Andrzej Marks
dr inż. Andrzej Marks
Andrzej Marks urodził się w Warszawie 18 grudnia 1932 r. W latach 1941 – 1944 uczęszczał do Tajnej Podstawowej Szkoły Polskiej w Warszawie. W roku 1950 ukończył szkołę średnią w Warszawie, a w latach 1950 – 1956 studiował astronomię geodezyjną na Politechnice Warszawskiej. Doktorat uzyskał w 1968 r. za zbadanie działania wynalezionego przez siebie i opatentowanego mikrometru do pomiarów astronomiczno-geodezyjnych.
Po ukończeniu studiów, przez 2 lata był asystentem w Obserwatorium Astronomicznym Politechniki Warszawskiej, a następnie od roku 1958 zajmował się wyłącznie pracą twórczą w dziedzinie astronomii i kosmonautyki. W trakcie swojej różnorodnej działalności starał się upowszechniać wiedzę z zakresu kosmonautyki i astronomii, w szczególności pasjonował się lotami załogowymi na Księżyc. Opracował także własny wariant takiej podróży.
W okresie 1959 – 1999 napisał 32 książki, wiele z nich o charakterze unikalnym i pionierskim, np. pierwszą na świecie książkę o lądowaniu ludzi na Księżycu Droga do Księżyca. Łączny nakład wydanych książek to 700 tys. egzemplarzy.
Poczynając od 1956 r., napisał kilka tysięcy artykułów, m.in. dla „Skrzydlatej Polski”, pism branżowych i popularnonaukowych, takich jak „Urania” czy „Postępy Astronomii”. Starał się w nich przedstawić w sposób przystępny dla czytelnika tematy z dziedziny astronomii, zachęcał młodych ludzi do zdobywania wiedzy i rozwijał zainteresowania osób w każdym wieku, zawsze bazując na badaniach naukowych i stroniąc od sensacji, nie mających nic wspólnego z rzetelną wiedzą.
Od 1951 r. na terenie całego kraju wygłaszał różnego rodzaju wykłady i prelekcje, brał udział w spotkaniach autorskich, ceniąc sobie niezwykle bezpośredni kontakt z czytelnikiem czy słuchaczem. Były to wydarzenia takiej miary, jak wygłoszony w październiku 1951 r. w gmachu Obserwatorium Astronomicznego UW wykład „Podróże Międzyplanetarne”, jeden z pierwszych w ogóle na ten temat w naszym kraju, ale również pogadanki w grupie 10-11-latków, których niezmiennie, niezależnie od epoki, pasjonuje zdobywanie Kosmosu. Nie stronił również od takich wyzwań, jak wykłady w ramach terapii zajęciowej dla pacjentów zakładu dla chorych umysłowo w Tworkach, które cieszyły się niesłabnącym zainteresowaniem.
Poczynając od 1954 r., bardzo intensywnie współpracował z Redakcją Oświatową Polskiego Radia, m.in. w 1954 r. relacjonował na żywo całkowite zaćmienie Słońca na Suwalszczyźnie, w 1969 r. uczestniczył jako ekspert naukowy w relacji na żywo załogowych wypraw na Księżyc. W skromniejszym zakresie współpracował także z telewizją, m.in. był autorem pierwszej audycji astronomicznej w Telewizji Polskiej nt. Komety Arenda Rolanda 1957 r. Od 1958 r. współpracował z Wytwórnią Filmów Oświatowych. Był autorem scenariusza wystawy amerykańskiej o załogowej wyprawie na Księżyc w Muzeum Techniki w Warszawie w 1969 r.
Od 1949 r. był członkiem Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, systematycznie organizował publiczne prelekcje i pokazy nieba przez teleskopy. Od 1954 r. należał do Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, w którym prowadził niezwykle ożywioną działalność oświatową na terenie całego kraju. Od 1954 r. należał do Polskiego Towarzystwa Astronomicznego oraz był członkiem-założycielem Polskiego Towarzystwa Astronautycznego. Od 1960 r. należał do Sekcji Naukowej, a następnie Literackiej ZAIKS, od 1984 r. do Stowarzyszenia Autorów Dzieł Naukowych. Od 1989 r. był członkiem Komisji Astronautyki Polskiej Akademii Nauk. Jego pasja naukowa znalazła wyraz także w skonstruowaniu własnego obserwatorium astronomicznego, o którym wzmianka ukazała się w „Sky and Telescope”. Wykonał w nim ok. 10 000 naukowych obserwacji gwiazd zmiennych i na ich podstawie opublikował kilkanaście drobnych przyczynków naukowych.
W grudniu 1997 r. po osiągnięciu wieku 65 lat i po 47 latach pracy zawodowej przeszedł na emeryturę.
Prowadzona przez Niego działalność naukowa i intelektualna została kilkakrotnie nagrodzona w latach 1983 – 2000 odznaczeniami państwowymi.
Prywatnie był wielbicielem literatury, nie tylko naukowej, cenił sobie różnorodne gatunki uznanych autorów, od klasyki kryminału do historii z okresu II Wojny Światowej. Był posiadaczem pokaźnego zbioru książek, który stale powiększał o nowe pozycje. Cenił sobie muzykę klasyczną w dobrym wykonaniu, bardzo lubił obcowanie z przyrodą, szczególnie tatrzańską. Stałymi członkami rodziny były koty, które uważał za jedne z najwspanialszych zwierząt.
Był Człowiekiem niezwykle odpowiedzialnym i rzetelnym, wychował samotnie dwoje dzieci po śmierci Żony. Zawsze uważał, iż wykształcenie jest nie tylko przepustką do lepszego życia, ale przede wszystkim daje satysfakcję i wzbogaca człowieka, który mogąc podzielić się wiedzą z innymi, pozostawia po sobie trwały ślad.
Pozostanie w pamięci także jako serdeczny przyjaciel wielu z nas, skromny, uczciwy jako Uczony a także jako Ojciec, który konsekwentnie wpajał zasady „bycia przyzwoitym człowiekiem”, niezależnie od okoliczności.
Zmarł nagle 29 maja 2006 r. w wieku 74 lat.
Monika Marks
(Źródło: „Urania — PA” nr 5/2006 http://www.urania.edu.pl/in-memoriam/andrzej-marks-1932-2006.html)
