Strona główna: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 07:58, 25 mar 2018

Historia Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii

Towarzystwa Miłośników Astronomji (1921-1928), Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Astronomji (1928-1939), Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii (1946 do dziś).
Obecnie Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii to jedno z najstarszych towarzystw w Polsce.

Źródła danych
Dane zebrane z archiwalnych numerów Uranii (od 1920), Wszechświata (od 1882 roku), Kosmosu (od 1876) oraz materiałów zebranych przez członków Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii. Skan podstawowego źródła informacji Uranii-Postępy Astronomii z materiałów własnych redakcji. Skany czasopisma Wszechświat udostępniła redakcja Pisma Przyrodniczego Wszechświat, 31-118 Kraków, ul. Podwale 1. Skany Kosmosu dzięki Śląskiej Bibliotece Cyfrowej, Biblioteka Śląska w Katowicach, Plac Rady Europy 1, 40-021 Katowice.

Prosimy o przesyłanie danych na adres zarzad@ptma.pl
W tekstach zachowano oryginalną pisownie polską w zakresie ortografii i gramatyki, jaka obowiązywała w okresie międzywojennym.

Jak się zaczęło?
Pierwsze informacje do jakich docieramy pojawiają się w czasopiśmie “Wszechświat”, które na kilka lat staje się jedynym źródłem wiedzy ze świata astronomii. To tutaj ukazują się pierwsze informacje o zjawiskach astronomicznych czy też pierwsze efemerydy.

Strona tytułowa "Wszechświata"

Wszechświat
W roku 1908 na łamach “Wszechświata" (nr 25 z 21 czerwca) ukazuje się artykuł Feliksa Przypkowskiego (1872-1951) z Jędrzejowa, pt. „Miłośnicy i protektorowie astronomii”, w którym postuluje się założenie dwóch towarzystw: astronomicznego ściśle naukowego oraz zrzeszającego miłośników astronomii.
W artykule tym czytamy “...pożądanemby było założenie u nas towarzystwa astronomicznego ściśle naukowego lub też towarzystwa miłośników i protektorów astronomii. Mielibyśmy wówczas instytucyę wyraźnie dążącą do obalenia przesądów i zabobonów...”
Wkrótce na łamach “Wszechświata” nr 33 z 13 sierpnia 1911 ogłasza list otwarty o udzielenie na łamach tego czasopisma miejsca dla miłośników astronomii, by mogli się zrzeszać na tej płaszczyźnie.
List otwarty w sprawie astronomów-amatorów.
“Na obszarze Królestwa jest wielu miłośników astronomii, którzy, pracując osobno, chcieliby dla dobra nauki podzielić się swemi myślami, swemi spostrzeżeniami. Rzucić chcę myśl, aby każdy z tych pracowników nadesłał do Redakcyi Wszechświata kilka danych o sobie...”
Pierwszy zgłosił się na to wezwanie Maksymilian Białęcki (nr 36 z 3 września 1911), apelując również o założenie towarzystwa.
“W sprawie astronomów - amatorów. W No 33 Wszechświata, znajduje się list otwarty p. d-ra Przypkowskiego w sprawie astronomów-amatorów, który powinien znaleść oddźwięk pośród miłośników pięknej nauki astronomii..."

Zaznaczyć należy, że w tym czasie (od r. 1887) istniało już Towarzystwo Astronomiczne Francji, którego członkiem od 1913 roku był Feliks Przypkowski. Listownie zgłaszają się do Przypkowskiego (poza Białęckim) Felicjan Kępiński (1885-1966), inż. Władysław Szaniawski z Przegalin (1861—1931), dr Tadeusz Rakowiecki, a także Tadeusz Banachiewicz, wówczas asystent w Obserwatorium Uniwersyteckim w Kazaniu, który współpracował z „Wszechświatem” publikując kalendarzyki astronomiczne.

Koło Miłośników Astronomii.
Na pomysł założenia Koła wpadło dwóch uczniów ostatniej klasy gimnazjum męskim Kazimierza Kulwiecia w Warszawie (pl. Trzech Krzyży 8) - Stefan Kaliński (1902-1970) i Stanisław Mrozowski (1902-1999), którzy zafascynowali się kometą okresową Brorsena-Metcalfa. Zwrócili się oni do prof. Feliksa Kępińskiego, prowadzącego wówczas lekcje kosmografii w paru gimnazjach, z propozycją utworzenia Towarzystwa Miłośników Astronomii. Profesor przy okazji prowadzonych lekcji informował uczniów innych szkół o tym pomyśle i w krótkim czasie przyłączył się do nich Jan Mergentaler z gimnazjum Reja. Następnie dołączyło dwóch młodych studentów Edward Stenz i Antoni Zygmund.
5 października 1919 roku za zgodą dyrektora gimnazjum prof. Kozakiewicza oraz kuratora p. Jezierskiego powstaje Koło Miłośników Astronomii.

