1974

Urania 1/1974, str. 18-21, Walny Zjazd Delegatów PTMA w Chorzowie 1973 r.

W dniach 20 i 21 października 1973 r. w Planetarium i Obserwatorium Astronomicznym im. M. Kopernika w Chorzowie obradował zwyczajny krajowy Walny Zjazd Delegatów Towarzystwa. Na statutową ilość 114 delegatów — mandatariuszy Oddziałów — na obrady przybyło 87 delegatów, co stanowiło ponad 75% uprawnionych do udziału w zjeździe z głosem stanowczym. Łącznie z przedstawicielami władz centralnych Towarzystwami zaproszonymi gośćmi w obradach zjazdu uczestniczyło 120 osób. Imieniem ustępujących władz centralnych powitał gości i delegatów wiceprezes ZG PTMA p. Maciej Mazur, podkreślając szczególny jego charakter w jubileuszowym roku 500-nej rocznicy urodzin M. Kopernika. W pierwszym dniu obradom przewodniczył z wyboru prof. dr Eugeniusz Rybka a protokół prowadzili: p. Jan Kasza z O/Gliwice i mgr Antoni Winiarski z O/Katowice. Przemówienie z życzeniami pomyślnych obrad i dalszych sukcesów na drodze rozwoju T-wa wygłosił w imieniu Władz województwa katowickiego Kurator OS mgr Tadeusz Pałys. Uroczystą chwilą milczenia zebrani uczcili pamięć 31 członków T-wa zmarłych w okresie ostatniej kadencji, w tym wielu wybitnych i zasłużonych dla nauki i społeczeństwa działaczy, jak: ś.p. prezes ZG doc. dr Józef Sałabun, ś.p. b. prezes ZG i nestor polskich astronomów prof. dr Michał Kamieński, ś.p. dr Lucjan Orkisz, ś.p. prof. Feliks Rapf, ś.p. inż. arch. Eugeniusz Maciejewski, którzy wraz z pozostałymi, całym swym życiem świadczyli do końca, o wiernej służbie dla nauki i Narodu.
Następnie dokonano wyboru Komisji Skrutacyjno-Mandatowej, która ukonstytuowała się w składzie: przewodniczący — inż. Janusz Kazimierowski O/Poznań, członkowie — mgr Zofia Maślakiewicz O/Warszawa, mgr Helena Kocman O/Katowice, mgr Alfred Neuman O/Jelenia Góra i Władysław Gonet O/Krosno. Wybrana Komisja Wnioskowa ukonstytuowała się w składzie: przewodniczący — dr Zygmunt Banaszewski O/Wrocław, członkowie — mgr Adam Kluzik O/Kraków, mgr Honorata Korpikiewicz O/Poznań i inż. Jan Rolewicz O/Kraków.
Zjazd podjął jednomyślnie uchwałę o nadaniu Honorowych Odznak oraz Dyplomów PTMA za szczególne zasługi w krzewieniu wiedzy astronomicznej według wniosków zgłoszonych do Komisji Odznaczeniowej ZG. przez poszczególne Oddziały T-wa. Za szczególne i wybitne zasługi poniesione dla rozwoju T-wa Walny Zjazd Delegatów przyznał przez aklamację godność Honorowego Prezesa Zarządu Głównego PTMA prof. dr Eugeniuszowi Rybce.
Po przerwie, zgodnie z porządkiem obrad, w programie sesji naukowej wygłosili swoje referaty prelegenci w następującej kolejności:
- dr Przemysław Rybka — "Źródła nauki Mikołaja Kopernika",
- doc. dr Konrad Rudnicki — "Nowe wyniki badania struktury Wszechświata",
- inż. Stanisław Lubertowicz — "Idee i realizacja budowy Ludowych Obserwatoriów Astronomicznych i Planetariów w Polsce",
- inż. Janusz Dziadosz — "Społeczny ruch. naukowy w Polsce Ludowej — osiągnięcia i perspektywy jego rozwoju".
W drugim dniu obrad delegacja zjazdu złożyła kwiaty na mogile ś.p. prezesa ZG doc. dr Józefa Sałabuna, na cmentarzu w Bytomiu, oddając w imieniu wszystkich uczestników hołd pamięci zmarłego. Następnie otwarcia obrad dokonał przewodniczący w tym dniu z wyboru prof. dr Bohdan Kiełczewski, poczem Honorowy Prezes ZG PTMA prof. dr Eugeniusz Rybka wręczył uroczyście przyznane przez Zjazd Honorowe Odznaczenia i Dyplomy PTMA. Zgodnie z podjętą w dniu 20 października 1973 r. uchwalą wyróżnieni zostali:
"Złotą Honorową Odznaką Polskiego T-wa Miłośników Astronomii":
— prof. dr Stanisław Mrozowski — członek założyciel Towarzystwa,
— Jerzy Szwarc — inicjator i współtwórca LOAiP w Grudziądzu,
— Związek Harcerstwa Polskiego — za całokształt działalności społeczno-wychowawczej w obchodach kopernikowskich, w tym w uznaniu szczególnych zasług w ramach wieloletniej akcji "Operacja 1001 — Frombork",
— Redakcja Miesięcznika "Młody Technik" — za całokształt działalności publicystycznej na rzecz popularyzacji wiedzy astronomicznej wśród młodzieży.

