1953

Urania 5/1953, str. 145-147, 480-lecie urodzin Mikołaja Kopernika

W dniu 19 lutego br. w Kołach PTMA obchodzono uroczyście 480-tą rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika.
W Krakowie, w sali PTMA, odbyło się w dniu tym uroczyste zebranie członków Koła i gości, połączone z odsłonięciem portretu Kopernika (pędzla art. mal. E. Halbanowej) zakupionego z funduszu, jaki na ten cel złożyli członkowie PTMA. Po zagajeniu Macieja Mazura, w którym objaśniono znajdujące się na sali instrumentarium Kopernika (rekonstrukcja), Józef Fabrowski (z Koła Gliwickiego) wygłosił obszerny odczyt pt. "Mikołaj Kopernik". Na zakończenie wyświetlone zostały filmy "Kopernik" i "Wszechświat". W zebraniu wzięło udział ponad 100 osób.

W Nowym Sączu akademia kopernikańska odbyła się w sobotę dnia 21 lutego w auli Liceum Pedagogicznego. Na program złożyły się : prelekcja Rudolfa Burdy, bogata część artystyczna (chór, cytra, recytacje) i film "Kopernik". W auli uruchomiono szereg eksponatów wykonanych przez członków Koła (modele wielkich teleskopów, mapy, wykresy itp.), umożliwiając ponad 200-tu uczestnikom akademii zapoznanie się z dorobkiem pracy Koła.
W Poznaniu uroczysta akademia odbyła się w Muzeum Narodowym i połączona była z otwarciem wystawy "Dzieje Zegara". Odczyt pt. "Stanowisko Mikołaja Kopernika w kulturze polskiej" wygłosił prof. dr Michał Sczaniecki. Chór Chłopięcy i Męski Państwowej Filharmonii w Poznaniu wykonał pod dyr. Stefana Stuligrosza szereg utworów związanych z epoką Mikołaja Kopernika. Wystawę "Dzieje zegara" zorganizowało Muzeum Narodowe z Poznańskim Tow. Przyjaciół Nauk i Kołem Poznańskim PTMA. Z okazji wystawy wydano pięknie ilustrowaną pracę zbiorową pt. "Dzieje Zegara". W akademii wzięło udział około 420 osób.

W Toruniu w dniu 16 lutego odbyły się w sali Zakładu Fizyki dwa odczyty pt. "Mikołaj Kopernik - życie i dzieło", które wygłosili prof. dr Karol Górski i dr Tadeusz Przypkowski.

W Warszawie w sali Kopernika Obs. Astr. U. W. wygłosił odczyt dr Jan Gadomski pt. "Kopernik jako obserwator i teoretyk". Odczyt ilustrowano przeźroczami. Na zakończenie wieczoru, w którym wzięło udział ponad 150 osób, wyświetlono film "Kopernik".

W Kole PTMA w Nowym Sączu odbyło się dnia 14 lutego br. zakończenie kursu astronomii elementarnej. Kurs składał się z 17 dwugodzinnych "lekcji", które odbywały się każdej soboty w godzinach wieczornych w sali fizycznej Liceum Ogólnokształcącego. Materiał wykładów został ujęty w wydanych przez Koło skryptach, z których korzystali w czasie nauki uczestnicy kursu w liczbie 20 osób. Uczestnikom kursu wydano zaświadczenia o jego ukończeniu. Kierownikiem kursu był prof. Feliks Rapf.

W Kole Krakowskim PTMA powstała sekcja szlifierska, grupująca w tej chwili (marzec 1953) 6-ciu członków Koła. Pracownia sekcji mieści się w lokalu PTMA. Jeden z członków sekcji. ob. F. Wojtak, wyszlifował już zwierciadło o średnicy 15 cm, dające obrazy b. dobre. Pozostali szlifierze pracują obecnie nad zwierciadłami o średnicach także 15-centymetrowych.

Urania 6/1953, str. 181-182, Kronika P.T.M.A. - Komunikat

Zawiadamia się wszystkich Członków P.T.M.A. i jego sympatyków, że w Warszawie przy Zarządzie miejscowym Tow. powstała Sekcja Meteorytyki, która ma na celu:
1. Utworzenie kolekcji meteorytów naszego Tow.
2. Nabywanie dla powstającej kolekcji wszelkich okazów meteorytów drogą darowizn, zapisów, wypożyczeń lub zakupów.
3. Zbieranie wszelkich materiałów dotyczących zarówno spadłych lub znalezionych, jak także przechowywanych na terenie Polski meteorytów.
4. Rozpoznawanie i badanie nadsyłanych okazów meteorytów i opracowywanie ich naukowe.
5. Zbieranie informacji o znajdujących się w Polsce formacjach kolistych (w tym jezior, jeziorek i kraterków) mogących nasunąć przypuszczenie co do ich pochodzenia meteorytowego.
6. Udzielanie naszym Członkom i sympatykom wszelkich informacji, wyjaśnień i pomocy w zakresie studiów meteoretyki.
7. Propagandę tej nauki i jej popularyzację w społeczeństwie drogą publikacji i odczytów.
Uprasza się wszystkich Członków i sympatyków Tow. o popieranie powyższej inicjatywy i współdziałanie z nią.
Za Sekcję Meteorytyki P. T. M. A. w Warszawie:
Jerzy Pokrzywnicki

