1953

Urania 5/1953, str. 145-147, 480-lecie urodzin Mikołaja Kopernika

W dniu 19 lutego br. w Kołach PTMA obchodzono uroczyście 480-tą rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika.
W Krakowie, w sali PTMA, odbyło się w dniu tym uroczyste zebranie członków Koła i gości, połączone z odsłonięciem portretu Kopernika (pędzla art. mal. E. Halbanowej) zakupionego z funduszu, jaki na ten cel złożyli członkowie PTMA. Po zagajeniu Macieja Mazura, w którym objaśniono znajdujące się na sali instrumentarium Kopernika (rekonstrukcja), Józef Fabrowski (z Koła Gliwickiego) wygłosił obszerny odczyt pt. "Mikołaj Kopernik". Na zakończenie wyświetlone zostały filmy "Kopernik" i "Wszechświat". W zebraniu wzięło udział ponad 100 osób.

W Nowym Sączu akademia kopernikańska odbyła się w sobotę dnia 21 lutego w auli Liccum Pedagogtcznego. Na program złożyły się : prelekcja Rudolfa Burdy, bogata część artystyczna (chór, cytra, recytacje) i film "Kopernik". W auli uruchomiono szereg eksponatów wykonanych przez członków Koła (modele wielkich teleskopów, mapy, wykresy itp.), umożliwiając ponad 200-tu uczestnikom akademii zapoznanie się z dorobkiem pracy Koła.
W Poznaniu uroczysta akademia odbyła się w Muzeum Narodowym i połączona była z otwarciem wystawy "Dzieje Zegara". Odczyt pt. "Stanowisko Mikołaja Kopernika w kulturze polskiej" wygłosił prof. dr Michał Sczaniecki. Chór Chłopięcy i Męski Państwowej Filharmonii w Poznaniu wykonał pod dyr. Stefana Stuligrosza szereg utworów związanych z epoką Mikołaja Kopernika. Wystawę "Dzieje zegara" zorganizowało Muzeum Narodowe z Poznańskim Tow. Przyjaciół Nauk i Kołem Poznańskim PTMA. Z okazji wystawy wydano pięknie ilustrowaną pracę zbiorową pt. "Dzieje Zegara". W akademii wzięło udział około 420 osób.

W Toruniu w dniu 16 lutego odbyły się w sali Zakładu Fizyki dwa odczyty pt. "Mikołaj Kopernik - życie i dzieło", które wygłosili prof. dr Karol Górski i dr Tadeusz Przypkowski.

W Warszawie w sali Kopernika Obs. Astr. U. W. wygłosił odczyt dr Jan Gadomski pt. "Kopernik jako obserwator i teoretyk". Odczyt ilustrowano przeźroczami. Na zakończenie wieczoru, w którym wzięło udział ponad 150 osób, wyświetlono film "Kopernik".

W Kole PTMA w Nowym Sączu odbyło się dnia 14 lutego br. zakończenie kursu astronomii elementarnej. Kurs składał się z 17 dwugodzinnych "lekcji", które odbywały się każdej soboty w godzinach wieczornych w sali fizycznej Liceum Ogólnokształcącego. Materiał wykładów został ujęty w wydanych przez Koło skryptach, z których korzystali w czasie nauki uczestnicy kursu w liczbie 20 osób. Uczestnikom kursu wydano zaświadczenia o jego ukończeniu. Kierownikiem kursu był prof. Feliks Rapf.

W Kole Krakowskim PTMA powstała sekcja szlifierska, grupująca w tej chwili (marzec 1953) 6-ciu członków Koła. Pracownia sekcji mieści się w lokalu PTMA. Jeden z członków sekcji. ob. F. Wojtak, wyszlifował już zwierciadło o średnicy 15 cm, dające obrazy b. dobre. Pozostali szlifierze pracują obecnie nad zwierciadłami o średnicach także 15-centymetrowych.

Urania 6/1953, str. 181-182, Kronika P.T.M.A. - Komunikat

Zawiadamia się wszystkich Członków P.T.M.A. i jego sympatyków, że w Warszawie przy Zarządzie miejscowym Tow. powstała Sekcja Meteorytyki, która ma na celu:
l. Utworzenie kolekcji meteorytów naszego Tow.
2. Nabywanie dla powstającej kolekcji wszelkich okazów meteorytów drogą darowizn, zapisów, wypożyczeń lub zakupów.
3. Zbieranie wszelkich materiałów dotyczących zarówno spadłych lub znalezionych, jak także przechowywanych na terenie Polski meteorytów.
4. Rozpoznawanie i badanie nadsyłanych okazów meteorytów i opracowywanie ich naukowe.
5. Zbieranie informacji o znajdujących się w Polsce formacjach kolistych (w tym jezior, jeziorek i kraterków) mogących nasunąć przypuszczenie co do ich pochodzenia meteorytowego.
6. Udzielanie naszym Członkom i sympatykom wszelkich informacji, wyjaśnień i pomocy w zakresie studiów meteoretyki.
7. Propagandę tej nauki i jej popularyzację w społeczeństwie drogą publikacji i odczytów.
Uprasza się wszystkich Członków i sympatyków Tow. o popieranie powyższej inicjatywy i współdziałanie z nią.
Za Sekcję Meteorytyki P. T. M. A. w Warszawie:
Jerzy Pokrzywnicki

