Miłośnicy i protektorowie astronomii
MIŁOŚNICY I PROTEKTOROWIE ASTRONOMII
Sarkastyczne przysłowie: „Ne sutorultra crepidam“ nie tylko że pełne jest złośliwości, ale nadto musi dopuszczać bardzo wiele wyjątków. Dzieje się to dlatego, że człowiek często, będąc niezadowolonym z obranego sobie zawodu, uprawia z zamiłowaniem, odpowiadającem wrodzonym skłonnościom, tę lub inną gałąź sztuki lub nauki. Myśl, nieznajdująca w pobliżu oparcia, biegnie ku wyżynom, dającym odpowiedniejszy pokarm dla ducha. Wobec nieumiejętnie obranego zawodu, dającego jedynie podstawę bytu, wrodzone skłonności wcześniej czy później biorą górę, skąd wynika, że szewc nie zawsze pilnuje tylko kopyta.
Mamy najlepsze tego dowody w historyi astronomii i śmiało utrzymywać możemy, że większość wiadomości astronomicznych, które dziś posiadamy, zawdzięczamy miłośnikom tej „królowej nauk", lub też takim uczonym, którzy zaczęli swe studya jako miłośnicy i dopiero znacznie później stali się astronomami zawodowymi. Wiemy, że Kopernik był kanonikiem i lekarzem, a pomimo tego najgenialniejszym astronomem, który „wstrzymał słońce, ruszył ziemię. Kepler, będąc teologiem, stwarza znane prawa mechaniki niebieskiej. Pomiędzy jezuitami znajdujemy takie nazwiska jak: Secchi, Rosa, Seadgreeyes, Ferrari, Perry, Denza, Braun, Fengi; proboszcz Fabricius pierwszy spostrzega plamy na słońcu, a proboszcz Dorffel pierwszy określa
rzeczywistą drogą komet. W młodości swej teologię studyowali: astronom francuski Flammarion, dalej Littrow starszy, Bradley, Challis, Cacciatorre, Lacaill, Papę. Muzykiem był Herszel, odkrywca Uranusa, muzykiem był też Szymon Mayer, zwany Mariusem. W młodości swojej Bessel i Baily byli subiektami handlowymi; pierwszy — największy później astronom niemiecki, drugi—zasłużony prezes „Royal astronomical Society “. Leverrier był tylko poborcą, a jednak z uchyleń Uranusa odkrył zapomocą rachunku planetę Neptuna, którego dopiero znacznie później zobaczył przez teleskop Galie.
Zegarmistrzami byli: amerykanin W. C. Bond i dwaj astronomowie duńscy: Hansen i Schiellarup. Tycho Brahe, Burnbam i Henderson z zawodu uprawiali adwokaturę. Nasmyth, będąc fabrykantem, robił obserwacye nad księżycem. Kupiec bławatny Groombridge czynił spostrzeżenia nad gwiazdami stałemi. Fabrykant papieru Warren de la Rue pierwszy zastosował fotografię do astronomii. Kupiec żelaza Swift odkrywa liczne komety. Nauczyciel domowy Lambert zostaje członkiem akademii berlińskiej. Właściciele księgarni Engelmann i Klein znani są w literaturze astronomicznej. Lekarzami oprócz Kopernika, byli: Fabricius, Lansberg, Olbers, Oppolzer, którego znany jest „kanon zaćmień", dalej South, mierzący gwiazdy podwójne, Dawes i Gruithuisen, chirurg połowy. U nas posiadał naukowo czynne własne obserwatoryum astronomiczne lekarz wolnopraktykujący w Płońsku, Jędrzejewicz. Farmacya może też poszczycić się
Schwabem, który odkrył okres plam słonecznych, a Brewster i Wilson byli aptekarzami, ostatni był profesorem astronomii w Glasgowie. Heweliusz, Carrington, Lassel, Krieger, będąc właścicielami browarów, porobili wiele nowych spostrzeżeń: Heweliusz osadza na niebie Tarczę Sobieskiego, Lassel odkrywa księżyce Neptuna, Uranusa (Aryela i Umbryela), Saturna (Hyperyona) i wiele mgławic. Malarstwo uprawiali Lahire i Goldschmidt. Pedagogią zajmowali się Madler, Heis, Delambre, a Weber, jako nauczyciel ludowy (w młodości pasterz bydła) znany
jest jako spostrzegacz plam na słońcu i obserwator gwiazd zmiennych. Falb, z początku czeladnik krawiecki, później teolog, zostaje astronomem i meteorologiem, przepowiadaczem (niefortunnym) pogody.
Amerykański astronom, stolarz Hall, odkrywa księżyce Marsa; Bruhns ślusarz zostaje dyrektorem obserwatoryum astronomicznego w Lipsku. Oficer artyleryi i rolnik Bogusławski obejmuje
