1928

Urania 1/1928, str. 17-23, Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Miłośników Astronomji w r. 1927.

I. WŁADZE T. M. A.
A) Zarząd.
Wyłoniony na Walnem Zebraniu T. M. A. w d. 25 lutego 1927 r. Zarząd ukonstytuował się w następujący sposób:
Prezes Zarządu: prof. Michał Kamieński
Vice-Prezes Zarządu: prof. dr Felicjan Kępiński
Vice-Prezes Zarządu: mjr. Ksawery Jankowski
Sekretarz Generalny: radca Jerzy Pokrzywnicki
Skarbnik: dr. Mikołaj Łobanow
Redaktor "Uranji": dr. Eugenjusz Rybka
Administrator "Uranji": inż. Bronisław Rafalski
Kierownik Dostrzegalni: p. Maksymiljan Białęcki
Kierownictwo Propagandy: dr. Wacław Jezierski, p. Antoni Chromiński
Bibljotekarz: p. Jerzy Sawiczewski
Oprócz wymienionych osób Zarząd kooptował do swego składu w d. 7 marca: mjr-a inż. Zygmunta Chełmońskiego, w charakterze Zastępcy Kierownika dostrzegalni, oraz p-ą Stefanję Domańską, jako pomocniczkę i Zastępczynię Sekretarza Generalnego; a w d. 10 listopada - d-ra Jana Gadomskiego, w charakterze Członka Komitetu Redakcyjnego "Uranji".
Niezależnie od tego w pracach Biura Zarządu brali czynny udział od d. 9 marca: panie: Mikołajewska i Wronówna oraz pan Zajdler - słuchacze astronomji na Uniwersytecie Warszawskim.
W d. 2 czerwca złożyli rezygnację ze swych mandatów: prof. dr. Felicjan Kępiński i p. R.. Chromiński; stanowiska ich nie zostały obsadzone.
W d. 13 grudnia zrezygnował z mandatu p. J. Pokrzywnicki i funkcje jego na stanowisku Sekretarza Generalnego objął czasowo inż. Rafalski.
W okresie sprawozdawczym Zarząd odbył 15 posiedzeń. Prócz tego Zarząd w znacznej swej większości zbierał się w poniedziałki każdego tygodnia dla załatwienia korespondencji i spraw bieżących.
B) Komisja Rewizyjna.
Na temże Walnem Zebraniu wybraną została Komisja Rewizyjna w składzie: radcy Adolfa Dębczyńskiego, d-ra Leopolda Brennejsena i inż. Piotra Strzeszewskiego. Wskutek śmierci ś. p. Radcy Adolfa Dębczyńskiego w d. 29 sierpnia r. z. skład Komisji od tego dnia był zdekompletowany.
II. CZŁONKOWIE T. M. A.
W początku zeszłego, 1927 roku do T. M. A. należało 203 osoby.
W ciągu roku i do dnia obecnego przybyło 38 osób, skreślono zaś ze spisów 59 osób, z nich: 3 - z powodu śmierci, 3 - na własne żądanie, l - z powodu straty kwalifikacyj i nakoniec, - 52 osoby z powodu nieopłacania przez czas dłuższy składek członkowskich. Wielu z nich o tyle zerwało wszelkie nici, łączące ich z Towarzystwem, że Zarządowi niewiadome są nawet ich adresy.
Tak znaczna liczba członków, skreślonych z powodu nieopłacania składek - co dla Zarządu jest sprawą w najwyższym stopniu bolesną - naprowadza na smutne refleksje.
Zarząd T. M. A. głęboko rozumie ciężkie materjalne położenie naszej inteligencji, to leż z największą gotowością rozkłada na drobne raty i tak bardzo niewysoką składkę członkowską, której wysokość zupełnie nie pokrywa świadczeń, jakie członkowie mają lub mieć mogą ze strony T. M. A. W celu ułatwienia przesyłania składek do Kasy Towarzystwa Zarząd załącza do listów, przypominających nieakuratnym swym dłużnikom o konieczności wypełnienia dobrowolnie zaciągniętych przez nich wobec T. M. A. zobowiązań, przekazy pocztowe, lecz, w znacznej części nawet nie otrzymuje odpowiedzi na swoje listy. Nawet próby posyłania inkasenta do członków. zamieszkałych w Warszawie, dały nikle rezultaty.
Korzystając ze sposobności Walnego Zebrania, Zarząd T. M. A. zwraca się z gorącem wezwaniem do Członków Towarzystwa o regularne wpłacanie składek, już nawet nie w imię żywotnych interesów Kasy Towarzystwa, lecz dla składania dowodów zainteresowania się naszego społeczeństwa sprawami astronomji, bez czego Towarzystwo nasze nie ma racji bytu.
Po dokonanych skreśleniach T. M. A. posiada obecnie 182 Członków; z nich 6 Członków Założycieli i dożywotnich, 4 Członków popierających, 168 Członków rzeczywistych, 1 Członka zbiorowego oraz 3 Członków - uczestników Koła Młodzieży.
W roku ubiegłym z szeregu Członków T. M. A. ubyli wskutek śmierci:
1) ś. p. Roman Barejent; zmarł w m-cu styczniu
2) ś. p. Walentyna Olechnowiczowa; zeszła ze świata tragicznie w maju r. z.
3) ś. p. Adolf Dębczyński, Radca Najwyższej Izby Kontroli Państwowej; zmarł w d. 29 sierpnia. Zgonem jego jest szczególnie dotknięta Komisja Rewizyjna, której zmarły był długoletnim, nader czynnym członkiem.
III. DZIAŁALNOŚĆ ZARZĄDU.
Jako organ wykonawczy Walnego Zebrania Towarzystwa Milośników Astronomji, Zarząd wypełnił wszystkie polecenia z d. 25 lutego 1927 roku.
Zarząd zwrócił się do Ministerjum Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z prośbą o wprowadzenie do programów szkól średnich wykładów kosmografji, jako przedmiotu obowiązkowego. W odpowiedzi na to zwrócenie się Zarząd otrzymał 23 listopada r z. odpowiedź, że Ministerjum weźmie uchwałę Walnego Zebrania T. M. A. pod rozwagę przy rewizji programów szkół średnich. Prócz tego Ministerjum wyjaśniło, że i w dotychczasowych programach wiadomości z kosmografii są już częściowo uwzględniane.
Dalsza działalność Zarządu - podobnie jak i w latach ubiegłych wyrażała się.
A) - W działalności wydawniczej i
B) - W działalności oświatowo-propagandowej.
A) Działalność Wydawnicza.
Zarząd, jak i w latach poprzednich, wydawał kwartalnik "Uranja" według programu, wyłożonego w sprawozdaniu Zarządu za rok 1926. (Patrz Nr 3 "Uranji" i r. 1927). Z całego wydawnictwa Nr 4-ty uległ opóźnieniu z powodu nakładu pracy Zarządu przy wydaniu "Kalendarza" na r. 1928; a w części i z powodów trudności finansowych, co czego przyczynili się bez wątpienia członkowie, zalegający w opłatach swych składek.
