Lubomir Włodzimierz Baran
Bezpośrednio po ukończeniu studiów na Politechnice Warszawskiej w 1960 r. rozpoczął pracę w ówczesnej Wyższej Szkole Rolniczej w Olsztynie, przekształconej następnie w Akademię Rolniczo-Techniczną (1972), która w 1999 r. weszła w skład Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. W okresie 47 lat pracy w olsztyńskiej uczelni zajmował wszystkie kolejne stanowiska, od asystenta naukowo-technicznego do profesora zwyczajnego.
Głównym kierunkiem badań naukowych Profesora L. W. Barana była geodezja satelitarna oraz teoria opracowywania wyników obserwacji.
Zainteresowania dotyczące wykorzystania sztucznych satelitów Ziemi w geodezji ukształtowały się u Profesora 50 lat temu, w okresie działalności w studenckim Kole Naukowym Geodetów Politechniki Warszawskiej. Jako członek tego koła prowadził obserwacje pierwszego w dziejach sztucznego satelity Ziemi — Sputnika o numerze 1, a także był autorem opracowań teoretycznych, z których jedno ukazało się w wydawnictwie Polskiego Towarzystwa Astronomicznego „Postępy Astronomii”.
Po rozpoczęciu pracy w Olsztynie Profesor L.W. Baran zorganizował od podstaw ośrodek badań satelitarnych. W 1961 r., z Jego inicjatywy, powstała Stacja Obserwacji Sztucznych Satelitów Ziemi. Została ona włączona do światowej sieci tego typu placówek, których działalność była koordynowana przez COSPAR (Committee on Space Research). Profesor przez wiele lat kierował tą placówką. Od 1999 r. był kierownikiem Obserwatorium Satelitarnego Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, z siedzibą w Lamkówku. W 1994 r. obserwatorium zostało włączone do globalnych i regionalnych programów badawczych, realizowanych pod auspicjami Międzynarodowej Unii Geodezji i Geofizyki oraz Międzynarodowej Unii Astronomicznej. Na terenie Obserwatorium znajduje się stacja globalnej sieci IGS (International GNSS Service), będąca równocześnie stacją IERS (International Earth Rotation Service) oraz stacją sieci europejskich: EPN (EUREF Permanent Network) i CERGOP (Central Europe Regional Geodynamic Project).
Dzięki włączeniu obserwatorium do światowych i europejskich programów może ono nie tylko wnosić wymierny wkład w realizację takich zadań, jak monitorowanie ziemskich układów odniesienia, badanie przemieszczeń płyt kontynentalnych, lecz także uzyskuje nieograniczony dostęp do bogatego materiału obserwacyjnego, który pozwala na rozwiązywanie różnorodnych zadań badawczych o charakterze regionalnym i lokalnym. Badania takie były prowadzone, pod kierunkiem Profesora, przez zespół pracowników Instytutu Geodezji UWM.
Do najważniejszych osiągnięć Profesora L. W. Barana z zakresu geodezji satelitarnej oraz teorii opracowania wyników obserwacji należy zaliczyć:
—Opracowanie metody wykorzystania synchronicznych obserwacji satelitów do dokładnego wyznaczania odległości topocentrycznych i tworzenia przestrzennej triangulacji satelitarnej. Metoda ta weszła do literatury podręcznikowej (por. J. Śledziński Geodezja satelitarna, wyd. PWN, 1978).
—Opracowanie koncepcji wykorzystania pomiarów odległości do satelity w celu wyznaczenia położenia punktu na powierzchni Ziemi. Prace z tego zakresu Profesor L.W. Baran rozpoczął, a następnie prezentował na forum międzynarodowym, jeszcze przed wprowadzeniem techniki laserowej do precyzyjnego pomiaru odległości do sztucznego satelity.
—Opracowanie nowych metod i procedur wyrównywania kontynentalnych i regionalnych sieci triangulacji satelitarnej, opartych na synchronicznych obserwacjach sztucznych satelitów, wykonywanych z dowolnej liczby stacji, przy użyciu różnych technik pomiarowych. Metody te znalazły zastosowanie przy wyrównywaniu doświadczalnych sieci europejskich, opartych na obserwacjach fotograficznych i laserowych.