Urania 6/1953, str. 182-183, Kronika P.T.M.A. - Sprawozdanie Koła Warszawskiego P. T. M. A. za rok 1952

W roku sprawozdawczym Zarząd w osobach: dr J. Gadomski - (prezes), prof. W. Zonn (wiceprezes), inż. K. Czetyrbok. prof. K. Dembowski, mgr W. Drojanowski, mgr T. Gunthner, B. Hryniewicz, mgr A. Piaskowski, J. Pokrzywnicki, inż. A. Rybarski, K. Serkowski i inż. S. Wolski odbył 15 protokółowanych zebrań.
Zorganizowano następujące odczyty popularne (poza wymienionymi w Uranii, XXIII, 281): l) Radar w astronomii, dr J. Gadomski; 2) Atmosfery i klimat planet, dr J. Gadomski; 3) Historia gwiazdozbiorów i tradycji o planetach i niebie, dr A. Czubryński; 4) Teoria kosmogoniezna Schmidta, prof. W. Zonn; 5) Kratery pochodzenia kosmicznego, inż. K. Czetyrbok; 6) Materia ciemna w Kosmosie, dr J. Gadomski; 7) O meteorach i meteorytach, J. Pokrzywnicki; 8) Budowa wszechświata, A. Wróblewski (Sochaczew) o łącznej liczbie 1515 słuchaczów.
Poza tym opracowano następujące pogadanki radiowe (dr J. Gadomski) dla anteny warszawskiej: l) Jutro zaćmienie Słońca; 2) Droga Mleczna śpiewa; 3) Jak się waży światy; 4) Echa z Kosmosu; 5) Sierpniowy rój meteorów; 6) Materia ciemna w Kosmosie; 7) Kratery kosmiczne; 8) Polskie wyprawy astronomiczne.
Znacznym powodzeniem cieszyły się pokazy nieba, których odbyło się 33, z udziałem l 097 osób, w tym 22 wycieczki młodzieży szkolnej z ilością 344 osób. Demonstratorami byli: mgr A. Piaskowski (1-sze półrocze) i A. Marks, A. Wróblewski (II-gie półrocze). Dużym sukcesem był pokaz zaćmienia Księżyca dn. 5. VIII. 1953 r. (2 prelegentów i 3 demonstratorów) przy udziale ok. 300 osób.
Zorganizowanych po raz pierwszy dwugodzinnych seminariów dla wykładowców astronomii w szkołach średnich (dr J. Gadomski) odbyło się 4 z udziałem 22 osób.
Sekcja obserwacyjna wykazywała ożywioną działalność: obserwowano zaćmienie Słońca dnia 25. II. 1952 r. (61 fotografii), plamy słoneczne (liczby Wolfa) v.t ciągu 150 dni oraz systematycznie gwiazdy zmienne metodą Argelandera, dokonując w sumie l 200 obserwacyj. W "Uranii" w r. 1952 ogłoszono 6 przyczynków naukowych opartych na obserwacjach Koła. Obserwatorami byli: mgr A. Piaskowski, A. Marks, B. Szczepkowski, A. Wróblewski.
Zarząd Koła włożył dużo pracy w zabiegi około wzniesienia w "Roku Kopernikańskim" Planetarium i Obserwatorium Ludowego w Warszawie, uzyskując zasadniczą zgodę czynników miarodajnych.
O zainteresowaniu członków świadczy: 152 dyżury wieczorne w sekretariacie, 430 wysłanych korespondencji i 3 680 zaproszeń na odczyty.
Uruchomiono ponadto sprzedaż popularnych książek astronomicznych, która cieszy się dużym powodzeniem.
Lokalowo korzystaliśmy z gościnności Obserwatorium Astronom. Uniw. Warszawskiego (Al. Ujazdowskie 4). Inż. K. Czetyrbok wykonał bezinteresownie projekt wstępny Obserwatorium Ludowego i Planetarium w Warszawie (ryc.), oraz projekt maszyny szlifierskiej. Ilość członków Koła wzrosła w roku sprawozdawczym z 186 na 370 osób (w tym 140 młodzieży szkolnej). - Oto obraz prac Koła w największym skrócie. J. Gadomski.

