1970

Urania 12/1970, str. 362-363, KRONIKA PTMA, Tadeusz Grzesło

Z działalności władz centralnych PTMA w 1970 roku

Bilansując prace władz centralnych Towarzystwa w 1970 roku pragniemy przedstawić członkom PTMA i sympatykom naszego czasopisma krótką kronikę ilustrującą działalność Zarządu Głównego, Głównej Rady Naukowej, Głównej Komisji Rewizyjnej i Głównej Komisji Ludowych Obserwatoriów Astronomicznych i Planetariów.

11 stycznia 1970 r. obradowało w Krakowie poszerzone Prezydium ZG. PTMA z udziałem Gł. Rady Naukowej. Tematem zebrania były sprawy wydawnicze Towarzystwa a w szczególności miesięcznika Urania. W tym samym dniu ukonstytuowała się Gł. Rada Naukowa PTMA. Przewodniczącym wybrano prof. dr Eugeniusza Rybkę z Krakowa, zastępcą przewodniczącego prof. dr Bohdana Kiełczewskiego z Poznania, sekretarzem dr Krzysztofa Ziołkowskiego z Warszawy zaś na członków Rady powołano: prof. dr Jana Mergentalera z Wrocławia i dr Andrzeja Woszczyka z Torunia. Gł. Rada Naukowa PTMA w nowym składzie, poza rozdziałem funkcji, ustaliła ramowy plan pracy, akcentując konieczność zwiększenia pomocy dla zespołu wydawniczego, roztoczenia opieki merytorycznej nad działalnością oddziałów, stacji i sekcji obserwacyjnych oraz szkolnych/międzyszkolnych kół astronomicznych.

20 stycznia 1970 r. odbyło się poszerzone zebranie Prez. ZG PTMA w Krakowie z udziałem prezesa Oddz. Wrocławskiego mgr F. Gondowicza. Omówiono m. in. sprawę organizacji wystawy pt. "Materia meteorytowa w naszym układzie słonecznym" we Wrocławiu, udostępnionej przez Śląskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne w Chorzowie, jak też zagadnienia związane z zagospodarowaniem obiektu Oddz. PTMA we Wrocławiu na Wzgórzu Partyzantów.

W lutym 1970 r. Gł. Komisja Rewizyjna PTMA w składzie: dr Zygmunt Banaszewski — przewodniczący, mgr inż. Leszek Marszałek — zastępca i Jan Kasza — sekretarz, dokonała rewizji działalności Towarzystwa za rok 1969.

7 marca 1970 r. pod przewodnictwem prezesa doc. dr J. Sałabuna odbyło się w Krakowie posiedzenie Zarządu Głównego PTMA, na którym omówiono m. in. sprawy dotyczące działalności Oddziałów PTMA w Szczecinku i Wrocławiu, organizacji sympozjum obserwatorów Słońca, zjazdu prezesów Oddziałów PTMA i oceny przygotowań do obchodów 500 rocznicy urodzin M. Kopernika.

20 kwietnia 1970 r. w Krakowie pod przewodnictwem prezesa ZG. PTMA doc. dr J. Sałabuna i przewodniczącego Gł. Rady Naukowej prof. dr E. Rybki, z udziałem 25 przedstawicieli władz i instytucji, odbyło się zebranie komitetu przygotowawczego obchodów 500 rocznicy urodzin M. Kopernika dla miasta Krakowa i województwa krakowskiego. Wyłoniono 5-cio osobową komisję roboczą w składzie: prof. dr Eugeniusz Rybka, prof. dr Karol Kozieł, prof. dr Kazimierz Maślankiewicz, doc. dr Kazimierz Kordylewski i inż. Marek Kibiński, której celem jest współdziałanie z władzami, instytucjami i organizacjami społecznymi przy opracowaniu całościowego planu uroczystości kopernikańskich pod egidą Wojewódzkiego i Krakowskiego Komitetów Frontu Jedności Narodu.

