1928

Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Miłośników Astronomji w r. 1927.

l. WŁADZE T. M. A.
A) Zarząd.
Wyłoniony na Walnem Zebraniu T. M. A. w d. 25 lutego 1927 r. Zarząd ukonstytuował się w następujący sposób:
Prezes Zarządu: prof. Michał Kamieński
Vice-Prezes Zarządu: prof. dr Felicjan Kępiński
Vice-Prezes Zarządu: mjr. Ksawery Jankowski
Sekretarz Generalny: radca Jerzy Pokrzywnicki
Skarbnik: dr. Mikołaj Łobanow
Redaktor "Uranji": dr. Eugenjusz Rybka
Administrator "Uranji": inż. Bronisław Rafalski
Kierownik Dostrzegalni: p. Maksymiljan Białęcki
Kierownictwo Propagandy: dr. Wacław Jezierski, p. Antoni Chromiński
Bibljotekarz: p. Jerzy Sawiczewski
Oprócz wymienionych osób Zarząd kooptował do swego składu w d. 7 marca: mjr-a inż. Zygmunta Chełmońskiego, w charakterze Zastępcy Kierownika dostrzegalni, oraz p-ą Stefanję Domańską, jako pomocniczkę i Zastępczynię Sekretarza Generalnego; a w d. 10 listopada - d-ra Jana Gadomskiego, w charakterze Członka Komitetu Redakcyjnego "Uranji".
Niezależnie od tego w pracach Biura Zarządu brali czynny udział od d. 9 marca: panie: Mikołajewska i Wronówna oraz pan Zajdler - słuchacze astronomji na Uniwersytecie Warszawskim.
W d. 2 czerwca złożyli rezygnację ze swych mandatów: prof. dr. F. Kępiński i p. R.. Chromiński; stanowiska ich nie zostały obsadzone.
W d. 13 grudnia zrezygnował z mandatu p. J. Pokrzywnicki i funkcje jego na stanowisku Sekretarza Generalnego objął czasowo inż. Rafalski.
W okresie sprawozdawczym Zarząd odbył 15 posiedzeń. Prócz tego Zarząd w znacznej swej większości zbierał się w poniedziałki każdego tygodnia dla załatwienia korespondencji i spraw bieżących.
B) Komisja Rewizyjna.
Na temże Walnem Zebraniu wybraną została Komisja Rewizyjna w składzie: radcy Adolfa Dębczyńskiego, d-ra Leopolda Brennejsena i inż. Piotra Strzeszewskiego. Wskutek śmierci ś. p. Radcy Adolfa Dębczyńskiego w d. 29 sierpnia r. z. skład Komisji od tego dnia był zdekompletowany.
II. CZŁONKOWIE T. M. A.
W początku zeszłego, 1927 roku do T. M. A. należało 203 osoby.
W ciągu roku i do dnia obecnego przybyło 38 osób, skreślono zaś ze spisów 59 osób, z nich: 3 - z powodu śmierci, 3 - na własne żądanie, l - z powodu straty kwalifikacyj i nakoniec, - 52 osoby z powodu nieopłacania przez czas dłuższy składek członkowskich. Wielu z nich o tyle zerwało wszelkie nici, łączące ich z Towarzystwem, że Zarządowi niewiadome są nawet ich adresy.
Tak znaczna liczba członków, skreślonych z powodu nieopłacania składek - co dla Zarządu jest sprawą w najwyższym stopniu bolesną - naprowadza na smutne refleksje.
Zarząd T. M. A. głęboko rozumie ciężkie materjalne położenie naszej inteligencji, to leż z największą gotowością rozkłada na drobne raty i tak bardzo niewysoką składkę członkowską, której wysokość zupełnie nie pokrywa świadczeń, jakie członkowie mają lub mieć mogą ze strony T. M. A. W celu ułatwienia przesyłania składek do Kasy Towarzystwa Zarząd załącza do listów, przypominających nieakuratnym swym dłużnikom o konieczności wypełnienia dobrowolnie zaciągniętych przez nich wobec T. M. A. zobowiązań, przekazy pocztowe, lecz, w znacznej części nawet nie otrzymuje odpowiedzi na swoje listy. Nawet próby posyłania inkasenta do członków. zamieszkałych w Warszawie, dały nikle rezultaty.
Korzystając ze sposobności Walnego Zebrania, Zarząd T. M. A. zwraca się z gorącem wezwaniem do Członków Towarzystwa o regularne wpłacanie składek, już nawet nie w imię żywotnych interesów Kasy Towarzystwa, lecz dla składania dowodów zainteresowania się naszego społeczeństwa sprawami astronomji, bez czego Towarzystwo nasze nie ma racji bytu.