Redakcję "Uranji" sprawował dr. E. Rybka. Ponieważ redagowanie i późniejsze drukowanie "Uranji" zajmuje zbyt wiele czasu jednej osobie, więc d. 14 listopada Zarząd uchwalił powierzyć redakcję Komitetowi w składzie: inż. Z. Chełmońskiego, d-ra Gadomskiego, d-ra Łobanowa, inż. Rafalskiego i d-ra Stenza, - który pod przewodnictwem d-ra E. Rybki będzie prowadził redakcję "Uranji".
Bardzo wiele czasu pochłonęło Zarządowi wyjaśnienie celowości wydawania Kalendarza Astronomicznego. Po długich i bardzo ożywionych debatach Zarząd przyszedł do przekonania, iż podobne wydawnictwo jest potrzebnem nie tylko dla członków T. M. A., lecz także i dla szerszego ogółu studentów i specjalistów, którym Kalendarz dostarczy wielu niezbędnych informacyj i, choć w części zastąpi konieczność posiadania drogich wydawnictw w obcych językach. Kalendarz Astronomiczny, zdaniem Zarządu, powinien być wydawnictwem stałem, coraz ulepszającem swoją treść i swój wygląd, i świadczącem o żywotności T. M. A. i jego stałym kontakcie z nauką.
Kalendarz na rok 1928 opracowała Komisja Redakcyjna w składzie: dr. Gadomski, dr. Łobanow, inż. Rafalski, dr. Rybka, pod ogólnem kierownictwem profesora Kamieńskiego.
Zbyt może obszerne wyjaśnienie podstawowego punktu, czy należy wydawać Kalendarz, ważnego nadzwyczaj pod wzglądem finansowym oraz jako wytyczna dalszej działalności T. M. A., - było przyczyną pewnej zwłoki w wydaniu jego (wydawnictwo pojawiło się w końcu listopada) oraz - źródłem pewnych, nieznacznych zresztą, usterek.
Zarząd T. M. R. zastanawiał się nad możliwością zasilenia nadzwyczaj ubogiej naszej literatury popularno-astronomicznej drogą wydania oryginalnego lub tłumaczonego podręcznika, uwzględniającego obecny stan astronomji. Nie wyrzekając się tej myśli w imieniu T. M. A., Zarząd nie mógł jednak jej wykonać z przyczyn finansowych.
B) Działalność Oświatowo-Propagandowa.
1) Zebrania dyskusyjne.
W okresie sprawozdawczym odbyły się następujące Zebrania dyskusyjne w pomieszczeniu Zakładu Botanicznego Uniwersytetu, za udzielenie którego na ten cel Zarząd składa Profesorowi d-rowi Wóycickiemu serdeczne podziękowanie.
Dn. 11 marca. Prelegent inż. Wł. Wyczałkowski: "Teorja La Rosy gwiazd zmiennych".
Dn. 29 kwietnia. - Prelegent Prof. M. Kamieński: "O zaćmieniach z uwzględnieniem zaćmienia Słońca w d.29.VI.27.
Dn. 20 maja. - Prelegent Dr. E. Rybka: "Droga Mleczna".
Dn. 3 czerwca - Prelegent Dr. S. Szczeniowski: "Widma pierwiastków chemicznych w atmosferach gwiazd".
Dn. 17 czerwca - Prelegent Inż. Br. Rafalski: "Isaac Newton" (Z powodu 200-ej rocznicy śmierci).
Dn. 4 listopada - Prelegent Dr. E. Rybka: "Zaćmienie Słońca dnia 29 czerwca 1927 r. (Z wrażeń członka Polskiej zaćmieniowej ekspedycji do Laponji).
Dn. 25 listopada - Prelegent Dr J. Gadomski: "Od Ziemi, jako planety do wszechświatów - wysp".
Dn. 14 grudnia - Prelegent Inż. R. Niewiadomski: "Krytyka kosmogonicznej hipotezy Laplace'a".
Dn. 20 stycznia rb. - 1) Prelegent prof. M Kamieński : "Okresowość ostrych zim". 2) Prelegent inż. R. Niewiadomski: "Hipoteza kosmogoniczna Chamberlina i Moultona".
Do spisu tych wygłoszonych już odczytów należy dodać zapowiedziany na dzień Walnego Zebrania przez Profesora M. Kamieńskiego referat "Odnalezienie wielkiego meteorytu, który spadł w Syberji w 1908 r., oraz o związku jego z kometą Pons-Winnecke".
Prócz tych materyj, omawianych mniej lub więcej szczegółowo przez prelegentów, przy rozpoczęciu Zebrań dyskusyjnych Przewodniczący dzielił się ze słuchaczami wiadomościami o ostatnich postępach nauki.
Odczytom - Zebraniom dyskusyjnym Zarząd przypisuje nadzwyczajną wagę i stara się urządzać je możliwie najczęściej. Niestety brak prelegentów umożliwia regularne urządzanie tych odczytów w odstępach przynajmniej dwutygodniowych.
2) Odczyty per radjo.
Odczyty per radjo, słuchane przez zwolenników radja w całej Rzeczypospolitej, mogą stanowić wielce pożyteczny sposób zaznajamiania szerokich warstw społeczeństwa ze zjawiskami astronomicznemi i zaszczepiać zamiłowanie astronomji. W tej myśli członkowie Zarządu: Dr. E. Rybka i Dr. J. Gadomski mieli odczyty w studio Warszawskiego radja. Pierwszy z nich mówił o zaćmieniach księżyca , z racji całkowitego zaćmienia 8-go Grudnia; drugi zaś wygłosił odczyt: "Od ziemi jako planety do wszechświatów - wysp". Odczyt len daje zarys ogólnej budowy Wszechświata i jego rozmiarów.
3) Odczyty szkolne.
Z inicjatywy Inż. Chełmońskiego Zarząd zwrócił uwagę na możliwość rozwoju działalności propagandowo - oświatowej wśród młodzieży, drogą urządzania odczytów na tematy astronomiczne w szkołach średnich.
Trzeba przyznać, że w tej dziedzinie są doskonałe warunki do osiągnięcia tych celów, które ma na widoku T. M. A. Wrażliwość młodych dusz i umysłów przy względnem ich przygotowaniu naukowem daje możność wszczepienia w nie umiłowania astronomji, jako wykładniczki wspaniałości i piękna budowy świata. Możność urządzania odczytów bez żadnych kosztów jest dla T. M. A. nadzwyczaj cenną, a wzgląd na upośledzenie kosmografii w programach naszych szkół średnich stawia odczyty szkolne, jako nadzwyczaj pożądane środki wykształcenia pozaprogramowego. Toteż Zarząd naszkicował krótkie programy odczytów, z których: pierwsze w jednym dwugodzinnym odczycie dawałyby pojęcia ogólne o budowie i rozmiarach wszechświata, drugie w formie cyklu z 5 odczytów zawierałyby rozwinięcie pierwszego odczytu i pozwoliłyby przejść do systematycznych cykli odczytowych o oddzielnych zjawiskach astronomicznych. Zapytany w tej materji specjalista - pedagog, p. Paczuski, Dyrektor Muzeum Pedagogicznego, w zupełności podzielał myśl Zarządu, który zajął się organizowaniem odczytów.