Strona tytułowa pierwszego numeru Uranii z 1920 roku

Ta piątka dała początek powstaniu międzyszkolnego Koła Miłośników Astronomii, zawiązanego w dniu 5 października 1919 roku i liczącego pod koniec tego roku kilkunastu członków, wśród nich tylko dwóch pod względem prawnym dorosłych: dr Felicjan Kępiński i zapalony miłośnik astronomii, urzędnik pocztowy Maksymilian Białęcki. Ten ostatni okazał się niestrudzonym organizatorem, posiadał własną lunetę o średnicy obiektywu 96 mm i czas swój dzielił między pracę zawodową i Koło.
Poza cotygodniowymi na których opowiadano o nowościach technicznych oraz o wynikach własnych obserwacji, głównym kierunkiem działania było utworzenie własnej "dostrzegalni" i wydawanie własnego pisma, co udało się już w styczniu 1920 roku.
W dwa lata później, już po formalnym utworzeniu Towarzystwa Miłośników Astronomii, dzięki staraniom p. Białęckiego Towarzystwo uzyskało lokal na poddaszu Szkoły Technicznej Kolejowej przy ulicy Chmielnej 88, gdzie utworzono własne Obserwatorium Astronomiczne, nazwane skromnie Dostrzegalnią.
Dopiero jednak 26 listopada 1921 r. zostaje oficjalnie założone stowarzyszenie. W wyborach Ogólnego Zebrania pierwszym prezesem zostaje Felicjan Kępiński;

Najważniejsze daty w historii PTMA

21 czerwca 1908 r. - ukazuje się artykuł Feliksa Przypkowskiego z Jędrzejowa, pt. „Miłośnicy i protektorowie astronomii”;
13 sierpnia 1911 r. - publikowany zostaje list otwarty o udzielenie na łamach „Wszechświata” miejsca dla miłośników astronomii;
5 października 1919 r. - zostaje założone Koło Miłośników Astronomii, w 1921 roku przemianowane na T. M. A.
1 maja 1921 r. – Walne Zebranie Członków T. M. A.;
26 listopada 1921 r. – "Wybory Ogólnego Zebrania", pierwszym prezesem zostaje Felicjan Kępiński;
2 lutego 1923 - Zatwierdzenie przez Min. Spr. Wew. pierwszego Statutu Towarzystwa;
30 kwietnia 1924 r. - drugim prezesem do roku 1939 zostaje Michał Kamieński;
24 lutego 1928 r. – zaproponowano nową nazwę Towarzystwa "Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomi";
26 października 1928 r. – podczas Nadzwyczajnego Walnego Zebrania T. M. A., zatwierdzono nową nazwę "Polskie Towarzystwo Przyjaciół Astronomji";
15 stycznia 1948 r. - oficjalne wznowienie prac Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, pierwszym po wojnie prezesem zostaje Jan Gadomski.

Obecnie Towarzystwo składa się z 19. oddziałów terenowych oraz 9. sekcji tematycznych.

Historia Astronomii w Polsce

• Historyczne zaćmienia Słońca w Polsce
• Historyczne zaćmienia Księżyca w Polsce
• Inne historyczne ważne zjawiska widoczne w Polsce

Archiwalne numery Uranii

• Archiwum Uranii

Wybrane osoby w historii astronomii i PTMA

• Wybrane osoby w historii PTMA
• Wybrane osoby w historii astronomii polskiej

Oddziały nieistniejące

• Dąbrowski Oddział PTMA - historia miłośniczego ruchu astronomicznego w Dąbrowie Górniczej

Ważne miejsca w historii astronomii i PTMA

• Chorzów, Planetarium Śląskie
• Warszawa, ul. Chmielna 88

Materiały do tłumaczenia

• Historic telescope of Poland - By Peter Abrahams, Portland, Oregon, USA

Opracowanie: Marek Substyk, Agnieszka Nowak, Marek Zawilski