Strona główna: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 18:13, 24 mar 2018

Historia Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii

Towarzystwa Miłośników Astronomji (1921-1928), Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Astronomji (1928-1939).
Dane zebrane z archiwalnych numerów Uranii oraz materiałów zebranych przez członków Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii
Prosimy o przesyłanie danych na adres zarzad@ptma.pl
W tekstach zachowano oryginalną pisownie polską w zakresie ortografii i gramatyki, jaka obowiązywała w okresie międzywojennym.

Początki PTMA
Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii (pod auspicjami Polskiej Akademii Nauk) to jedno z najstarszych towarzystw w Polsce.
Pierwsze informacje do jakich docieramy pojawiają się w czasopiśmie “Wszechświat”, które na kilka lat staje się jedynym źródłem wiedzy ze świata astronomii. To tutaj ukazują się pierwsze informacje o zjawiskach astronomicznych czy też pierwsze efemerydy.
W roku 1908 na łamach “Wszechświata" (nr 25 z 21 czerwca) ukazuje się artykuł Feliksa Przypkowskiego z Jędrzejowa, pt. „Miłośnicy i protektorowie astronomii”, w którym postuluje się założenie dwóch towarzystw: astronomicznego ściśle naukowego oraz zrzeszającego miłośników astronomii.
W artykule tym czytamy “Zanim jednak nastąpi pewne uświadomienie, o którem mówiliśmy, pożądanemby było założenie u nas towarzystwa astronomicznego ściśle naukowego lub też towarzystwa miłośników i protektorów astronomii. Mielibyśmy wówczas instytucyę wyraźnie dążącą do obalenia przesądów i zabobonów, mielibyśmy pewną ilość pracowników poważnych na niwie dotąd leżącej ugorem, mielibyśmy może swoje efemerydy, a może nawet wiekopomne dzieło Mikołaja Kopernika: „O obrotach ciał niebieskich," będąc dziś zupełnie wyczerpane, doczekałoby się nowego wydania, bo jeżeli filolodzy myślą o zapomnianych poetach i prozaikach, to obowiązkiem przyrodników myśleć o niezapomnianych mężach nauki.”
Wkrótce na łamach “Wszechświata” nr 33 z 13 sierpnia 1911 ogłasza "List otwarty w sprawie astronomów-amatorów" o udzielenie na łamach tego czasopisma miejsca dla miłośników astronomii, by mogli się zrzeszać na tej płaszczyźnie.
List otwarty w sprawie astronomów-amatorów.
“Na obszarze Królestwa jest wielu miłośników astronomii, którzy, pracując osobno, chcieliby dla dobra nauki podzielić się swemi myślami, swemi spostrzeżeniami. Rzucić chcę myśl, aby każdy z tych pracowników nadesłał do Redakcyi Wszechświata kilka danych o sobie, jako to: imię, nazwisko, miejsce spostrzeżeń, nazwę i krótki opis przyrządów, które posiada, i jaki dział astronomii najwięcej go zajmuje. Sądzę, że Szanowna Redakcya nie odmówi miejsca we Wszechświecie na ogłaszanie nadsyłanych powyższych danych i udzieli nawet gościnności spostrzeżeniom amatorów. Wspólna ta wymiana stosunków pomiędzy rozrzuconymi miłośnikami astronomii pogłębi ich pracę i da wyniki w plon bogatsze. Dr. Feliks Przypkowski.”
Pierwszy zgłosił się na to wezwanie Maksymilian Białęcki (nr 36 z 3 września 1911), apelując również o założenie towarzystwa.
“W sprawie astronomów - amatorów.
W No 33 Wszechświata, znajduje się list otwarty p. d-ra Przypkowskiego w sprawie astronomów-amatorów, który powinien znaleść oddźwięk pośród miłośników pięknej nauki astronomii. U nas astronomia jest dotąd uprawiana bardzo słabo, nadzwyczaj mało czynimy na tem polu wiedzy; nie wiele osób, rzeczywiście miłujących tę naukę, prarcuje w tym kierunku, a i ci, z braku jakiejkolwiek łączności ze sobą, muszą nieraz szukać pomocy gdzieindziej, co niewątpliwie szkodzi rozwojowi astronomii w kraju naszym i osłabia działalność jej adeptów. Niektórzy twierdzą, że przyczyną takiego sta­nu rzeczy, jest brak środków materyaluych.
Zapewne — ale to nie jest wyłączną przyczyną. Bardziej jeszcze brakuje nam wytrwałości. Gdy wyrobimy w sobie wytrwałość, znajdą się i środki materyalne. Dla ułatwienia zadań astronomom - amatorom przez wzajemne współdziałanie proponuję utworzenie chociaż małego kółka miłośników astronomii, jeżeli się okaże dostateczna liczba zgłoszeń.
Maksymilian Białecki.”
Zaznaczyć należy, że w tym czasie (od r. 1887) istniało już Towarzystwo Astronomiczne Francji, którego członkiem od 1913 roku był Feliks Przypkowski. Listownie zgłaszają się do Przypkowskiego (poza Białęckim) Felicjan Kępiński, inż. Władysław Szaniawski z Przegalin, dr Tadeusz Rakowiecki, a także Tadeusz Banachiewicz, wówczas asystent w Obserwatorium Uniwersyteckim w Kazaniu, który współpracował z „Wszechświatem” publikując kalendarzyki astronomiczne.
Koło Miłośników Astronomii.
Wpadło na to dwóch uczniów ostatniej klasy gimnazjum Kulwiecia w Warszawie - Stefan Kaliński i Stanisław Mrozowski, którzy zafascynowali się kometą okresową Brorsena-Metcalfa. Zwrócili się oni do prof. F. Kępińskiego, prowadzącego wówczas lekcje kosmografii w paru gimnazjach, z propozycją utworzenia Towarzystwa Miłośników Astronomii. Profesor przy okazji prowadzonych lekcji informował uczniów innych szkół o tym pomyśle i w krótkim czasie przyłączył się do nich Jan Mergentaler z gimnazjum Reja. Następnie dołączyło dwóch młodych studentów Edward Stenz i Antoni Zygmund. 5 października 1919 roku za zgodą dyrektora gimnazjum, powstaje Koło Miłośników Astronomii.
Ta piątka dała początek powstaniu międzyszkolnego Koła Miłośników Astronomii, zawiązanego w dniu 5 października 1919 roku i liczącego pod koniec tego roku kilkunastu członków, wśród nich tylko dwóch pod względem prawnym dorosłych: dr Felicjan Kępiński i zapalony miłośnik astronomii, urzędnik pocztowy Maksymilian Białęcki. Ten ostatni okazał się niestrudzonym organizatorem, posiadał własną lunetę o średnicy obiektywu 96 mm i czas swój dzielił między pracę zawodową i Koło. W dwa lata później, już po formalnym utworzeniu Towarzystwa Miłośników Astronomii, dzięki staraniom p. Białęckiego Towarzystwo uzyskało lokal na poddaszu Szkoły Technicznej Kolejowej przy ulicy Chmielnej 88, gdzie utworzono własne Obserwatorium Astronomiczne, nazwane skromnie Dostrzegalnią.
Dopiero jednak 26 listopada 1921 r. zostaje oficjalnie założone stowarzyszenie. W wyborach Ogólnego Zebrania pierwszym prezesem zostaje Felicjan Kępiński;