Niestety rzeczywistość znacznie ochłodziła nadzieje Zarządu: na 61 Dyrekcyj Szkół Średnich w Warszawie, do których dwukrotnie zwracał się Zarząd w sprawie organizacji odczytów, tylko 7 (wyraźnie siedem) zgłosiło się z gotowością urządzenia u nich odczytów (należy zaznaczyć, że odczyty te szkolne nie pociągały żadnych zupełnie kosztów dla szkól). Potwierdza to fakt smutnej obojętności naszego społeczeństwa na sprawy nauki, nawet w warstwach, specjalnie powołanych do jej krzewienia.
Odczyty więc odbyły się tylko w 7 Zakładach, a mianowicie: w 3-ch żeńskich: P. Łabusiewicz - Majewskiej, Tow "Współpraca" i P. Krystyny Malczewskiej, oraz- w 4-ch męskich: 1-sze Gimazjum Męskie Magistratum. Warszawy, Gimnazjum Męskie Państwowe im. Króla Władysława IV i 2 Gimnazja Związku Zawodowego Nauczycieli Szkól Średnich: na Nowolipkach Nr 29 i Mazowieckiej Nr 11.
Stosunek młodocianych słuchaczy do odczytów znakomicie wynagrodził pracę Zarządu: ich szczere zainteresowanie się przedmiotem, chęć opanowania nowych przeważnie faktów, szereg pytań, niezawsze naiwnych,- wskazują, że tej drogi nie należy porzucać, owszem należy ją rozwijać, a z wielu obecnych młodych słuchaczy możemy zczasem doczekać się dzielnych Członków T. M. A.
4) Komunikaty prasowe.
Komunikaty o bieżących zjawiskach na niebie, w redakcji p. M. Białęckiego były rozsyłane redakcjom pism w początkach każdego miesiąca; redakcje przeważnie korzystały z nadesłanego materjału.
5) Pokazy nieba.
Nieoczekiwanie długo przeciągająca się budowa Szkoły Państwowej Kolejowej przy ul. Chmielnej, która łaskawie oddała T. M. A. pomieszczenie na dostrzegalnię, pozbawia dotychczas Zarząd możności urządzania pokazów nieba na własnym gruncie, i dzięki tylko wysokiej uprzejmości P. Dyrektora Obserwatorjum Astronomicznego Warszawskiego możliwem jest dla Zarządu urządzanie pokazów nieba.
Pokazy te odbywały się przez cały rok, - w poniedziałki pod kierownictwem PP. M. Bialęckiego, inż. Z . Chełmońskiego i dr. M. Łobanowa.
Do końca listopada pokazy odbywały się w jednym z ogrodowych pawilonów Obserwatorjum, z a pomocą dobrego narzędzia Cooke'a o średnicy 135 m/m. Później, ze względów pogody, a głównie, iż narzędzie Cooke'a stało się potrzebnem Obserwatorjum do zajęć naukowyth, pokazy odbywały się na południowym tarasie Obserwatorjum, głównie zapomocą własnej lunety Bardou, o średnicy 108 m/m. Pokazy cieszyły się naogół sporą frekfencją.
Prócz tych regularnych pokazów, które niestety często uniemożliwiała pogoda, liczne koło członków T. M. A. obserwowało w doskonałych warunkach częściowe zaćmienie Słońca w dn. 29 czerwca i całkowite zaćmienie księżyca w dn. 8 grudnia.
Niezależnie od pokazów nieba dla członków T. M. A. Zarząd urządzał pokazy dla wycieczek, które organizował Wydział Kultury Magistratu m. Warszawy, przynajmniej raz na miesiąc.
IV. DZIAŁALNOŚĆ CZŁONKÓW T. M. A. POZA TOWARZYSTWEM.
Chociaż Zarząd nie posiada w tym kierunku ścisłych danych, lecz liczy koniecznem podkreślić, że wielu Członków T. M. A., występując poza terenem Towarzystwa, pracuje w duchu i kierunku jego.
Tak z oddzielnych przejawów tej pożytecznej pracy notujemy:
P. Prof. Kamieński wygłosił swój odczyt o zaćmieniach w Uniwersytecie.
P. Bialęcki zasila! czasopisma dla młodzieży artykułami na tematy astronomiczne.
P. Prof. Tołwiński miał szereg odczytów per radjo z historji astronomji.
P. Dr. Rybka wziął udział w serji odczytów dla inteligencji, urządzanych przez Wydział Kultury Magistratu, i zamieszczał artykuły popularne w dwutygodniku "Wszechświat".
P. Dr. Gadomski drukował parę szkiców astronomicznych w różnych wydawnictwach; np. ciekawą notatkę o fabrykacji szkieł astronomicznych w czasopiśmie "Przyroda i Technika", oraz zasilał prasę Małopolską artykułami treści astronomicznej.
P. Inż . Chełmoński miał odczyty popularne z astronomji ogólnej w szkołach średnich, jeszcze przed rozpoczęciem tej akcji przez Zarząd.
P. Inż. Niewiadomski powtórzył swój odczyt o teorjach kosmogonicznych w Stowarzyszeniu Techników.
Sprawozdanie kasowe za czas 28. I. 1927 - 1. II. 1928. Składając niniejsze sprawozdanie z działalności T. M. A. w ciągu 7-go roku istnienia Towarzystwa, a także za roczny okres swej działalności, Zarząd zaznacza, że może nie wyczerpał wszelkich możliwości ku rozwinięciu zamiłowania astronomji w tej mierze, jakby tego wymagały okoliczności, panujące w Polsce, gdzie znajomość astronomji i świadczenia społeczeństwa na rzecz jej rozwoju są wprost niegodne narodu, pragnącego zajmować wśród społeczeństw cywilizowanych nieostatnie miejsce.
Na tem tle tem cenniejszą jest dla nas pomoc pieniężna Magistratu m. st. Warszawy w sumie zł. 1500, Ministerjum Wyznań Religijnych i Oświecenia publicznego w sumie 500 zł. i Kasy im. Mianowsklego w sumie 500 zł. , - które dały możność rozwinięcia skromnej działalności wydawniczej,- za co, na Walnem Zebraniu, Zarząd składa tym instytucjom głębokie podziękowanie.
Jak widać z niniejszego sprawozdania, cała prawie działalność T. M. A. opiera się na nielicznym zespole kilku osób.
Siły ludzkie są ograniczone, i ludzie ci, zajęci jednocześnie pracą naukową, zarobkową, nie mogą podołać wszystkiemu, przy najlepszych chęciach.
Zarząd , korzystając z ostatnich słów sprawozdania, zwraca się z gorącym apelem do Walnego Zebrania - starajcie się, obecni Członkowie T. M. A. o jaknajszersze popularyzowanie naszych celów, zadań i metod, przysparzajcie Członków - płatników, Członków - działaczy.
Jakkolwiek może skromnemi są rezultaty naszej rocznej pracy,- zawsze to jest plus w naszym narodowym dorobku duchowym.
Będzie on większm, gdy nas będzie więcej u pracy. Wątpić nie trzeba, pamiętając o słowach poety:
"Wiele jest sił w narodzie"
Warszawa, 24 lutego 1928 r.