W bieżacym roku szkolnym 1952/53 (do dnia 30 kwietnia) w 114-tu średnich szkołach ogólnokształcących i liceach pedagogicznych na terenie całego kraju powstały młodzieżowe kółka naszego Towarzystwa. Ogólna liczba członków-kandydatów PTMA, zrzeszonych w tych kółkach, wynosi 3044 uczenie i uczniów.
Oprócz wewnętrznych zebrań, organizowanych przez poszczególne kółka, w każdym z nich odbyły się już po jednym do trzech odczytów i pokazów nieba przez lunety, które przeprowadzili fachowi prelegenci Towarzystwa.

Koło Toruńskie PTMA uzyskało w Toruniu własny lokal w domu przy ul. Kopernika 17. Jest to zabytkowy budynek, należący ongiś do rodziny Koperników, w którym urodził się wielki Astronom.

Urania 7/1953, str. 210-215, Kronika P.T.M.A.

W słoneczną niedzielę 24 maja br. zbiegły się dwa ważne zdarzenia w życiu naszego Towarzystwa. Po pierwsze była to dokładnie 410-ta rocznica śmierci Mikołaja Kopernika, Patrona naszego zrzeszenia. Po drugie był to dzień dorocznego Walnego Zjazdu Delegatów Kół P.T.M.A., który znowu jest dniem obrachunku pracy Członków Towarzystwa, rozsianych po całym obszarze Państwa.
Wiedeńską uchwałą światowej Rady Obrońców Pokoju, powziętą na wniosek polskiej delegacji, rok 1953 uznany został za rok jubileuszowych uroczystości, podejmowanych w skali międzynarodowej, dla uczczenia pamięci i zasług wielkiego astronoma polskiego. Kopernikowskie uroczystości, obchodzone równocześnie w zaprzyjaźnionych krajach Ludowych Demokracji, nakazywały, aby ta rocznica była szczególnie uroczysta w kraju, który jest ojczyzną Kopernika i którego Kopernik przez całe swoje długie życic był wiernym synem.
Najwyższe czynniki państwowe wraz z przedstawicielstwem zorganizowanej polskiej kultury i nauki, przy współudziale czynników partyjnych, wyłoniły ogólnopolski Honorowy Komitet Obchodu Roku Kopernika, w skład którego powołano również prezesa P.T.M.A. Protektorat nad pracami tego Komitetu objął Prezes Rady Ministrów Bolesław Bierut, a przewodnictwo całej akcji spoczęło w rękach prof dr. Jana Dembowskiego, prezesa Polskiej Akademii Nauk.
Komitet, przystępując do pracy, dał równocześnie hasło i inicjatywę do organizowania uroczystych obchodów lokalnych. Zaraz po warszawskiej inauguracji Towarzystwu naszemu przypadła zaszczytna rola zorganizowania obchodu w Krakowie, jako w siedzibie swoich władz naczelnych, przy czym zalecono, aby położyć główny nacisk na uczącą się młodzież, skupioną licznie w naszych Kółkach Miłośników Astronomii.
Ustalono plan przewidujący zwołanie do Krakowa Ogólnego Zjazdu miłośników wiedzy astronomicznej i połączenie go z przypadającym, dorocznym Walnym Zjazdem Delegatów Kół P.T.M.A., przy czym oba publiczne występy miała poprzedzić uroczysta Akademia ku czci Mikołaja Kopernika w Państwowym Teatrze im. J. Słowackiego.
Gały plan udało się urzeczywistnić, mimo krótkiego na to czasu. W pięknym gmachu teatralnym, zgromadziło się około tysiąca przybyłych uczestników z różnych stron Polski, noszących odznakę członkowską z wypisaną nazwą miejsca swego stałego pobytu. Na znak mariackiego hejnału, odegranego za kurtyną, w miejsce dźwięku pospolitego gongu, rozpoczęła się o godzinie 9 Akademia. Przedstawiciel Polskiej Akademii Nauk, jej wiceprezes, prof. dr. W. Sierpiński z Warszawy, otworzył Zjazd Miłośników Astronomii. Imieniem Zarządu Głównego Towarzystwa powitał zebranych prof. dr Wł. Zonn, z Warszawy, wyrażając podziękowanie za przybycie na Akademię Przedstawicielom Wojewódzkich Władz Partyjnych, Wojewódzkiej i Miejskiej Rady Narodowej, wyższych uczelni i Delegatów. Osobne podziękowanie składa mówca obecnemu Konsulowi ZSRR A. P. Nikitinowi, jako przedstawicielowi Wielkiego Związku Radzieckiego zaprzyjaźnionego z nami. Zgromadzeni uczestnicy witają oklaskami wymienianych z nazwiska Gości. W honorowym prezydium zasiedli, obok gospodarzy zebrania, w osobach prof. dr W. Sierpińskiego, prof. dr S. Leszczyckiego z Warszawy i prezesa P.T.M. A. mgr. inż. Wł. Kucharskiego, powołani wybitni przedstawiciele Partii, Rad Narodowych, Uniwersytetu, Akademii Medycznej, Krakowskiej Politechniki, Akademii Górniczej i Hutniczej, Okręgowej Rady Zw. Zawodowych i Przodowników Pracy, których gorąco oklaskiwano.
W ciszy i skupieniu zebrani wysłuchali krótkiego i treściwego przemówienia prof. dr. W W. Sierpińskiego, na temat ważności przeżywanej chwili, podkreślonej obecnością licznie przybyłych uczestników Zjazdu którym mówca życzył wytrwałości w podejmowanych pracach miłośniczych. "Spodziewam się, - mówił prelegent - że sam Zjazd, jak i tegoroczne uroczystości kopernikowskie, sumować będą wstęp do dalszego rozwoju Towarzystwa i dalszej popularyzacji astronomii wśród szerokich rzesz społeczeństwa, - a dzięki temu do rozwoju prawdziwej, na naukowych podstawach opartej, wiedzy o budowie Wszechświata". W końcu zapewnił mówca zebranych o pomocy, z jaka śpieszy Towarzystwu Polska Akademia Nauk, której zadaniem jest nic tylko organizacja i popieranie badań naukowych, ale i popularyzacja osiągniętych wyników, aby stały się szybko własnością całego społeczeństwa.
Następny referat na temat "Kopernik na tle swoich astronomicznych odkryć", wygłosił prof. dr Wł. Zonn. Prelegent pominął biograficzne szczegóły, uwypuklając jedynie olbrzymi przełom w ludzkiej umysłowości, dokonały ogłoszeniem heliocentrycznej teorii. Odkrycie Korernika nie ograniczyło się tylko do astronomii, lecz zahaczyło w sposób doniosły o dziedzinę filozoficznego myślenia, zadając równocześnie kłam ugruntowanym pojęciom i kierując ludzką myśl na nowe drogi postępu. (...) - c.d.n.