—Opracowanie nowych metod wyrównywania sieci geodezyjnych o wielkich liczbach wyznaczanych parametrów. Metody te wyróżniają się dużą efektywnością, zwłaszcza przy wyznaczaniu charakterystyk dokładności parametrów sieci. Jedna z metod — metoda sekwencyjnego wyrównania — może znaleźć zastosowanie przy opracowywaniu wyników obserwacji geodezyjnych związanych z badaniami geodynamicznymi. Dwie inne metody wyrównywania sieci satelitarnych — metoda wielogrupowego wyrównania oraz metoda najmniejszych kwadratów, uogólniona na obserwacje skorelowane — weszły do cytowanego już podręcznika J. Śledzińskiego — Geodezja satelitarna.
—Przedstawienie koncepcji wykorzystania technik satelitarnych, a zwłaszcza Globalnego Systemu Pozycjonowania, do utworzenia nowej zintegrowanej osnowy geodezyjnej kraju, przeznaczonej do realizacji różnorodnych celów gospodarczych oraz do lokalnych badań geodynamicznych. Wymieniona koncepcja została rozwinięta w wyniku pracy — działającego pod kierunkiem Profesora — zespołu Sekcji Sieci Geodezyjnych Komitetu Geodezji PAN. Efektem pracy zespołu było doprowadzenie do utworzenia na terytorium Polski satelitarnej sieci zerowego rzędu EUREF-POL, a następnie zintegrowanej osnowy podstawowej POLREF. Współrzędne punktów obu tych sieci są wyrażone w jednolitym europejskim układzie odniesienia ETRF 89.
W ostatnim okresie (po 1995 r.), z inicjatywy Profesora L.W. Barana, w ośrodku olsztyńskim zostały rozwinięte badania nad wykorzystaniem wyników obserwacji sztucznych satelitów do śledzenia dynamiki jonosfery. Badania te są prowadzone przez międzynarodowy zespół badawczy, w skład którego, poza pracownikami Instytutu Geodezji UWM, wchodzą geofizycy z Zachodniego Oddziału Instytutu Ziemskiego Magnetyzmu, Jonosfery i Propagacji Fal Radiowych Rosyjskiej Akademii Nauk w Kaliningradzie.
Wyniki badań z tego zakresu były publikowane w wydawnictwach o szerokim międzynarodowym zasięgu, a przede wszystkim w wydawnictwach Filadelfijskiego Instytutu Informacji Naukowej. Były też one prezentowane na międzynarodowych kongresach wysokiej rangi i sympozjach naukowych, organizowanych m.in. przez Międzynarodową Unię Geodezji i Geofizyki, Europejską Unię Nauk o Ziemi i COSPAR. O wysokiej ocenie poziomu poszczególnych etapów prowadzonych przez zespół kierowany przez Profesora L.W. Barana może świadczyć fakt, że w latach 1991–2007 uzyskał 7 grantów indywidualnych KBN oraz Ministerstwa Nauki i Informatyzacji.
Ogólny dorobek profesora L.W. Barana wyraża się liczbą 86 oryginalnych prac twórczych (w tym 15 w wydawnictwach z listy Filadelfijskiej Instytutu Informacji Naukowej), 154 artykułów i komunikatów naukowych. Wyniki swoich badań prezentował on w 131 referatach na kongresach i sympozjach międzynarodowych oraz w 118 — na konferencjach krajowych.
Profesor L. W. Baran wypromował 8 doktorów nauk technicznych. Imponująca jest liczba recenzji opracowanych przez Profesora (149), związanych z awansami naukowymi (doktoraty, habilitacje, wnioski profesorskie). Był też autorem 18 opinii związanych z powoływaniem na stanowiska docenta i profesora i promotorem w dwóch przewodach, związanych z nadaniem tytułu doktora honoris causa oraz recenzentem w dwóch innych przewodach.
Profesor L.W. Baran był autorem bądź współautorem 5 podręczników i skryptów akademickich. Jeden z nich — Teoretyczne podstawy opracowania wyników pomiarów geodezyjnych został wyróżniony Nagrodą Ministra.