Urania 6/1953, str. 182-183, Kronika P.T.M.A. - Sprawozdanie Koła Warszawskiego P. T. M. A. za rok 1952

W roku sprawozdawczym Zarząd w osobach: dr J. Gadomski - (prezes), prof. W. Zonn (wiceprezes), inż. K. Czetyrbok. prof. K. Dembowski, mgr W. Drojanowski, mgr T. Gunthner, B. Hryniewicz, mgr A. Piaskowski, J. Pokrzywnicki, inż. A. Rybarski, K. Serkowski i inż. S. Wolski odbył 15 protokółowanych zebrań.
Zorganizowano następujące odczyty popularne (poza wymienionymi w Uranii, XXIII, 281): l) Radar w astronomii, dr J. Gadomski; 2) Atmosfery i klimat planet, dr J. Gadomski; 3) Historia gwiazdozbiorów i tradycji o planetach i niebie, dr A. Czubryński; 4) Teoria kosmogoniezna Schmidta, prof. W. Zonn; 5) Kratery pochodzenia kosmicznego, inż. K. Czetyrbok; 6) Materia ciemna w Kosmosie, dr J. Gadomski; 7) O meteorach i meteorytach, J. Pokrzywnicki; 8) Budowa wszechświata, A. Wróblewski (Sochaczew) o łącznej liczbie 1515 słuchaczów.
Poza tym opracowano następujące pogadanki radiowe (dr J. Gadomski) dla anteny warszawskiej: l) Jutro zaćmienie Słońca; 2) Droga Mleczna śpiewa; 3) Jak się waży światy; 4) Echa z Kosmosu; 5) Sierpniowy rój meteorów; 6) Materia ciemna w Kosmosie; 7) Kratery kosmiczne; 8) Polskie wyprawy astronomiczne.
Znacznym powodzeniem cieszyły się pokazy nieba, których odbyło się 33, z udziałem l 097 osób, w tym 22 wycieczki młodzieży szkolnej z ilością 344 osób. Demonstratorami byli: mgr A. Piaskowski (1-sze półrocze) i A. Marks, A. Wróblewski (II-gie półrocze). Dużym sukcesem był pokaz zaćmienia Księżyca dn. 5. VIII. 1953 r. (2 prelegentów i 3 demonstratorów) przy udziale ok. 300 osób.
Zorganizowanych po raz pierwszy dwugodzinnych seminariów dla wykładowców astronomii w szkołach średnich (dr J. Gadomski) odbyło się 4 z udziałem 22 osób.
Sekcja obserwacyjna wykazywała ożywioną działalność: obserwowano zaćmienie Słońca dnia 25. II. 1952 r. (61 fotografii), plamy słoneczne (liczby Wolfa) v.t ciągu 150 dni oraz systematycznie gwiazdy zmienne metodą Argelandera, dokonując w sumie l 200 obserwacyj. W "Uranii" w r. 1952 ogłoszono 6 przyczynków naukowych opartych na obserwacjach Koła. Obserwatorami byli: mgr A. Piaskowski, A. Marks, B. Szczepkowski, A. Wróblewski.
Zarząd Koła włożył dużo pracy w zabiegi około wzniesienia w "Roku Kopernikańskim" Planetarium i Obserwatorium Ludowego w Warszawie, uzyskując zasadniczą zgodę czynników miarodajnych.
O zainteresowaniu członków świadczy: 152 dyżury wieczorne w sekretariacie, 430 wysłanych korespondencji i 3 680 zaproszeń na odczyty.
Uruchomiono ponadto sprzedaż popularnych książek astronomicznych, która cieszy się dużym powodzeniem.
Lokalowo korzystaliśmy z gościnności Obserwatorium Astronom. Uniw. Warszawskiego (Al. Ujazdowskie 4). Inż. K. Czetyrbok wykonał bezinteresownie projekt wstępny Obserwatorium Ludowego i Planetarium w Warszawie (ryc.), oraz projekt maszyny szlifierskiej. Ilość członków Koła wzrosła w roku sprawozdawczym z 186 na 370 osób (w tym 140 młodzieży szkolnej). - Oto obraz prac Koła w największym skrócie. J. Gadomski.