Urania 1/1928, str. 23, Nowi członkowie, przyjęci od I. 1 - 31 III 1928 r.

1) Antoni Brzeziński - nauczyciel fizyki i matem.
2) Michał Dowgerd - nauczyciel matematyki.
3) Włodzimierz Helwich - student politechniki.
4) Aleksander Kochański - prof. Warsz. Szk. Techn.
5) Marja Koziołówna - studentka U. W.
6) Lucjusz Niediwiedzki - Komi.sarz Kasy Chorych.
7) Roman Mieczysław Niewiadomski- inżynier emer. Radca Kolei.
8) Leonidas Okulicz - astronom.
9) Helena Połońska - Demonstratorka Zakł. astr. we Lwowie.
10) Witold Ruszczycki -- nauczyciel.
11) Karla Roszkowska - Obywatelka ziemska.
12) Walenty Szponar - Demonstrator astr. U. J. K.
13) Halina Taraszkiewicz.
14) Mikołaj Trzecieski - Inżynier.
15) Witold Wize - Student politechniki.
16) Józef Zaborski - Emeryt.
Bez dyskusji, na podstawie deklaracji, przyjęty.
17) ppr. Tadeusz Jankowski - oficer wojsk łączności.
18) p. Władysław Herlaine - członek popierający T. M. A., na własne życzenie został członkiem rzeczywistym zwyczajnym.

Sprostowanie: W ostatnim numerze "Uranji" mylnie podano nazwisko jednego z członków; winno być Maciej Bielicki - Student U. W.

Urania 2/1928, str. 46-49, Kronika T. M. A.