Jako wieloletni członek (od 1990 r.) Sekcji Nauk Technicznych Zespołu Ekspertów Ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego uczestniczył w opracowaniu i zatwierdzaniu planów i programów studiów dla kierunku „geodezja urządzeń rolnych” oraz dla kierunku „geodezja i kartografia”.
Profesor aktywnie uczestniczył we współpracy ze studenckimi organizacjami naukowymi, sportowymi i turystycznymi. Od 1994 r. był honorowym prezesem Akademickiego Klubu Turystycznego przy Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie.
Profesor Lubomir W. Baran miał duże zasługi w organizacji badań i procesu dydaktycznego w Olsztyńskiej Uczelni, na forum krajowym i międzynarodowym.
Był jednym z organizatorów wyższych studiów geodezyjnych i wieloletnim (16 lat) dziekanem Wydziału Geodezji i Gospodarki Przestrzennej. Był prorektorem i rektorem Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie, a także wieloletnim członkiem senatu (28 lat) Wyższej Szkoły Rolniczej, a następnie Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie. W latach 1969–1993 pełnił funkcje kierownika Katedry, a następnie dyrektora Instytutu Geodezji i Fotogrametrii.
Brał aktywny udział w działalności Polskiej Akademii Nauk. W 2007 r. rozpoczął drugą kadencję, z wyboru, członka Prezydium Polskiej Akademii Nauk. Był także, od 1998 r., członkiem Prezydium Oddziału PAN w Gdańsku. Prowadził aktywną działalność w komitetach PAN, radach naukowych placówek Polskiej Akademii Nauk oraz w radach wydawnictw naukowych. Był przewodniczącym Komitetu Geodezji PAN oraz Przewodniczącym Komitetu Narodowego ds. Współpracy z Międzynarodową Unią Geodezji i Geofizyki. W kadencji, która zakończyła się w grudniu 2006 r., był zastępcą przewodniczącego Rady Naukowej Centrum Badań Kosmicznych PAN. Był Przewodniczącym Rady Programowej Wydawnictwa „Annual of Navigation”. Od 1991 r. był członkiem Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów Naukowych.
Jego aktywność na forum międzynarodowym przejawiała się m.in. w zorganizowaniu i przewodniczeniu dwóm międzynarodowym specjalnym grupom studiów Międzynarodowej Asocjacji Geodezji. Profesor w latach 1988–1998 reprezentował także nasz kraj w pracach Podkomisji EUREF (Reference Frame for Europe). Za wymienioną działalność został wyróżniony indywidualnym honorowym członkostwem Międzynarodowej Asocjacji Geodezji. Był on także członkiem Amerykańskiej Unii Geofizycznej (AGU), Europejskiej Unii Nauk o Ziemi (EGU) oraz Komitetu Badań Kosmicznych COSPAR.
Profesor Lubomir W. Baran został odznaczony Krzyżem Kawalerskim, Krzyżem Oficerskim i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
W 1991 r., w czasie Zgromadzenia Ogólnego Międzynarodowej Unii Geodezji i Geofizyki w Wiedniu nadano Mu tytuł honorowego członka Międzynarodowej Asocjacji Geodezji (A Fellow of the International Association of Geodesy). A w 2000 r. Senat Akademii Rolniczej we Wrocławiu nadał Profesorowi tytuł doktora honoris causa.
Profesor Lubomir Włodzimierz Baran był laureatem licznych nagród rektora olsztyńskiej uczelni i nagród ministra. W 2006 r. uzyskał nagrodę Polskiej Akademii Nauk za osiągnięcia naukowo-organizacyjne oraz nagrodę naukową Miasta Olsztyna.
Zmarł po długiej chorobie 3 kwietnia 2009 r. i został pochowany na cmentarzu w Olsztynie 9 kwietnia 2009 r.
Andrzej Krankowski, Krzysztof Świątek
(Źródło: „Urania — PA” nr 4/2009 http://www.urania.edu.pl/in-memoriam/lubomir-wlodzimierz-baran-1937-2009.html)
Baran Lubomir Włodzimierz