W bieżacym roku szkolnym 1952/53 (do dnia 30 kwietnia) w 114-tu średnich szkołach ogólnokształcących i liceach pedagogicznych na terenie całego kraju powstały młodzieżowe kółka naszego Towarzystwa. Ogólna liczba członków-kandydatów PTMA, zrzeszonych w tych kółkach, wynosi 3044 uczenie i uczniów.
Oprócz wewnętrznych zebrań, organizowanych przez poszczególne kółka, w każdym z nich odbyły się już po jednym do trzech odczytów i pokazów nieba przez lunety, które przeprowadzili fachowi prelegenci Towarzystwa.

Koło Toruńskie PTMA uzyskało w Toruniu własny lokal w domu przy ul. Kopernika 17. Jest to zabytkowy budynek, należący ongiś do rodziny Koperników, w którym urodził się wielki Astronom.

Urania 7/1953, str. 210-215, Kronika P.T.M.A.

W słoneczną niedzielę 24 maja br. zbiegły się dwa ważne zdarzenia w życiu naszego Towarzystwa. Po pierwsze była to dokładnie 410-ta rocznica śmierci Mikołaja Kopernika, Patrona naszego zrzeszenia. Po drugie był to dzień dorocznego Walnego Zjazdu Delegatów Kół P.T.M.A., który znowu jest dniem obrachunku pracy Członków Towarzystwa, rozsianych po całym obszarze Państwa.
Wiedeńską uchwałą światowej Rady Obrońców Pokoju, powziętą na wniosek polskiej delegacji, rok 1953 uznany został za rok jubileuszowych uroczystości, podejmowanych w skali międzynarodowej, dla uczczenia pamięci i zasług wielkiego astronoma polskiego. Kopernikowskie uroczystości, obchodzone równocześnie w zaprzyjaźnionych krajach Ludowych Demokracji, nakazywały, aby ta rocznica była szczególnie uroczysta w kraju, który jest ojczyzną Kopernika i którego Kopernik przez całe swoje długie życic był wiernym synem.
Najwyższe czynniki państwowe wraz z przedstawicielstwem zorganizowanej polskiej kultury i nauki, przy współudziale czynników partyjnych, wyłoniły ogólnopolski Honorowy Komitet Obchodu Roku Kopernika, w skład którego powołano również prezesa P.T.M.A. Protektorat nad pracami tego Komitetu objął Prezes Rady Ministrów Bolesław Bierut, a przewodnictwo całej akcji spoczęło w rękach prof dr. Jana Dembowskiego, prezesa Polskiej Akademii Nauk.
Komitet, przystępując do pracy, dał równocześnie hasło i inicjatywę do organizowania uroczystych obchodów lokalnych. Zaraz po warszawskiej inauguracji Towarzystwu naszemu przypadła zaszczytna rola zorganizowania obchodu w Krakowie, jako w siedzibie swoich władz naczelnych, przy czym zalecono, aby położyć główny nacisk na uczącą się młodzież, skupioną licznie w naszych Kółkach Miłośników Astronomii.
Ustalono plan przewidujący zwołanie do Krakowa Ogólnego Zjazdu miłośników wiedzy astronomicznej i połączenie go z przypadającym, dorocznym Walnym Zjazdem Delegatów Kół P.T.M.A., przy czym oba publiczne występy miała poprzedzić uroczysta Akademia ku czci Mikołaja Kopernika w Państwowym Teatrze im. J. Słowackiego.
Gały plan udało się urzeczywistnić, mimo krótkiego na to czasu. W pięknym gmachu teatralnym, zgromadziło się około tysiąca przybyłych uczestników z różnych stron Polski, noszących odznakę członkowską z wypisaną nazwą miejsca swego stałego pobytu. Na znak mariackiego hejnału, odegranego za kurtyną, w miejsce dźwięku pospolitego gongu, rozpoczęła się o godzinie 9 Akademia. Przedstawiciel Polskiej Akademii Nauk, jej wiceprezes, prof. dr. W. Sierpiński z Warszawy, otworzył Zjazd Miłośników Astronomii. Imieniem Zarządu Głównego Towarzystwa powitał zebranych prof. dr Wł. Zonn, z Warszawy, wyrażając podziękowanie za przybycie na Akademię Przedstawicielom Wojewódzkich Władz Partyjnych, Wojewódzkiej i Miejskiej Rady Narodowej, wyższych uczelni i Delegatów. Osobne podziękowanie składa mówca obecnemu Konsulowi ZSRR A. P. Nikitinowi, jako przedstawicielowi Wielkiego Związku Radzieckiego zaprzyjaźnionego z nami. Zgromadzeni uczestnicy witają oklaskami wymienianych z nazwiska Gości. W honorowym prezydium zasiedli, obok gospodarzy zebrania, w osobach prof. dr W. Sierpińskiego, prof. dr S. Leszczyckiego z Warszawy i prezesa P.T.M. A. mgr. inż. Wł. Kucharskiego, powołani wybitni przedstawiciele Partii, Rad Narodowych, Uniwersytetu, Akademii Medycznej, Krakowskiej Politechniki, Akademii Górniczej i Hutniczej, Okręgowej Rady Zw. Zawodowych i Przodowników Pracy, których gorąco oklaskiwano.