23 maja 1970 r. w Planetarium i Obserwatorium Astronomicznym w Chorzowie, pod przewodnictwem prezesa ZG. PTMA doc. dr J. Sałabuna odbyła się doroczna konferencja prezesów Oddziałów PTMA, z udziałem 35 osób. W obradach uczestniczyli również członkowie Gł. Rady Naukowej i Gł. Komisji LOAiP. Reprezentowane były Oddziały: Białystok, Chorzów, Częstochowa, Gdynia, Gliwice, Jelenia Góra, Kraków, Krosno, Łódź, Nowy Sącz, Opole, Ostrowiec Św., Oświęcim, Poznań, Radom, Szczecin, Toruń, Warszawa i Wrocław. Nie delegowały swoich przedstawicieli Zarządy Oddziałów: Dąbrowa Górnicza (usprawiedliwiony), Frombork, Katowice, Lublin, Olsztyn i Szczecinek. Ponadto w zebraniu uczestniczyli: przewodniczący komitetu organizacyjnego Oddziału PTMA w Zielonej Górze inż. Kazimierz Mroczkowski i przewodniczący komitetu organizacyjnego Oddziału PTMA "Bieszczady" w Ustrzykach Dolnych Stefan Drąg. Na konferencji wygłoszone zostały m. in. dwa zasadnicze referaty: "Ludowe Obserwatoria Astronomiczne i Planetaria w Polsce" — mgr inż. Stanisław Lubertowicz (Urania n r 7—8/70) i "O upowszechnianiu wiedzy astronomicznej w warunkach społecznej działalności PTMA" — dyr. Tadeusz Grzesło (Urania nr 9/70). Prezes ZG. doc. dr J. Sałabun przedstawił również stan przygotowań do obchodów 500 rocznicy urodziin M. Kopernika za granicą, z podkreśleniem inicjatyw w tym zakresie na terenie Włoch. Konferencja prezesów Oddziałów PTMA uchwaliła wnioski i dezyderaty odnośnie przygotowań przez Oddziały uroczystości kopernikańskich w Polsce, jak też wskazówki dotyczące potrzeb dalszego rozwoju społecznej działalności Towarzystwa, na okres do następnego statutowego walnego zebrania delegatów PTMA. Uczestnicy konferencji zwiedzili wystawę astronomiczną zorganizowaną przez Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne w Chorzowie, ilustrującą dorobek nauki i miłośniczego ruchu astronomicznego w XXV-cio leciu Polski Ludowej. W tym samym dniu odbyło się także posiedzenie Gł. Komisji LOAiP.

3 października 1970 r. w Krakowie obradowało plenarne zebranie ZG. PTMA, któremu przewodniczył prezes doc. dr J. Sałabun. Doc. Sałabun złożył informację o XIV Kongresie Międzynarodowej Unii Astronomicznej i posiedzeniu Prezydium Międzynarodowej Unii Miłośników Astronomii, która odbyła się w sierpniu br. w Brighton w Anglii; wysłuchano sprawozdań z akcji szkoleniowej, obserwacyjnej i popularyzatorskiej w Niepołomicach i Fromborku oraz z wykonania budżetu Towarzystwa za I półrocze 1970 r. Omówiono również sprawy organizacyjno-programowe Oddziałów i przygotowania kampanii sprawozdawczo-wyborczej w Oddziałach przed jubileuszowym Zjazdem Delegatów Towarzystwa w 1971 roku.

Ponadto Prezydium ZG. PTMA odbywało cotygodniowe narady robocze z kierownictwem Biura ZG. PTMA, których celem była bieżąca społeczna kontrola, pomoc i konsultacje w sprawach wymagających kolegialnych decyzji, dla zabezpieczenia wykonania planu działalności Towarzystwa w roku 1970 zatwierdzonego przez władze Polskiej Akademii Nauk.

Urania 4/1971, str. 121/122, Tadeusz Grzesło, Bilans prac Oddziałów PTMA w 1970 roku

