Andrzej Owczarek
Andrzej Owczarek urodził się 29 grudnia 1949 r. w Siedleminie. Tu ukończył też szkołę podstawową. Edukację kontynuował w Liceum Ogólnokształcącym w Jarocinie, gdzie na lekcjach fizyki prowadzonych przez prof. Józefa Klinkowskiego zainteresował się astronomią i pracą pedagogiczną. Po maturze wybrał więc Studium Nauczycielskie w Kaliszu (kierunek wychowanie techniczne), a w 1970 r. rozpoczął pracę jako nauczyciel w Szkole Podstawowej w Jarocinie. Rok później ukończył też kurs dla nauczycieli wychowania plastycznego. W 1973 r. trafił do Szkoły Podstawowej w Potarzycy, gdzie pracował do emerytury.
W 1974 r. Andrzej Owczarek wstąpił do Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, a w 1979 r. do Towarzystwa Obserwatorów Słońca. Biorąc czynny udział w pracach towarzystw i astronomicznych zjazdach naukowych, wzbogacał swoją wiedzę potrzebną w prowadzeniu zajęć pozalekcyjnych i nauczaniu fizyki. W latach 1994-2000 był członkiem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii w Krakowie.
W 1983 r. w Szkole Podstawowej w Potarzycy zaczął prowadzić Szkolne Koło Miłośników Astronomii — pierwsze w szkole podstawowej w kraju, zarejestrowane w ZG PTMA w Krakowie. W czasie zajęć starał się popularyzować wiedzę astronomiczną wśród dzieci i młodzieży. Zapoznawał uczniów z najnowszymi postępami astronomii, organizował teleskopowe obserwacje Wszechświata. Także z uczniami w latach 1979-1989 systematycznie prowadził obserwacje plam słonecznych, za pomocą własnej konstrukcji helioskopu, a wyniki obserwacji przesyłał do Towarzystwa Obserwatorów Słońca i Europejskiego Biura Obserwatorów Słońca w Zurychu.
W 1984 r. w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Częstochowie ukończył studia magisterskie. Był absolwentem wychowania plastycznego na wydziale humanistyczno-pedagogicznym. W związku z zainteresowaniami fizyką i astronomią pracę magisterską napisał na temat „Wykorzystania fotografii w obserwacjach astronomicznych". Zdjęć robił tysiące. Sam je wywoływał i skrupulatnie opisywał. Na kliszy uwieczniał jednak nie tylko ciała niebieskie. Kochał też architekturę i przyrodę, które fotografował z równie wielką przyjemnością i zaangażowaniem.
W 1987 r. rozpoczął realizację swojego największego marzenia — budowy planetarium. Prace projektowe i kompletowanie elementów skomplikowanego urządzenia oraz niewielkiej drewnianej kopuły trwały 6 lat. Projektor w kształcie kuli o średnicy 32 cm ma 24 obiektywy projekcyjne, wyświetlające 24 fragmenty północnej i południowej półkuli nieba.
Planetarium zostało uroczyście otwarte 1 września 1993 r. i było pierwszą tego typu placówką w historii polskiej oświaty, działającą w szkole podstawowej.
Planetarium stało się cenną pomocą dydaktyczną w nauczaniu fizyki z astronomią i geografii. W lekcjach pod kopułą brali udział uczniowie szkół podstawowych, gimnazjów oraz szkół średnich z całego województwa wielkopolskiego. Wojewódzki Ośrodek Metodyczny w Kaliszu organizował tu konferencje metodyczne dla nauczycieli i finały Wojewódzkich Konkursów z Fizyki. W 2000 r. Andrzej Owczarek był też inicjatorem pierwszego w Polsce konkursu astronomicznego dla gimnazjalistów, który co roku przyciągał do szkoły w Potarzycy kilkudziesięciu młodych entuzjastów Kosmosu. Planetarium odwiedzali też studenci i wykładowcy poznańskich uczelni, a także wycieczki z zagranicy. Zorganizowanym grupom Andrzej Owczarek proponował seanse tematyczne, m.in.: gwiazdozbiory nieba wiosennego, gwiazdozbiory nieba letniego, ruch planet na niebie i wyznaczanie położenia ciał niebieskich. Choć planetarium nigdy nie zastąpi nam bezpośredniego kontaktu z gwiaździstym niebem, to uczestniczenie w seansie jest chyba dla każdego niezapomnianym przeżyciem i bodźcem do bliższego zainteresowania się Wszechświatem — mawiał.
Dodatkowe, również skonstruowane przez Andrzeja Owczarka, rzutniki pozwalały wyświetlić Drogę Mleczną, równik niebieski, południk zerowy, ekliptykę, znaki zodiaku, jasne planety oraz Słońce i Księżyc. Seans w planetarium wzbogacały też projekcje sztucznego satelity, meteorów, zorzy polarnej, komety, zaćmień Słońca i Księżyca.