W ciszy i skupieniu zebrani wysłuchali krótkiego i treściwego przemówienia prof. dr. W W. Sierpińskiego, na temat ważności przeżywanej chwili, podkreślonej obecnością licznie przybyłych uczestników Zjazdu którym mówca życzył wytrwałości w podejmowanych pracach miłośniczych. "Spodziewam się, - mówił prelegent - że sam Zjazd, jak i tegoroczne uroczystości kopernikowskie, sumować będą wstęp do dalszego rozwoju Towarzystwa i dalszej popularyzacji astronomii wśród szerokich rzesz społeczeństwa, - a dzięki temu do rozwoju prawdziwej, na naukowych podstawach opartej, wiedzy o budowie Wszechświata". W końcu zapewnił mówca zebranych o pomocy, z jaka śpieszy Towarzystwu Polska Akademia Nauk, której zadaniem jest nic tylko organizacja i popieranie badań naukowych, ale i popularyzacja osiągniętych wyników, aby stały się szybko własnością całego społeczeństwa.
Następny referat na temat "Kopernik na tle swoich astronomicznych odkryć", wygłosił prof. dr Wł. Zonn. Prelegent pominął biograficzne szczegóły, uwypuklając jedynie olbrzymi przełom w ludzkiej umysłowości, dokonały ogłoszeniem heliocentrycznej teorii. Odkrycie Kopernika nie ograniczyło się tylko do astronomii, lecz zahaczyło w sposób doniosły o dziedzinę filozoficznego myślenia, zadając równocześnie kłam ugruntowanym pojęciom i kierując ludzką myśl na nowe drogi postępu.
Proces ten, mimo upływu wieków, trwa nadal, powoli bowiem gruntują się logiczne konsekwencje ogłoszonej teorii, a walka o trzeźwość myślenia nie skończyła się do dziś. Na tym zasadza się doniosłość obchodzonej uroczystości, która nie tylko popularyzuje astronomiczną teorię, ale zarazem uwypukla jej dydaktyczne znaczenie i doniosłość jej roli przy ustalaniu naukowego światopoglądu.
Po referacie nastąpiła artystyczna część Akademii. Dużym urozmaiceniem był występ wrocławskiego Chóru Polskiego Radia, pod dyrekcją E. Kajdasza, który odśpiewał szereg Pieśni staropolskich z XVI w.
Huczne oklaski były z jednej strony u:znaniem dla doskonałych wykonawców tego 60-do osobowego zespołu, z drugiej s:trony były nagrodą dla dyrygenta za włożoną pracę przy przygotowaniu tego publicznego występu.
Na zakończenie Akademii artyści Państwowego Teatru Poezji w Krakowie, wygłosili piękną i ciekawą recytację, z widowiska scenicznego, pt "Kopernik", przyjętą przez Widownię z pełnym uznaniem.
Teraz udano się gremialnie pod gmach Uniwersytetu, gdzie na Plantach, na tle bujnej zieleni, umieszczono pomnik Kopernika, przeniesiony z zamkniętego dziedzińca Collegium Maius, przy ul. św. Anny.
Po wysłuchaniu dwóch przemówień, przewodniczącego M. R. N., oraz Rektora Uniwersytetu, nastąpiło składanie licznych wieńców u stóp pomnika od władz partyjnych i państwowych, wyższych uczelni krakowskich, a także i od naszego Towarzystwa. Wreszcie w zamkniętym gronie uczestnicy nasi zwiedzili przygotowywaną przez Ministerstwo Kultury i Sztuki wystawę epoki Kopernika, mieszczącą się w odnowionych salach dawnego budynku krakowskiej Alma Mater, której uczniem był wielki astronom w latach 1491-95.
Po południu, po przerwie obiadowej, o godz. 16, rozpoczęły się obrady dorocznego, sprawozdawczego Zjazdu Delegatów Kół P.T.M.A. Był to Zjazd najtłumniejszy z dotychczasowych Zjazdów, przybyło nań 93 uprawnionych do głosowania Delegatów, oraz drugie tyle interesujących się obradami Członków, w charakterze gości. Zjazdowi przewodniczył ustępujący prezes Towarzystwa, mgr inż. Władysław Kucharski. W krótkim wstępnym przemówieniu mówca wyjaśnił zebranym motywy tegorocznych uroczystości kopernikowskich i podkreślił zaszłą w ostatnich dziesięciu latach zmianę stosunków. Dzisiaj święcimy pamięć zasług genialnego Rodaka, pod przewodem i przy czynnym udziale najwyższych władz państwowych, gdy przed dziesięciu laty Naród, skrępowany hitlerowską okupacją, nie mógł uczcić Jego pamięci, a niewinną manifestację, polegającą na złożeniu skromnego wieńca na stopniach warszawskiego pomnika, jeden ze śmiałych wykonawców okupił życiem, a dwaj pozostali - więzieniem (ci z, resztą ostatni zginęli później w powstaniu warszawskim). Pamięć tych odważnych patriotów, Bojarskiego, Gajcy i Stroińskiego, członków tajnego ruchu oporu uczcili obecni przez 1 powstanie i chwilę uroczystego milczenia.