Najważniejsze daty w historii PTMA

21 czerwca 1908 r. - ukazuje się artykuł Feliksa Przypkowskiego z Jędrzejowa, pt. „Miłośnicy i protektorowie astronomii”;
13 sierpnia 1911 r. - publikowany zostaje list otwarty o udzielenie na łamach „Wszechświata” miejsca dla miłośników astronomii;
5 października 1919 r. - zostaje założone Koło Miłośników Astronomii, w 1921 roku przemianowane na T. M. A.
1 maja 1921 r. – Walne Zebranie Członków T. M. A.;
26 listopada 1921 r. – "Wybory Ogólnego Zebrania", pierwszym prezesem zostaje Felicjan Kępiński;
2 lutego 1923 - Zatwierdzenie przez Min. Spr. Wew. pierwszego Statutu Towarzystwa;
30 kwietnia 1924 r. - drugim prezesem do roku 1939 zostaje Michał Kamieński;
24 lutego 1928 r. – zaproponowano nową nazwę Towarzystwa "Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomi";
26 października 1928 r. – podczas Nadzwyczajnego Walnego Zebrania T. M. A., zatwierdzono nową nazwę "Polskie Towarzystwo Przyjaciół Astronomji";
15 stycznia 1948 r. - oficjalne wznowienie prac Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, pierwszym po wojnie prezesem zostaje Jan Gadomski.

Obecnie Towarzystwo składa się z 19. oddziałów terenowych oraz 9. sekcji tematycznych.

Historia Astronomii w Polsce

• Historyczne zaćmienia Słońca w Polsce
• Historyczne zaćmienia Księżyca w Polsce
• Inne historyczne ważne zjawiska widoczne w Polsce

Archiwalne numery Uranii

• Archiwum Uranii

Wybrane osoby w historii astronomii i PTMA

• Wybrane osoby w historii PTMA
• Wybrane osoby w historii astronomii polskiej

Oddziały nieistniejące

• Dąbrowski Oddział PTMA - historia miłośniczego ruchu astronomicznego w Dąbrowie Górniczej

Ważne miejsca w historii astronomii i PTMA

• Chorzów, Planetarium Śląskie
• Warszawa, ul. Chmielna 88

Materiały do tłumaczenia

• Historic telescope of Poland - By Peter Abrahams, Portland, Oregon, USA

Opracowanie: Marek Substyk, Agnieszka Nowak, Marek Zawilski