A.) Zebrania dyskusyjne.
W dn. 30 stycznia r. b. w sali Zakładu Botanicznego Uniwersytetu odbyło się zebranie dyskusyjne, na które m wygłoszono 2 odczyty; pierwszy z nich wygłosił prof. M. Kamieński, drugi inż. R. Niewiadomski.
1. Prelegent prof. M. Kamieński mówił "O okresowości ostrych zim".
W odczycie prelegent wskazywał na niezmierne skomplikowanie warunków, które mogą wpływać na przebieg pogody w ciągu roku, co wogóle uniemożiiwia prognozę pogody na czas odleglejszy. Dotychczas nie mamy żadnych danych do twierdzenia, by zmiany pogody, prócz zwykłych rocznych zmian, miały jakiś okres; okres Brucknera (30-35 lat) nie jest dokładny i nie nadaje się do prognoz. Zestawiając wszakże notatki kronikarzy, którzy często w swych kronikach zaznaczali lata wyjątkowo gorące lub zimy niezwykle ostre, wielu badaczy ustala okresy tych zjawisk (wielokrotności 93 lat); badania te jednak nie mają jeszcze wielkiego znaczenia naukowego.
2. Prelegent inż. R. Niewiadomski zaznajomił słuchaczy z kormogoniczną teorją Chamberlin'a i Moulton'a, co stanowiło zakończenie odczytu tegoż prelegenta z dn. 14 grudnia r. ub.
Według tej teorji Słońce było kiedyś gwiazdą pojedyńczą bez planet. W pewnej epoce zdarzyło się, że w bezpośredniem sąsiedztwie Słońca przeszła inna gwiazda. Wywołane przez to przejście silne przypływy oraz wybuchy gazów ze Słońca pokonały siłę ciążenia, wskutek czego wielkie masy zostały ze Słońca wyrzucone i wskutek działania zakłócającej gwiazdy nie spadły na Słońce, lecz zaczęły krążyć po orbitach w kierunku biegu tej gwiazdy. Z tych mas utworzył się świat planetarny.
Piękna ta teorja, w którą twórcy włożyli wiele materjałów obserwacyjnych i dociekań mechanicznych, znacznie lepiej objaśnia ustrój obecnego układu planetarnego, niż teorja Laplace'a.
Dnia 24 lutego po odbyciu się Walnego Zebrania (o którem niżej) p. prof. M. Kamieński wygłosił odczyt: "Odnalezienie wielkiego syberyjskiego meteorytu, który spadł w r. 1908, oraz o związku jego z kometą Pons'a-Winnecke'go". Prelegent wyłożył ogólną teorję meteorytów, wspomniał o wypadkach spadania wyjątkowo wielkich okazów, między innemi przypomniał o słynnym meteorze Pułtuskim, którego cząstkę demonstrował słuchaczom, wreszcie przeszedł do opisu zjawisk przy spadnięciu meteoru syberyjskiego w 1908 r. i, demonstrując bieg komety Pons'a-Winnecke'go w tym czasie, uzasadniał przypuszczenie o pochodzeniu tego meteorytu z tej komety.
W dniu 4 maja p. inż. W. Wyczałkowski wygłosił odczyt: "Zorze polarne", w których opisał nowe teorje tych pięknych, a tak tajemniczych zjawisk.
Według najnowszych badań Zorze Polarne powstają w górnych warstwach atmosfery przez jonizację jej elektronami, wyrzuconemi ze Słońca.
B) Walne zebranie. W dniu 24 lutego odbyło się w tejże sali Zakładu Botanicznego Walne Zebranie pod przewodnictwem Członka Rzeczywistego T. M. A. p. P. Chomicza. Ustępujący według statutu Zarząd złożył Walnemu Zebraniu sprawozdanie ze swej działalności za r. 1927, oraz sprawozdanie kasowe za ten okres czasu. Sprawozdania te wydrukowane zostały w Nr. 1 "Uranji" z r. b. Walne Zebranie, po wysłuchaniu opinji Komisji Rewizyjnej, która aprobowała obydwa sprawozdania, zatwierdziło sprawozdania Zarządu i, dziękując dotychczasowemu Zarządowi za jego pracę, udzieliło mu absolutorjum.
Wybory Zarządu i Komisji Rewizyjnej na rok 1928 dały następujące wyniki:
1. Na prezesa Zarządu został wybrany prof. M. Kamieński jednogłośnie.
2. Na członków Zarządu powołano: p. M. Białęckiego, inż. Z. Chelmońskiego, p. S. Domańską, dr. J. Gadomskiego, dr. M. Łobanowa, inż. Br. Rafalskiego, dr. E. Rybkę.
3. Na członków Komisji Rewizyjnej: dr. L. Brennejsena, inż. P. Strzeszewskiego, dr. E. Taraszkiewicza.
Następnie Walne Zebranie wysłuchało wniosków Zarządu w sprawie zmian statutu, a mianowicie:
1. Ustaloną w § 1 nazwę "Towarzystwo Miłośników Astonomji" zmienić na "Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomji".
Motywy tej zmiany - podkreślenie charakteru ogólno-państwowego naszego Towarzystwa.
2. Zarząd prosi o dodanie w § 8 statutu uwagi: "Niepełnoletni słuchacze wyższych uczelni korzystają z praw osób pełnoletnich". Brak tego zastrzeżenia w dotychczasowym statucie, zdaniem Zarządu, w niczem nie zabezpiecza spraw Towarzystwa, a tylko krępuje jego rozwój. Oba wnioski Zarządu Walne Zebranie po dyskusji zaaprobowało i upoważniło Zarząd do wszczęcia kroków o zmianę § 1 i § 8 statutu.
C. Zebrania Zarządu.
W okresie od l stycznia do 1 lipca r. b. Zarząd odbył 6 posiedzeń.
Na pierwszem z nich po Walnem Zebraniu Zarząd ukonstytuował się w następujący sposób:
Prezes Zarządu - prof. M. Kamieński
Vice-prezes Zarządu - inż. Br. Rafalski
Sekretarz Generalny - dr. J. Gadomski
Skarbnik - dr. M. Łobanow
Redaktor "Uranji" - dr. E. Rybka
Bibljotekarz - inż. Z. Chelmoński
Kierownik dostrzegalni - p. M. Białęcki.
Prócz tego Zarząd powierza następujące funkcje swym członkom:
Inż. Z. Chełmońskiemu: sprawy propagandy, odczyty szkolne, zastępstwo kierownika dostrzegalni;
Inż. Br. Rafalskiemu: administrację "Uranji", oraz zastępstwo w odczytach szkolnych;
P. S. Domańskiej: zastępstwo Sekretarza Generalnego, oraz bibljotekarza;
P. L. Zajdlerowi, kooptowanemu do Zarządu 2.111.1928 r., pomoc sekretarjatowi w sprawach personalnych, oraz pomoc i zastępstwo kierownika administracji "Uranji".
Z prac Zarządu wymienić należy: 1. Nabycie szafy dla bibljoteki Towarzystwa, co dało możność przeniesienia bibljoteki do czasowego pomieszczenia Zarządu w Obserwatorjum Warszawskiem. Przy tej sposobności dokonana została inwentaryzacja bibljoteki i zbioru przeźroczy. 2. Sporządzenie nowego spisu członków T. M. A. od początku istnienia Towarzystwa. 3. Wystaranie się i otrzymanie od Magistratu m. st. Warszawy zasiłku w sumie 1500 zł. na dokończenie remontu dostrzegalni Towarzystwa na ul. Chmielnej.
Następująca jednak sprawa będzie miała, zdaniem Zarządu, doniosłe znaczenie dla rozwoju T. M. A.
Do p. prof. M. Kamieńskiego zwrócił się mjr. W. Skrzywan zamieszkały w Częstochowie, prosząc w imieniu Magistratu m. Częstochowy o delegowanie przedstawiciela Obserwatorjum Warszawskiego i przedstawiciela T. M. A. dla przyjęcia udziału w posiedzeniu Magistratu, na którem będzie omawiana sprawa urządzenia obsewatorjum w Częstochowie. Jako delegaci wyjechali pp. dr. E. Rybka i dr. M. Łobanow. Posiedzenie odbyło się 13 maja i prócz członków Magistratu i delegatów udział w niem wzięli ks. prałat B. Metler i mjr. W. Skrzywan.
Na posiedzeniu tern delegaci dowiedzieli się, że w wyniku kilkunastoletnich zabiegów, czynionych przez ks. prałata B. Metlera, proboszcza w Kruszynie, Magistrat m. Częstochowy urządził dostrzegalnię astronomiczną z kopułą metalową w jednym z pawilonów byłej wystawy. Oprócz tego Magistrat m. Częstochowy przyznał dla dostrzegalni coroczne znaczne subsydjum. Z obrad na wyżej wspomnianem posiedzeniu wypływa. że Magistrat gotów jest oddać dostrzegalnię jakiemuś ciału naukowemu, które gwarantowałoby należyte wyzyskanie jej, oraz subsydjować to ciało, lecz w danej chwili niema w Częstochowie odpowiedniej instytucji dla podjęcia tych obowiązków i ks. Metler właśnie pracuje nad stworzeniem miejscowego Towarzystwa astronomicznego. Zdaniem delegatów wskazanem jest by dostrzegalnię w Częstochowie, razem z darami ks. Metlera i mjr. Skrzywana w formie 2-ch teleskopów miłośniczych objęło nie ad hoc sformowane towarzystwo z sił miejscowych, a oddział T. M. A. w Częstochowie. Dla realizacji tej myśli w dn. 5 czerwca Zarząd urządził posiedzenie wspólne z ks. prałatem Metlerem i mjr. Skrzywanem, jako przedstawicielami interesów miłośników z Częstochowy. W czasie dyskusji wyłoniła się zasadnicza zgoda zebranych na wspólną pracę, lecz także stało się jasnem, że uzgodnienie tej pracy na podstawie obecnego statutu przy pewnej samodzielności prowincjonalnych oddziałów nie jest możebnem. Ks. prałat Metler proponuje zmiany statutu w nastepującym kierunku: 1) T. M. A. (o ile nie nastąpi zmiana tytułu Towarzystwa, za czem przemawia projektodawca) składa się z oddziałów, otwieranych w miarę potrzeby i środków w całem Państwie i zarządzanych przez wspólny Zarząd Centralny z siedzibą w Warszawie, 2) Oddziały lokalne mają autonomję w zakresie własnym na terenie swego miasta i okolicy, 3) Oddziały lokalne nazewnątrz samodzielnie nie występują, 4) Wydawnictwa astronomiczne wydaje Zarząd Centralny, na rachunek którego lokalne oddziały odliczają część swoich dochodów.
Po dyskusji nad temi punktami uchwalono prosić mjr. Skrzywana, jako prawnika z zawodu, wypracować odpowiednie zmiany statutu dla rozpatrzenia go przez Zarząd T. M. A. i przedstawienia Walnemu Zebraniu.
O ile sprawa zmiany statutu zostanie szczęśliwie rozwiązaną, Zarząd ma nadzieję, że T. M. A. zyska poważną podstawę dla rozszerzenia swej działalności.