Po załatwieniu statutowych formalności, przybyli Delegaci Kół Towarzystwa, składali szczegółowe sprawozdania z rocznej swojej działalności.
Zajęło to, sporo czasu, jednak każde wygłaszane sprawozdanie budziło duże zainteresowanie i prawie każde zasługuje na obszerniejsze omówienie. Największe zainteresowanie budził, z natury rzeczy, sprawozdawczy referat prezesa Towarzystwa. Śmiało można powiedzieć, - mówił sprawozdawca - że miniony rok obrachunkowy należy zaliczyć do pomyślnych okresów życia Towarzystwa w jego odnowionym, powojennym okresie i zaliczać się go będzie, niewątpliwie do lat jego świetności. O sprawności i żywotności samej organizacji dobrze świadczy dzisiejszy Ogólny Zjazd Miłośników Astronomii, na który przybyło prawie tysiąc uczestników, przy czym liczba ta była z góry ograniczona, wskutek braku wolnych pomieszczeń. O powadze i szczerości ruchu miłośniczego w Polsce świadczy pokaźnie zwiększenie liczby Członków Towarzystwa, która na obecną chwilę sprawozdania wynosi 4 854 osoby, nie licząc kilkudziesięciu zgłoszeń jeszcze formalnie nie załatwionych na skutek pilnych prac przedzjazdowych. Przyrost liczby członków w roku sprawozdawczym wyniósł zatem prawie dwa tysiące osób. Mówca jednak przestrzega przed zbyt wielkim rozrostem Towarzystwa, które już stało się najliczniejszym towarzystwem popularnonaukowym w Polsce, a zarazem dorównuje lub przewyższa zbliżone organizacje naukowe za granicą. W chwili obecnej wysiłki kierowniczych organów statutowych winny się skupić nad problemem pogłębienia wewnętrznej pracy samokształceniowej w Kołach i pomagania Członkom w samodzielnej pracy obserwacyjnej, traktowanej z wymaganym stopniem naukowej ścisłości. Nie będzie to nowością ale jedynie zbliżeniem się do rezultatów prac członków zagranicznych towarzystw miłośniczych, które nieraz w poważnym stopniu wyręczają i odciążają zawodowych astronomów. Pierwsze kroki w tym kierunku poczyniono już u nas w roku sprawozdawczym i kilku Członków naszych Kół współpracuje z prof. dr Mergentalerem z Wrocławia w zakresie obserwacji aktywności Słońca. Podobnie rozwija się praca nad obserwacją gwiazd zmiennych.
Liczba Kół i Kółek, zrzeszających członków Towarzystwa wynosi 135 jednostek organizacyjnych i rozsiana jest na obszarze całego Państwa, przy czym przyrost w roku sprawozdawczym wynosi 60 jednostek.
Ujemną stroną prowadzonych prac obserwacyjnych i tzw. pokazów nieba, jest zbyt szczupła liczba lunet astronomicznych, jakimi można dysponować, przy czym w kraju nie posiadamy żadnej specjalnej tego rodzaju wytwórni. Aby temu brakowi, choćby częściowo, zaradzić powstał przy warszawskim Kole "Zakład ;budowy i naprawy narzędzi astronomicznych", który po uzyskaniu stosownego pomieszczenia, a także wydatnej pomocy narzędziowej ze strony Zarządu Głównego P.T.M.A., rozpoczął swoją działalność i obecnie przeprowadza w szczególności budowę, na podstawie kapitalnego remontu, 35 cm teleskopu zwierciadlanego, zleconego zamówieniem Warszawskiego Obserwatorium Astronomicznego.
Pokazy nieba przeprowadza się "wędrownymi" lunetami, obsługiwanymi przez fachowych referentów objazdowych, skupionych dotychczas w ośrodkach: gliwickim, krakowskim, nowosądeckim, poznańskim i warszawskim, których liczbę zwiększymy po zakupieniu oferowanych nam okazyjnie lunet. Stan jednak będzie nadal niezadawalający, choć wyniki wskazują, że wstąpiliśmy na właściwą drogę.