Po dokonanych skreśleniach T. M. A. posiada obecnie 182 Członków; z nich 6 Członków Założycieli i dożywotnich, 4 Członków popierających, 168 Członków rzeczywistych, 1 Członka zbiorowego oraz 3 Członków - uczestników Koła Młodzieży.
W roku ubiegłym z szeregu Członków T. M. A. ubyli wskutek śmierci:
1) ś. p. Roman Barejent; zmarł w m-cu styczniu
2) ś. p. Walentyna Olechnowiczowa; zeszła ze świata tragicznie w maju r. z.
3) ś. p. Adolf Dębczyński, Radca Najwyższej Izby Kontroli Państwowej; zmarł w d. 29 sierpnia. Zgonem jego jest szczególnie dotknięta Komisja Rewizyjna, której zmarły był długoletnim, nader czynnym członkiem.
III. DZIAŁALNOŚĆ ZARZĄDU.
Jako organ wykonawczy Walnego Zebrania Towarzystwa Milośników Astronomji, Zarząd wypełnił wszystkie polecenia z d. 25 lutego 1927 roku.
Zarząd zwrócił się do Ministerjum Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z prośbą o wprowadzenie do programów szkól średnich wykładów kosmografji, jako przedmiotu obowiązkowego. W odpowiedzi na to zwrócenie się Zarząd otrzymał 23 listopada r z. odpowiedź, że Ministerjum weźmie uchwałę Walnego Zebrania T. M. A. pod rozwagę przy rewizji programów szkół średnich. Prócz tego Ministerjum wyjaśniło, że i w dotychczasowych programach wiadomości z kosmografii są już częściowo uwzględniane.
Dalsza działalność Zarządu - podobnie jak i w latach ubiegłych wyrażała się.
A) - W działalności wydawniczej i
B) - W działalności oświatowo-propagandowej.
A) Działalność Wydawnicza.
Zarząd, jak i w latach poprzednich, wydawał kwartalnik "Uranja" według programu, wyłożonego w sprawozdaniu Zarządu za rok 1926. (Patrz Nr 3 "Uranji" i r. 1927). Z całego wydawnictwa Nr 4-ty uległ opóźnieniu z powodu nakładu pracy Zarządu przy wydaniu "Kalendarza" na r. 1928; a w części i z powodów trudności finansowych, co czego przyczynili się bez wątpienia członkowie, zalegający w opłatach swych składek.
Redakcję "Uranji" sprawował dr. E. Rybka. Ponieważ redagowanie i późniejsze drukowanie "Uranji" zajmuje zbyt wiele czasu jednej osobie, więc d. 14 listopada Zarząd uchwalił powierzyć redakcję Komitetowi w składzie: inż. Z. Chełmońskiego, d-ra Gadomskiego, d-ra Łobanowa, inż. Rafalskiego i d-ra Stenza, - który pod przewodnictwem d-ra E. Rybki będzie prowadził redakcję "Uranji".
Bardzo wiele czasu pochłonęło Zarządowi wyjaśnienie celowości wydawania Kalendarza Astronomicznego. Po długich i bardzo ożywionych debatach Zarząd przyszedł do przekonania, iż podobne wydawnictwo jest potrzebnem nie tylko dla członków T. M. A., lecz także i dla szerszego ogółu studentów i specjalistów, którym Kalendarz dostarczy wielu niezbędnych informacyj i, choć w części zastąpi konieczność posiadania drogich wydawnictw w obcych językach. Kalendarz Astronomiczny, zdaniem Zarządu, powinien być wydawnictwem stałem, coraz ulepszającem swoją treść i swój wygląd, i świadczącem o żywotności T. M. A. i jego stałym kontakcie z nauką.
Kalendarz na rok 1928 opracowała Komisja Redakcyjna w składzie: dr. Gadomski, dr. Łobanow, inż. Rafalski, dr. Rybka, pod ogólnem kierownictwem profesora Kamieńskiego.
Zbyt może obszerne wyjaśnienie podstawowego punktu, czy należy wydawać Kalendarz, ważnego nadzwyczaj pod wzglądem finansowym oraz jako wytyczna dalszej działalności T. M. A., - było przyczyną pewnej zwłoki w wydaniu jego (wydawnictwo pojawiło się w końcu listopada) oraz - źródłem pewnych, nieznacznych zresztą, usterek.
Zarząd T. M. R. zastanawiał się nad możliwością zasilenia nadzwyczaj ubogiej naszej literatury popularno-astronomicznej drogą wydania oryginalnego lub tłumaczonego podręcznika, uwzględniającego obecny stan astronomji. Nie wyrzekając się tej myśli w imieniu T. M. A., Zarząd nie mógł jednak jej wykonać z przyczyn finansowych.