W 2000 r. postanowił rozbudować planetarium, a drewnianą, ciasną kopułę zastąpić nową, z kompozytu poliestrowego. Jej projekt podpatrzył w jednym z amerykańskich pism astronomicznych. Sam obliczył i wykonał formę, a specjalistyczna firma na jej podstawie przygotowała 5 gotowych elementów, które po latach złożyły się na nowe „niebo" potarzyckiego planetarium. Otwarcie nowej sali projekcyjnej miało miejsce w roku 2006. Dzięki zaangażowaniu władz Jarocina wybudowano nowy budynek, zaprojektowany specjalnie z myślą o planetarium. Pod stojącą na wysokich wspornikach kopułą mogło teraz usiąść w czasie seansu nawet 50 osób.
Za swoje wybitne osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowawczej Andrzej Owczarek był wielokrotnie nagradzany. Wyróżniono go m.in. Nagrodą Kuratora Oświaty i Wychowania, Nagrodą Wojewódzkiej Rady Postępu Pedagogicznego i Srebrną Odznaką Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii za pracę społeczną i krzewienie wiedzy astronomicznej w Polsce.
W 1993 r., znany już ze swej astronomicznej działalności, otrzymał honorowy tytuł „Jarociniana Roku". Dwa lata później Polskie Towarzystwo Fizyczne przyznało mu nagrodę im. Grzegorza Białkowskiego za zbudowanie w szkole planetarium i prowadzenie zajęć popularyzatorskich. W 1995 r. otrzymał też Nagrodę Ministra Edukacji Narodowej. Dorobek Andrzeja Owczarka to także liczne publikacje. W dziesiątkach artykułów opisywał techniki obserwacji i fotografowania nieba, a także konstruowane przez siebie przyrządy, m.in.: helioskop, wskaźnik optyczny i teleskop. Artykuły ukazywały się w „Uranii", „Fizyce w Szkole", „Vademecum Miłośnika Astronomii", „Postępach Fizyki" i wielu innych. Andrzej Owczarek był też bohaterem wielu reportaży radiowych i telewizyjnych.
Zanim jednak lokalna społeczność poznała astronomiczne pasje mojego Ojca, dał się poznać jako uzdolniony plastyk. Przedmiotu tego uczył zresztą od 1970 r. W 1985 r. został członkiem Polskiego Stowarzyszenia Edukacji Plastycznej. Aktywnie uczestniczył w organizowaniu Przeglądów Twórczości Plastycznej Nauczycieli. Tam też wystawiał swoje prace — akwarele, obrazy olejne, grafiki i akwaforty. Także Jego uczniowie brali udział w konkursach plastycznych i byli ich laureatami. Wspólnie stworzyli pokaźną galerię obrazów przedstawiających obiekty astronomiczne i panoramy wsi. Obrazy do dziś są ozdobą szkoły w Potarzycy i wywołują zachwyt zwiedzających.
Ojciec najbardziej jednak lubił żywy kontakt z podobnymi sobie pasjonatami. Gdy go odwiedzali, wyciągał tubusy, soczewki i schematy przyrządów, które planował zbudować lub zmodernizować. O teleskopach i obserwacjach mógł rozprawiać godzinami. Prowadził bogatą korespondencję z instytucjami astronomicznymi w Polsce i na świecie. W sklepach z teleskopami był stałym klientem. Najczęściej pojawiał się tam, by zobaczyć nowości i porozmawiać ze sprzedawcami. Oni uczyli się od niego, a on od nich. Lubił być na bieżąco w rynkowych nowościach. Niestety przepełnione pasją życie przerwała choroba. Zakupionego dla planetarium, wyczekiwanego niecierpliwie przez kilka miesięcy klina Herschela nie zdążył już wykorzystać do obserwacji.
Planetarium im. Andrzeja Owczarka w Potarzycy 13 października 2011 r. odbyła się uroczystość nadania imienia planetarium w Potarzycy. Patronem został Andrzej Owczarek, twórca i wieloletni opiekun placówki. Na tej samej uroczystości nadano też imię szkole w Potarzycy koło Jarocina, przy której funkcjonuje planetarium. Od tej pory będzie to Centrum Kulturalno-Oświatowe im. Jana Heweliusza. Potarzyckie planetarium rozpoczęło działalność w roku szkolnym 1993-1994. Było pierwszym w Polsce planetarium przy szkole podstawowej. Jego kopuła ma średnicę 5 m i mieści się pod nią 35 widzów. W marcu 2011 r., po śmierci Andrzeja Owczarka, działalność placówki została zawieszona. Jednak po kilku miesiącach przerwy w planetarium znowu zabłyśnie sztuczne niebo. Działalność kontynuować będą żona i syn twórcy: Elżbieta i Piotr Owczarek. Wspierać ich będzie Radosław Mikołajczak, były uczeń Twórcy Planetarium i laureat olimpiad astronomicznych. (kc) Patrz: www.planetarium-potarzyca.prv.pl
Piotr Owczarek
Źródło: Urania - Postępy Astronomii 1/2012 str. 43-44