Ważne daty w roku 1953

15 maj 1953 - Powstanie Oddziału w Krośnie (patrz niżej)

Powstanie Oddziału w Krośnie

Oddział krośnieński PTMA został założony 15 maja 1953 roku. Obszar działania obejmuje dawne województwa: krośnieńskie, rzeszowskie i przemyskie. Powstanie Oddziału PTMA w Krośnie jest ściśle związane z osobą prof. Jana Winiarskiego (1899-1991), człowieka szeroko znanego części mieszkańców Krosna, niestrudzonego popularyzatora astronomii na naszym terenie, wielkiego miłośnika ziemi krośnieńskiej, nauczyciela fizyki i matematyki. Z Jego to właśnie inicjatywy grupa entuzjastów założyła Oddział PTMA.
Inauguracyjne Zebranie Założycielskie odbyło się w gmachu Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika. W tamtym okresie działalność Oddziału koncentrowała się na publicznych pokazach nieba oraz prelekcjach i odczytach na terenie Krosna i okolicznych miejscowości. Poza tym prowadzono obserwacje komet, zakryć gwiazd przez Księżyc, obserwowano zaćmienia Słońca i Księżyca. Wyniki tych obserwacji były publikowane w miesięczniku "URANIA".

Bezcenny rękopis. Kopernik. Sesja PAN ku czci Kopernika

O filmie
Uroczysta sesja Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Wystawienie dzieła Kopernika "De revolutionibus" w Muzeum Narodowym.
Redakcja: Helena Lemańska
Komentarz: Jerzy Szelubski
Lektor: Andrzej Łapicki
Zdjęcia: Witold Jabłoński
Muzyka: Stefan Zawarski
Montaż: Wacław Kaźmierczak
Osoba: Włodzimierz Sokorski (minister kultury i sztuki), Jan Dembowski (prezes PAN)
Zdarzenie: sesja PAN poświęcona M. Kopernikowi
Czas akcji: 1953
Miejsce akcji: Warszawa
Produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych (Warszawa)
Prawa: WFDiF
Format dźwięku: mono
Format klatki: 4:3

Opis sekwencji
00:00:01:18 - Czołówka: "POLSKA KRONIKA FILMOWA 41/53".
00:00:17:12 - Napis: "Bezcenny rękopis". W tle sesja Polskiej Akademii Nauk.
00:00:39:09 - Przemawia prof. Jan Dembowski.
00:00:42:08 - Minister Włodzimierz Sokorski przemawia w Muzeum Narodowym.
00:00:53:00 - Wystawienie dzieła Kopernika "De revolutionibus".
00:01:15:15 - Zgromadzeni goście oglądają dzieło Mikołaja Kopernika.

Źródło: http://www.repozytorium.fn.org.pl/?q=pl/node/7745