Urania 2/1928, str. 49, Nowi członkowie przyjęci między 30.IV - 9.VII 1928 r.

a) Na członków rzeczywistych zostali przyjęci:
1) Barska Janina - urzędniczka
2) Charaszkiewiczówna Bogusława - urzędniczka
3) Dobrowolski Arkadjusz - buchalter (Baranowicze)
4) Goclawski Stefan - urzędnik
5) Jarosz Kazimierz - współwłaściciel nieruchomości
6) Jasionawski Bolesław - inżynier Stow. Dozoru Kotłów
7) Klarner Czesław - inżynier, b. minister
8) Kowalski Marjan - inżynier
9) Lesiewska Marja - urzędniczka (Baranowicze)
10) Maj Jan - sejmikowy lekarz weteryn. (Ożarów)
11) Piuszczewski Witold - inżynier
12) Rusnarczyk Stanisław - emeryt. major W. P.
13) Skłodowski Aleksander - przedsiębiorca budowlany
14) Skrzywan Wincenty- major Korpusu Sądowego (Częstochowa)
15) Skoraszewski Włodzimierz - inżynier, Dyr. Wodoc. i Kanaliz.
16) Szokalski Kazimierz - nauczyciel
17) Topolnicki Władysław - inżynier, emer. ppłk. W. P.
18) Wodziański Piotr - student Uniw. Warsz.
19) Zambrowicz Stanisław - Kierownik Kasy Chorych (Baranowicze).
b) Na członków Koła Młodzieży:
1) Janowski Tadeusz - uczeń liceum handl. (Poznań).

Sprostowanie:
W poprzednim numerze "Uranji" mylnie podano nazwisko jednego z członków; winno być: Michał Dowgird - nauczyciel matematyki.

Urania 3/1928. str. 75, Kronika T. M. A. - Komunikat Zarządu T. M. A.

Zarząd T. M. A. podaje członkom do wiadomości, że prof. M. Kamieński z powodu niemożności w chwili obecnej pełnienia obowiązków prezesa T. M. A. złożył kierownictwo Towarzystwa w ręce vice-prezesa inż. B. Rafalskiego.
Nowi członkowie:
W czasie od 9. VII do l.IX. 28 przybyli w poczet członków T-wa:
a) rzeczywistych:
Celnerski Stanisław - nauciel gimn.
Długowski Gerard - pułkownik.
Offenberg Stefan - inżynier.
Pohl Eugenjusz - urzędnik.
b) do Koła Młodzieży:
Ożarowski Zbigniew - uczeń gimn.

Urania 4/1928. str. 99-102, Kronika T. M. A. za okres od 12/IX do 20/XI 1928 r .