W sprawozdawczym okresie pracowano nadal wytrwale nad realizacją inicjatywy Towarzystwa w sprawie powoływania do życia Ludowych Obserwatoriów Astronomicznych, wchodzących w skład zakładanych Parków Kultury i Wypoczynku. Najwcześniej zrealizuje tę inicjatywę Górno-Śląski Park Kultury i Wypoczynku, rozciągający się na gruntach położonych przy drodze Stalinogród-Chorzów, na obszarze równym powierzchni około tysiąca morgów. Założenie kamienia węgielnego pod tę budowę przewidziane jest na dzień 22 lipca br. Posuwają się wolnym tempem prace około takiej samej inwestycji w Warszawskim Parku Kultury i Wypoczynku, jako drugiego Ludowego Obserwatorium w Polsce. Obie te budowle objęte są uchwałą Honorowego Komitetu Obchodu Roku Kopernika, powziętą na uroczystym posiedzeniu w dniu 23 maja br. Niestety, tylko na dalszą kolejność może liczyć Krakowskie Ludowe Obserwatorium, mimo iż tu właśnie nasze Towarzystwo wypielęgnowało pierwsze myśl podobnych instytucji, najwcześniej weszło w posiadanie stosownego terenu, oraz posiada gotowe już plany i modele zamierzonej budowli. Przygotowuje się odpowiedni projekt dla Poznania. Praca i ruchliwość kilku naszych organizacyjnych placówek pozostawia nieco do życzenia. Ciężkie obowiązki pracy zawodowej poszczególnych jednostek, pracujących w Kołach, uniemożliwiają im pełne oddanie się samokształceniowej pracy. Musimy w nadchodzącym okresie jesienno-zimowym otoczyć silniejszą opieką i pomocą te wyczerpujące się placówki. Domagali się tego Delegaci w swoich szczegółowych sprawozdaniach na plenum Zjazdu. Najwdzięczniejszą jest praca w młodzieżowych Kółkach Miłośników Astronomii, których liczba rośnie z prędkością lawiny. Dowodzi to, że astronomia przestała być nauką dla wybranych jednostek, oraz że zainteresowanie nią w Polsce Ludowej jest bardzo silne. Pokazy nieba, przy pomocy przywiezionej lunety, cieszą się zawsze dużą frekwencją i gromadzą dużą liczbę członków i nie członków, przeciągając się do późnej nocy, gdy tylko dopisuje bezchmurne niebo. Podobnie wdzięcznym terenem są świetlice fabryczne lub przedsiębiorstw państwowych, w których gromadzi się ciekawe audytorium.
Wywołana nieraz żywa dyskusja po skończonym referacie potwierdza budzące się duże zainteresowanie przedmiotem. Organ Towarzystwa "Urania" wychodził nadal punktualnie, zaskarbiając tym u naszych stałych czytelników duże uznanie. Mgr T. Budzyn, kierownik księgowości Towarzystwa przedstawił sprawozdanie kasowe, z którego jasno wynikała doniosłość materialnej pomocy Polskiej Akademii Nauk, ułatwiającej Towarzystwu spełnianie statutowych zadań. Zebrani żywymi oklaskami dali wyraz szczerej wdzięczności za tak wydatną pomoc. Następnie Komisja Rewizyjna przedstawiła zebranym Delegatom wniosek o udzielenie absolutorium ustępującemu Zarządowi z gospodarki w minionym okresie sprawozdawczym. Dyskusja pogłębiła niektóre ustępy sprawozdania prezesa i wyświetliła pewne niejasności. Przewodniczący poddał wniosek Komisji Rewizyjnej pod głosowanie; wniosek przyjęto jednomyślnie i poparto gorącymi oklaskami. Nowosądecki Delegat inż. Zb. Popławski postawił wniosek, o przyznanie dotychczasowemu prezesowi Towarzystwa, inż. Władysławowi Kucharskiemu, godności honorowego członka i udzielenie mu "złotej" odznaki, przewidzianej w statucie za wyjątkowe zasługi około rozwoju Towarzystwa i jego organizacji. Zebrani jednomyślnie przez aklamację oświadczyli się za zgłoszonym wnioskiem, przyjmując go bez dyskusji. Prezes, wśród licznych oklasków, podziękował Zebranym za dowody uznania jego pracy.
Zarządzone następnie wybory powołały na prezesa Towarzystwa inż. Władysława Kucharskiego, wybranego po raz piąty, na zastępcę prezesa prof. Włodzimierza Zonna z Warszawy. Sekretarzem został wybrany inż. Władysław Kołomyiski, jego zastępcą inż. Andrzej Żaki, skarbnikiem prof. Edward Ładziński, a jego zastępcą Franciszek Miękina, wszyscy z Krakowa.
Członkami Zarządu Głównego wybrano: inż. Tadeusza Adamskiego z Gliwic, inż. Zbysława Popławskiego i prof. Antoniego Barbackiego z Nowego Sącza, inż. Konstantego Czetyrboka i dr. Jana Gadomskiego z Warszawy, prof. Jana Mergentalera z Wrocławia. Pozostawiono jedno miejsce dla przedstawiciela Poznania, którego powoła się w drodze kooptacji. Komisję Rewizyjną powołano w tym samym składzie, co w roku ubiegłym.
Wnioski zgłoszone przez Delegatów Kół Towarzystwa przekazano do załatwienia Zarządowi Głównemu. Na tym wyczerpano porządek obrad i przewodniczący zamknął Zebranie o godz. 22 min. 30, życząc wszystkim zapału i sił do dalszej owocnej pracy.
W. K.