B) Działalność Oświatowo-Propagandowa.
1) Zebrania dyskusyjne.
W okresie sprawozdawczym odbyły się następujące Zebrania dyskusyjne w pomieszczeniu Zakładu Botanicznego Uniwersytetu, za udzielenie którego na ten cel Zarząd składa Profesorowi d-rowi Wóycickiemu serdeczne podziękowanie.
Dn. 11 marca. Prelegent inż. Wł. Wyczałkowski: "Teorja La Rosy gwiazd zmiennych".
Dn. 29 kwietnia. - Prelegent Prof. M. Kamieński: "O zaćmieniach z uwzględnieniem zaćmienia Słońca w d.29.VI.27.
Dn. 20 maja. - Prelegent Dr. E. Rybka: "Droga Mleczna".
Dn. 3 czerwca - Prelegent Dr. S. Szczeniowski: "Widma pierwiastków chemicznych w atmosferach gwiazd".
Dn. 17 czerwca - Prelegent Inż. Br. Rafalski: "Isaac Newton" (Z powodu 200-ej rocznicy śmierci).
Dn. 4 listopada - Prelegent Dr. E. Rybka: "Zaćmienie Słońca dnia 29 czerwca 1927 r. (Z wrażeń członka Polskiej zaćmieniowej ekspedycji do Laponji).
Dn. 25 listopada - Prelegent Dr J. Gadomski: "Od Ziemi, jako planety do wszechświatów - wysp".
Dn. 14 grudnia - Prelegent Inż. R. Niewiadomski: "Krytyka kosmogonicznej hipotezy Laplace'a".
Dn. 20 stycznia rb. - 1) Prelegent prof. M Kamieński : "Okresowość ostrych zim". 2) Prelegent inż. R. Niewiadomski: "Hipoteza kosmogoniczna Chamberlina i Moultona".
Do spisu tych wygłoszonych już odczytów należy dodać zapowiedziany na dzień Walnego Zebrania przez Profesora M. Kamieńskiego referat "Odnalezienie wielkiego meteorytu, który spadł w Syberji w 1908 r., oraz o związku jego z kometą Pons-Winnecke".
Prócz tych materyj, omawianych mniej lub więcej szczegółowo przez prelegentów, przy rozpoczęciu Zebrań dyskusyjnych Przewodniczący dzielił się ze słuchaczami wiadomościami o ostatnich postępach nauki.
Odczytom - Zebraniom dyskusyjnym Zarząd przypisuje nadzwyczajną wagę i stara się urządzać je możliwie najczęściej. Niestety brak prelegentów umożliwia regularne urządzanie tych odczytów w odstępach przynajmniej dwutygodniowych.
2) Odczyty per radjo.
Odczyty per radjo, słuchane przez zwolenników radja w całej Rzeczypospolitej, mogą stanowić wielce pożyteczny sposób zaznajamiania szerokich warstw społeczeństwa ze zjawiskami astronomicznemi i zaszczepiać zamiłowanie astronomji. W tej myśli członkowie Zarządu: Dr. E. Rybka i Dr. J. Gadomski mieli odczyty w studio Warszawskiego radja. Pierwszy z nich mówił o zaćmieniach księżyca , z racji całkowitego zaćmienia 8-go Grudnia; drugi zaś wygłosił odczyt: "Od ziemi jako planety do wszechświatów - wysp". Odczyt len daje zarys ogólnej budowy Wszechświata i jego rozmiarów.
3) Odczyty szkolne.
Z inicjatywy Inż. Chełmońskiego Zarząd zwrócił uwagę na możliwość rozwoju działalności propagandowo - oświatowej wśród młodzieży, drogą urządzania odczytów na tematy astronomiczne w szkołach średnich.
Trzeba przyznać, że w tej dziedzinie są doskonałe warunki do osiągnięcia tych celów, które ma na widoku T. M. A. Wrażliwość młodych dusz i umysłów przy względnem ich przygotowaniu naukowem daje możność wszczepienia w nie umiłowania astronomji, jako wykładniczki wspaniałości i piękna budowy świata. Możność urządzania odczytów bez żadnych kosztów jest dla T. M. A. nadzwyczaj cenną, a wzgląd na upośledzenie kosmografii w programach naszych szkół średnich stawia odczyty szkolne, jako nadzwyczaj pożądane środki wykształcenia pozaprogramowego. Toteż Zarząd naszkicował krótkie programy odczytów,