I. Nowi członkowie. Wstąpili do liczby członków T. M. A.:
a. Członkowie rzeczywiści:
Ks. Kanonik Bonawentura Metler - Proboszcz parafji w Kruszynie.
Zbigniew Wasiutyński - Inżynier w Warszawie.
Tadeusz Witkowski - Dyrektor Kasy Chorych we Włocławku.
b. Członkowie Koła Młodzieży:
Władysław Opęchowski - uczeń szkoły średniej w Warszawie.
Jerzy Przepiórka - uczeń szkoły średniej w Warszawie.
II. Działalność Zarządu.
Zarząd odbył 3 posiedzenia zwykłe 4/X, 29/X i 5/XI oraz jedno nadzwyczajne w dniu 1/X. Posiedzenia zwykle miały przedmiotem obrad sprawy bieżące i organizacyjne, posiedzenie zaś nadzwyczajne, odbyte przy udziale Ks. Kan. B. Metlera i mjr. W. Skrzywana, występujących w charakterze Miłośników Astronomji w Częstochowie i organizatorów tamtejszego miejskiego obserwatorjum astronomicznego, było poświęcone ostatecznemu uzgodnienieniu projektu zmian Statutu Towarzystwa.
W dn. 5 listopada Sekretarz Generalny Zarządu T. M. A. Dr. J. Gadomski zgłosił rezygnację ze swego urzędu ze względu na brak czasu, który mógłby poświęcać sprawom Towarzystwa. Na miejsce ustępującego Generalnym Sekretarzem jednogłośnie wybrany został członek Zarządu Dr. F. Burdecki.
III. Nadzwyczajne Walne Zebrąnie T. M. A.
Dzlałając na podstawie Statutu, Zarząd zwołał Walne Zebranie T. M. A. na dzień 26 października o godz. 19 w pierwszym i o godz. 20 w drugim terminie. Na porządku dziennym, prócz zwykłego punktu o zagajeniu i wyborach prezydjum Zebraniu, były punkty: a) Wybór Prezesa T. M. A. b) Projekt zmiany statutu i c) Wolne wnioski Zarządu.
Walne Zebranie odbyło się w drugim terminie w obecności 27 prawomocnych członków; prócz tego Zarząd zgłosił 19 zapieczętowanych kopert od prowincjonalnych członków w sprawie glosowania. Zebranie zagaił p. o. Prezesa T. M. A. inż. Br. Rafalski, proponując wybory prezydjum Walnego Zebrania przez aklamację: na przewodniczącego Dr. E. Taraszkiewicza, na asesora - p. A. Brzezińskiego i na sekretarza p. S. Domańską, co zostałe jednomyślnie przyjęte.
Prócz tego do prezydjum zostali zaproszeni Ks. Kan. B. Metler i mjr. W. Skrzywan, poczem przewodniczący przystąpił do porządku dziennego.
a. Wybór Prezesa T. M. A. P. o. Prezesa T. M. A. inż. Br. Rafalski zakomunikował Walnemu Zebraniu, że prof. M. Kamieński zgłosił swoją rezygnację ze stanowiska Prezesa T. M. A., pozostając jednak członkiem zarządu; odpowiedni list prof. Kamieńskiego został odczytany. Ponieważ prośba Zarządu o cofnięcie rezygnacji nie mogła być przez prof. Kamieńskiego uwzględnioną, Zarząd odwołuje się do Walnego Zebrania, gdyż tylko ono według statutu ma prawo powoływania na stanowisko Prezesa T. M. A. Zarządzone przez Przewodniczącego głosowanie kartkami dało 44 głosy, z których jeden został unieważniony, 3 padło na prof. M. Kamieńskiego i 40 głosów wypowiedziało się za p. inż. Z. Chełmońskim, który w ten sposób został powołany na stanowisko Prezesa T. M. A. na czas pełnomocnictwa obecnego Zarządu.
b. Sprawa zmiany statutu T. M. A. Upoważniony przez Zarząd mjr. W. Skrzywan uzasadnił potrzebę zasadniczej zmiany statutu T. M. A., który w dotychczasowej postaci nie przewiduje organizacji w wystarczającym stopniu oddziałów prowincjonalnych. W łatwo zrozumiałych interesach Miłośników Astronomji leży wzajemne łączenie się na gruncie popularyzacji wiedzy, a nie rozstrzeliwanie się na drobne kółka, które, jeżeli nawet powstaną. to będą bardzo słabe pod każdym względem. Lecz otwierając oddziały prowincjonalne, potrzeba ściśle zabezpieczyć ustawowo ich prawa i stosunek do centrali. Ponieważ obecnie jest w toku organizacja Towarzystwa Przyjaciół Astronomji w Częstochowie, które jest nawet poważnie ugruntowane pod wzlędem środków naukowych i pieniężnych, więc sprawa zmiany statutu, któryby zabezpieczał współpracę z nowem Towarzystwem. jest wysoce aktualną. Walne zebranie zaakceptowało potrzebę zmiany Statutu i przeszło do szczegółowej debaty nad projektowanemi zmianami, które z istoty rzeczy zaszły bardzo daleko. Główniejsze z nich są:
1. Zmiana dotychczasowej nazwy na "Polskie Towarzystwo Przyjaciół Astronomji", w skróceniu P. T. P. A.
2. Towarzystwo składa się z autonomicznych lokalnych oddziałów, zorganizowanych na wzór obecnego T. M. A., zarządzanych przez swe władze: Walne Zebrania, lokalne Zarządy i Komisje Rewizyjne. Zakres działalności lokalnych oddziałów jest ten sam, co i obecnego T. M. A. lecz bez prawa ogłaszania wydawnictw i bez przedstawicielstwa zewnętrznego.
3. Towarzystwo jest kierowane przez Zebranie Delegatów, Centralny Zarząd i Komisję Rewizyjną, które stoją w takim stosunku do Delegatów składa się z członków Zarządu Centralnego, prezesów oddziałów lokalnych oraz delegatów Walnych Zebrań lokalnych; zebranie Delegatów obiera Zarząd Centralny i Komisję Rewizyjną.
4. Zarząd centralny ma prawo wydawania publikacyj w imieniu P. T. P. A. i reprezentuje towarzystwo na zewnątrz.
5. W dziedzinie fachowo-naukowej Obserwatofjum Astronomiczne w Warszawie obejmuje protektorat nad działalnością P. T. P. A.