Analizując roczne sprawozdanie statystyczno-opisowe sumujące pracę społeczną Oddziałów Towarzystwa w ub.r. na specjalną uwagę zasługują wyszczególnione w tej kronikarskiej notatce liczby. Na koniec okresu sprawozdawczego działało w k raju 26 Oddziałów — przybył nowy w Zielonej Górze, ujęty w rejestr Urzędu Spraw Wewnętrznych w czerwcu 1970 -roku. Z tych 26 jednostek organizacyjnych tylko 13 posiada stałą bazę lokalową stanowiącą podstawę ich społecznej działalności. Mamy aktualnie w kraju 7 stacji obserwacyjnych PTMA, 17 sezonowych punktów obserwacyjnych i 1 czynne małe planetarium Firny Zeiss w KDK w Krakowie. Baza lokalowa a co się z tym wiąże i sprzętowa jest więc niewystarczająca do rozwijania szerszej działalności w zakresie organizacji społecznego ruchu, pracy sekcji obserwacyjnych, budowy amatorskich teleskopów i produkcji niezbędnych pomocy naukowych do upowszechniania wiedzy astronomicznej itp. Oddziały PTMA zrzeszały na koniec 1970 r. łącznie 6 członków honorowych, 8 członków wspierających (prawnych) i 1.905 członków rzeczywistych, w tym zalegających z opłatą składki członkowskiej i prenumeraty "Uranii" 373 osób. Ponadto w 56 kołach astronomicznych zrzeszanych było 1.241 uczniów szkół średnich a zatem ub. rok zamknęliśmy liczbą 3.160 osób legitymujących się przynależnością do naszego Towarzystwa. Szczególną troską Oddziałów powinien być systematyczny nabór nowych członków PTMA, zdobywanie szerszego kręgu prenumeratorów i sympatyków naszego czasopisma "Urania", zlikwidowanie zaległości w opłatach składek oraz prenumeraty, ściślejsza współpraca z resortem oświaty a przede wszystkim ze szkołami licealnymi ogólnokształcącymi i technikami zawodowymi w zakresie organizacja szkolnych i międzyszkolnych kół astronomicznych. Znaczne osiągnięcia, pomimo licznych trudności kadrowych, ograniczonej bazy lokalowej, niedostatecznego wyposażenia w sprzęt obserwacyjny i do pokazów nieba, aparatury projekcyjnej do upoglądowienia nauki itp., mamy na odcinku popularyzacji. I tak w ub.r. Oddziały PTMA zorganizowały 390 odczytów dla 15.128 słuchaczy, 701 pokazów nieba przez lunety dla 22.430 widzów oraz 108 projekcji filmowych, w których uczestniczyło 10.488 osób. Przeszło 60% odczytów i pokazów nieba, jak też 75% projekcji filmowych wykonali członkowie — aktywiści Oddziałów nieodpłatnie. Tak wysoki procent świadczonej społecznie pracy na rzecz upowszechniania nauki charakteryzuje wybitnie postawę członków Towarzystwa, napawa dumą i budzi szacunek do bezinteresownego zaangażowania w krzewieniu wiedzy astronomicznej w naszym społeczeństwie. Niedostateczna jes.t natomiast działalność sekcji obserwacyjnych w Oddziałach — poza grupami obserwatorów Słońca, np. w Dąbrowie G., Kaliszu, Ostrowcu Św., prace specjalistycznych sekcji obserwatorów raczej zanikły, względnie nie znalazły odzwierciedlenia w dorocznych sprawozdaniach Oddziałów. Brak jest przejawów pracy sekcji obserwatorów gwiazd zmiennych, gwiazd zmiennych zaćmieniowych, planet, meteorów itp. Brak również warunków kadrowych i bazy lokalowej do kontynuowania pracy sekcji instrumentalnej (Warszawa i Kraków). Stosunkowo dobrze przedstawia się sprawa księgozbiorów i czytelnictwa. Zbiory biblioteki centralnej ZGł PTMA liczą aktualnie 4.866 vol. a biblioteczki oddziałowe posiadają łącznie 8.714 vol. (książek i roczników czasopism). Znacznie przekroczyliśmy plan usług na rzecz innych instytucji i organizacji w zakresie zadań zleconych (odczyty, pokazy nieba, filmy astronomiczne) wyróżniły się w tej akcji np. Oddziały: Kraków, Krosno, n. W., Nowy Sącz, Łódź i Toruń.

Dużą poprawę odnotowujemy na odcinku kolportażu naszego miesięcznika "URANIA". Łączmy nakład czasopisma w 1970 r. wynosił 33.000 egz. z tego na stanie magazynu na 31 XII 1970 r. pozostało tylko 1.460 egz. równocześnie upłynniano z zapasów część nakładu z lat Ubiegłych. W prenumeracie i w wymianie zagranicznej przekazano w 1970 r. łącznie 3.487 egz. mieś. "Urania". Nakład każdego numeru miesięcznika tylko w wysokości 3.000 egz. jest niski, nieekonomiczny i produkcja czasopisma na tym pułapie przynosi Towarzystwu straty. Chcąc ich uniknąć lub zmniejszyć straty w działalności wydawniczej "Uranii" musimy dążyć do zwiększenia nakładu i kolportażu a droga do tego wiedzie tylko i wyłącznie przez zwiększenie liczby członków PTMA i prenumeratorów pisma — apelujemy zatem do Oddziałów o podjęcie wysiłków w tym zakresie.

Tym akcentem — prośbą i apelem o dalszą współpracę i pomoc wszystkich członków zrzeszonych w Oddziałach Towarzystwa w realizacji statutowych zadań — kończymy krótką informację o wynikach naszej działalności, życząc dalszych sukcesów i osiągnięć na polu upowszechnienia wiedzy astronomicznej, szczególnie w okresie poprzedzającym uroczystości kopernikańskie.