Urania 8/1953, str. 240-241, Kronika P.T.M.A.

Dnia 6 czerwca 1953 r. zmarł w Warszawie Kazimierz Dembowski, pierwszy Prezes Kola Warszawskiego po wznowieniu jego działalności w r. 1948, potem wieloletni Członek Zarządu Koła. Zmarły należał do aktywnych działaczy Towarzystwa w latach przedwojennych, nieomal od założenia Towarzystwa. Specjalnością Jego było prowadzenie kursów astronomii nautycznej w obozach żeglarskich, oraz pokazy nieba dla młodzieży, którą się zawsze opiekował.
W zmarłym tracimy Kolegę i dzielnego współpracownika.
Zarząd Kola w Warszawie

Koło P.T.M.A. w Nowym Sączu urządziło w ramach Roku Kopernikowskiego Wystawę Astronomiczną w sali Pow. Rady Z. Z. w dniach od 17 maja do 7 czerwca. Wystawa była pomieszczona w dwóch salach oraz częściowo w trzeciej i posiadała wyłącznie eksponaty wykonane przez członków Koła w ciągu pierwszego pięciolecia istnienia Koła.
Wystawione były m. in.: model obrotowy sfery niebieskiej, cieszący się dużym zainteresowaniem zwiedzających , dwie pokazowe mapy obrotowe nieba, z tych jedna z mechanizmem zegarowym, wahadło sekundowe, globus ziemski z mechanizmem zegarowym do wskazywania czasu słonecznego i środkowo-europejskiego, oraz model pierwszego teleskopu Herschela. Stoisko kopernikowskie posiadało akwarelowy portret Kopernika (głowa z obrazu Matejki), trzy narzędzia kopernikowskie w skali zmniejszonej, akwarelę domu Kopernika w Toruniu i szkic ołówkowy przedstawiaj ą cy Kopernika w Rzymie. Poza tym kilkadziesiąt rysunków, akwarel, map, wykresów i fotografii z uwzględnieniem dorobku Koła w pierwszym pięcioleciu.
Wystawa cieszyła się dużym zainteresowaniem w mieście. Zwiedziło ją ponad 4 000 osób, w tym 43 grupy młodzieży szkolnej.
Zarząd Kola w Nowym Sączu

Koło Poznańskie P.T.M.A. urządziło w dniu 28. V. 1953 r. wspólnie z Polskim Tow. Przyrodników im. Kopernika Uroczyste Zebranie w związku z 410 rocznicą śmierci M. Kopernika. Zebranie odbyło się w sali Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk o godz. 19. W części oficjalnej wygłoszone zostały dwa odczyty: Prof. Dr. J. Witkowskiego "Astronomiczna reforma Kopernika" oraz Prof. Dr. Sz. Szczeniowskiego "Znaczenie odkrycia Kopernika dla rozwoju nauk przyrodniczych".
Część artystyczną wypełnił zespół kameralny na instrumenty dęte Państwowej Filharmonii w Poznaniu, który wykonał kwintet Beethovena op. 71. W Uroczystym Zebraniu wzięło udział 95 osób.

Urania 11/1953, str. 337-338, Kronika P.T.M.A.