6. Na wydatki Centralnego Zarządu oddziały lokalne przekazują 60% swych dochodów (z wyjątkiem wpisowego od swych członków), darowizn, legatów i zapisów, jeżeli darowujący je nie zastrzegł wyraźnie że je przeznacza na cele oddziału. Takie są główne zasady nowego statutu. Dla ścisłości dodać należy, że głównym autorem nowego statutu jest p. W. Skrzywan, Major Korpusu Sądowego, który go przedstawił Zarządowi w połowie czerwca; od tego czasu do października, projekt był opracowywany w Zarządzie T. M. A. Walne zebranie wprowadziło parę poprawek do projektu statutu, zaczem przyjęło go zasadniczo oraz poleciło Zarządowi po wprowadzeniu poprawek stylistycznych przedstawić projekt do zatwierdzenia przez władze państwowe. Do czasu zatwierdzenia statutu i organizacji władz centralnych P. T. P. A.. Walne zebranie specjalnym przepisem przejściowym nadało Zarządowi T. M. A.. prawa centralnego Zarządu względem otwierających się oddziałów.
7. Wolne wnioski Zarządu. P. o. Prezesa T. M. P,. inż. Br. Rafalski odczytał uchwałę Zarządu, proponującą Walnemu Zebraniu nadanie b. Prezesowi T. M. A.., prof. M. Kamieńskiemu tytuł Honorowego Członka T. M. A. a to w uznaniu jego zasług, położonych dla towarzystwa. W dalszej swej mowie p. o. Prezesa od swego imienia charakteryzował pracę i wielką życzliwość prof. Kamieńskiego dla celów Towarzystwa i uzasadniał, że to największe uznanie, które może okazać Walne Zebranie swemu członkowi, jest przez prof. Kamieńskiego w zupełności zasłużone. Walne Zebranie jednogłośnie przychyliło się do prośby Zarządu i wybór prof. Kamieńskiego na członka honorowego T. M. A. wywołał huczne oklaski zebranych.
Walne zebranie zakończyło się o godz. 22 min. 45.
IV. Zebrania dyskusyjne.
a. Dnia 19 października dr. F. Burdeck i wygłosił odczyt na temat "Wehikuł przestrzeni". Prelegent poświęcił swój odczyt jednemu z najciekawszych marzeń astronomów - możności podróży międzyplanetarnych lub nawet międzygwiazdowych. Powołując się na prace Oberth'a, Goddard'a, Esnault-Pelterie, prelegent widzi możność zrealizowania tych podróży przy dalszem opracowaniu motoru rakietowego, który w pierwotnej, a więc prymitywnej jeszcze postaci, niedawno był zbudowany i wypróbowany przez znaną fabrykę automobilową Opel'a.
Prelegent wskazuje, że do poruszania podobnego motoru potrzebny jest materjał wybuchowy, którego cząstki przy wybuchu miałyby znacznie większą szybkość, niż cząstki obecnie używanej do tego mieszanki benzynowej, a więc realizacja "wehikułu przestrzeni" zależna jest od dalszych postępów techniki. Licznie zgromadzona na odczycie publiczność oraz ożywiona dyskusja, jaka wynikła na temat odczytu, świadczą, jak popularnem wśród miłośników jest piękne marzenie o podróżach międzyplanetarnych, któremu jednak, zdaje się, nadługo, jeżeli nie nazawsze, sądzone jest pozostać marzeniem.
b. Dnia 16 listopada miał miejsce odczyt dr. E. Rybki p. t. "Chronokinematograficzne zdjęcia zaćmienia Słońca 29 czerwca 1927 r., wykonane przez polską ekspedycję zaćmieniową". Metoda zdjęć chronokinematograficznych przy obserwacjach zaćmienia Słońca, zastosowana w obszerniejszej skali poraz pierwszy przez prof. T. Banachiewicza, posiada szczęśliwie nietylko zalety zwykłej metody fotograficznej, ale daje ściśle dokładny materjał pomiarowy i dzięki temu zyskała uznanie najpoważniejszych badaczy. Prelegent opisał metodę zdjęć chronokinemalograficznych oraz wyświetlił część oryginalnego filmu, wykonanego podczas zaćmienia Słońca 29 czerwcą 1927 r. w Laponji przez polską ekspedycję astronomiczną.
V. Działalność pokazowa.
Pokazy nieba odbywały się regularnie w poniedziałki na południowym tarasie Obserwatorjum i cieszyły się, jak zwykle, liczną frekwencją. Niestety, pogoda wogóle nie dopisywała, jak zwykle, u nas, w czasie jesiennym.
VI. Odczyty szkolne.
W okresie sprawozdawczym odbyły się 3 odczyty w szkołach średnich - 2 z nich wygłosił inż. Z. Chelmoński i jeden Dr. F. Burdecki.
VII. Działalność wydawnicza.
W ostatnich dniach okresu sprawozdawczego opuścił prasę drukarską "Kalendarz astronomiczny na rok 1929-y". Wydawnictwo to w porównaniu z Kalendarzem na 1928 r. jest znacznie powiększone, szczególnie dodaniem części stałej Kalendarza, gdzie zgrupowane zostały stałe astronomiczne, klasyfikacja gwiazd, oraz stałe tablice do obliczeń astronomicznych. Miłośnikom Astronomji bardzo zalecamy artykuł dr. J. Gadomskiego, pomieszczony w końcu Kalendarza, który daje treściwy zarys naszych wiadomości o gwiazdach zmiennych i ich klasyfikacji.
Cena Kalendarza 6 zł.
VIII. Oddziały prowincjonalne.
W dniu 17 listopada w Magistracie m. Częstochowy w obecności członków Magistratu, delegatów T. M. A. i licznie zgromadzonej publiczności dokonano założenia oddziału P. T. P. A i wyborów jego Zarządu. Prezesem nowego oddziału wybrany został Ks. Kanonik Bonawentura Metler, którego niezmordowanej energji zawdzięczać należy powstanie oddziału i wystaranie się o materjalne poparcie przez Magistrat m. Częstochowy. Szczegółowe sprawozdanie o tym radosnym w życiu T. M. A. fakcie będzie podane później, a tymczasem nowej placówce na polu popularyzacji astronomji ślemy starpolskie "Szczęść Boże!".
Br. Rafalski.

Sprostowanie. W Nr. 2 "Uranji" z r. b. na str. 49 mylnie wydrukowano nazwisko jednego z członków T. M. A. Zamiast Rusnarczyk powinno być Rusnaczyk.