W dniach 3 i 4 października br. odbył się we Fromborku Zlot Młodzieży szkół licealnych i pedagogicznych klas najwyższych, zorganizowany przez P.T.M.A. Zarząd Główny w ramach masowych imprez Roku Kopernika. Nie mogło braknąć młodzieży polskiej w zgodnym hołdzie, jaki wyraziło cale społeczeństwo w tym roku jubileuszowym zasłudze i pracy Wielkiego Syna Narodu. Nic więc dziwnego, że zgłoszenia do udziału w tej narodowej pielgrzymce, przeszły wszelkie oczekiwania; zgłosiło się około 11 tysięcy uczestników z 350 nauczycielami ze wszystkich szkół na obszarze Państwa. Takiej liczby nie można było ani przewieźć w okresie jesiennej akcji przewozów gospodarczych, ani zabezpieczyć noclegu i wyżywienia w małej, zniszczonej wojną mieścinie, jaką jest Frombork. Ministerstwo Oświaty, które włączyło się i poparło inicjatywę naszego Towarzystwa, przyczyniając się przy tym do finansowego potanienia kosztów samej imprezy, zdecydowało, iż poszczególne szkoły wysyłają na zlot tylko swoich delegatów, pod opieką dodanych przewodników z wyboru Wydziałów Oświaty Prezydiów WRN.
Do Gdańska, jako miejsca zbiórki, przybyło około 1040 delegatów, z 30-ma opiekunami. Dzień sobotni przeznaczony był na zwiedzenie wspaniale odbudowywanego miasta, zniszczonego w stopniu prawie równym zniszczeniu Warszawy, oraz na wycieczkę morską, celem zwiedzenia urządzeń portowych w Gdańsku i Gdyni. W niedzielę, wczas rano, pociągiem specjalnym wszyscy uczestnicy, wraz z przybyłym z Poznania 150-osobowym chórem Państwowej Filharmonii, przyjechali do Malborka, gdzie odbyła się uroczysta akademia, na wewnętrznym dziedzińcu starego zamku.
Młodzież miejscowa oraz starsze społeczeństwo, wraz z przedstawicielami lokalnych władz administracyjnych i partii, wzięły udział w tej pięknej manifestacji.
Przybyłych przywitał miejscowy prezes P.T.T.K. jako opiekun i gospodarz, któremu zleciło Ministerstwo Kultury i Sztuki opiekę i turystyczną obsługę przy zwiedzaniu zamku. Przedstawiciel Ministerstwa Oświaty Ob. W. Pokora, dyrektor generalny tegoż Ministerstwa, w prostych, ale wymownych słowach przemówił do zebranych, podnosząc patriotyczne i społeczne zasługi M. Kopernika dla polskiej racji stanu na odzyskanych ziemiach Prus i Warmii. Referat o naukowych zasługach Wielkiego Reformatora astronomii, wygłosił inż. Wł. Kucharski, prezes Zarządu Głównego P.T.M.A. Z kolei przemówiła przedstawicielka Z.M.P ; w gorących słowach scharakteryzowała ona postać Kopernika, którego nieskazitelny charakter, siłę woli i cywilną odwagę wskazała jako wzór godny naśladowania. Po tych oficjalnych przemówieniach nastąpiła część artystyczna, w której wystąpił znany chór chłopięco-męski, w liczbie 151 osób, pod kierunkiem prof. Stuligrosza. Wykonano pieśni narodowe, polskich kompozytorów z okresu od XV do XVII wieku, oraz utwór współczesny - chór żaków. Gorące oklaski zebranych. liczących już około 2000 głów, były zapłatą za wysoki poziom wykonania.
Po południu delegaci przybyli do Fromborka, wnosząc wszędzie, przy poważnym zachowaniu się ruch i życie. Zgromadzeni zwiedzili tutejsze muzeum, następnie przypuszczalne miejsce wiecznego spoczynku M. Kopernika, a cała piękna i nastrojowa uroczystość zakończyła się uchwaleniem listu do ogółu młodzieży pozostałej w miejscach swojej nauki i odśpiewaniem Hymnu Młodzieżowego. Fragmenty z referatu prezesa inż. K. Kucharskiego podamy w grudniowym numerze "Uranii".
W. K.

Bezcenny rękopis. Kopernik. Sesja PAN ku czci Kopernika

O filmie
Uroczysta sesja Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Wystawienie dzieła Kopernika "De revolutionibus" w Muzeum Narodowym.
Redakcja: Helena Lemańska
Komentarz: Jerzy Szelubski
Lektor: Andrzej Łapicki
Zdjęcia: Witold Jabłoński
Muzyka: Stefan Zawarski
Montaż: Wacław Kaźmierczak
Osoba: Włodzimierz Sokorski (minister kultury i sztuki), Jan Dembowski (prezes PAN)
Zdarzenie: sesja PAN poświęcona M. Kopernikowi
Czas akcji: 1953
Miejsce akcji: Warszawa
Produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych (Warszawa)
Prawa: WFDiF
Format dźwięku: mono
Format klatki: 4:3

Opis sekwencji
00:00:01:18 - Czołówka: "POLSKA KRONIKA FILMOWA 41/53".
00:00:17:12 - Napis: "Bezcenny rękopis". W tle sesja Polskiej Akademii Nauk.
00:00:39:09 - Przemawia prof. Jan Dembowski.
00:00:42:08 - Minister Włodzimierz Sokorski przemawia w Muzeum Narodowym.
00:00:53:00 - Wystawienie dzieła Kopernika "De revolutionibus".
00:01:15:15 - Zgromadzeni goście oglądają dzieło Mikołaja Kopernika.

Źródło: http://www.repozytorium.fn.org.pl/?q=pl/node/7745