"Srebrną Honorową Odznakę Polskiego T-wa Miłośników Astronomii":
- mgr inż. Stefan Płusa O/Częstochowa,
- mgr Andrzej Kułak O/Kraków,
- inż. Janusz Dziadosz O/Kraków,
- Włodzimierz Karaś O/Kraków,
- Teresa Ślendzińska O/Kraków,
- Władysław Gonet O/Krosno n/Wisłokiem,
- mgr Stanisław Markowski O/Łódź,
- Bronisław Jankowski O/Poznań,
- Eugenia Kiełczewska O/Poznań,
- mgr Honorata Korpikiewicz O/Poznań,
- Wacław Zawidzki O/Poznań,
- inż. Jan Siejkowski O/Poznań,
- Henryk Witkowski O/Toruń,
- mgr Leszek Zaleski O/Toruń,
- mgr Jerzy Skowroński O/Toruń,
- Jan Szymański O/Toruń,
- mgr Bogdan Zakrzewski O/Toruń,
- Bronisława Mijal O/Wrocław,
- dr Bronisław Kuchowicz O/Warszawa,
- Jerzy Erdman O/Warszawa,
- mgr Tadeusz Klocek O/Katowice

"Dyplomami Uznania PTMA" za całokształt działalności społecznej w Towarzystwie i krzewienie wiedzy astronomicznej w Polsce:
- Stefania Pańków O/Chorzów,
- mgr inż. Jan Wieczorek O/Częstochowa,
- Zbigniew Gałęcki O/Kraków,
- mgr Adam Kluzik O/Kraków,
- Tomasz Krzykalski O/Kraków,
- Antoni Dziedzic O/Kraków,
- Włodzimierz Włodarczyk O/Kraków,
- mgr Mieczysław Czernik O/Łódź,
- dr inż. Eugeniusz Rolnik O/Łódź,
- Władysława Goniowa O/Poznań,
- Zbigniew Kandziora O/Poznań
- mgr Włodzimierz Lisiak — O/Poznań,
- mgr Henryk Gurgul — O/Szczecin,
- mgr inż. Jan Gromadzki — O/Szczecin,
- mgr Andrzej Sołtan — O/Warszawa.

Z kolei Jerzy Szwarp jako przedstawiciel lokalnego Komitetu Obchodów Kopernikowskich w Grudziądzu przekazał specjalne pamiątkowe medale kopernikowskie redaktorowi naczelnemu "Uranii" dr Ludwikowi Zajdlerowi i dr Marii Pańków z-cy dyr. Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego w Chorzowie.
Po sprawozdaniu z działalności ustępującego Zarządu Głównego za okres kadencji złożonym przez wiceprezesa p. Macieja Mazura oraz po sprawozdaniu Głównej Komisji Rewizyjnej PTMA przedstawionym przez sekretarza p. Stefanię Pańków podjęta została szeroka i dogłębna dyskusja, w której delegaci dokonali analizy i oceny pracy Towarzystwa przekazując szereg postulatów, dezyderatów i wniosków na ręce przewodniczącego Komisji Wnioskowej dr Z. Banaszewskiego. W podsumowaniu dyskusji, przewodniczący prof. dr Bohdan Kiełczewski na jej zakończenie zarządził głosowanie w sprawie absolutorium dla ustępującego ZG PTMA, które zostało udzielone zdecydowaną większością głosów — tylko 6 delegatów wstrzymało się od głosowania w tej sprawie. Następnie dokonano zgłoszeń kandydatów do nowych władz centralnych Towarzystwa i przeprowadzono tajne głosowanie zgodnie z procedurą prawną. W przerwie uczestnicy zjazdu uczestniczyli w specjalnym pokazie zorganizowanym w planetarium, poczem przewodniczący Komisji inż. Janusz Kazimierowski ogłosił wyniki głosowania.

Na prezesa Zarządu Głównego PTMA zdecydowaną większością głosów zastał wybrany Maciej Mazur.

Nowo wybrany Zarząd Główny Towarzystwa na pierwszym posiedzeniu ukonstytuował się w następującym składzie:
- prof. dr Bohdan Kiełczewski — wiceprezes — O/Poznań,
- dr Krzysztof Ziołkowski — wiceprezes — O/Warszawa,
- inż. Stanisław Lubertowicz — sekretarz — O/Kielce,
- inż. Janusz Dziadosz — skarbnik — O/Kraków,
- inż. Marek Kibiński — członek — O/Kraków,
- dr Ludwik Zajdler — członek — O/Warszawa,
- dr Maria Pańków — członek — O/Chorzów,
- doc. dr Andrzej Woszczyk — członek — O/Toruń,
- dr Przemysław Rybka — członek — O/Wrocław.

Na zastępców członków Zarządu Głównego Towarzystwa zostali wybrani w kolejności uzyskanych głosów: mgr Stanisław Krawczyk — O/Toruń, Jerzy Szwarc — O/Toruń i Wacław Szymański — O/Dąbrowa Górnicza.

Do Głównej Komisji Rewizyjnej PTMA zostali wybrani w kolejności głosów: mgr inż. Leszek Marszałek — O/Kraków, Jan Kasza — O/Gliwice, Stefania Pańków — O/Chorzów, Cezary Janiszewski — O/Katowice, dr Zygmunt Banaszewski — O/Wrocław, a na zastępców członków: Włodzimierz Karaś — O/Kraków, inż. Janusz Kazimierowski — O/Poznań, Aleksandra Grabowska — O/Toruń.

Do Głównej Rady Naukowej PTMA zostali wybrani w kolejności głosów: doc. dr Konrad Rudnicki — O/Kraków, doc. dr Grzegorz Sitarski — O/Warszawa, prof. dr Andrzej Zięba — O/Wrocław, doc. dr Robert Głębocki — O/Gdańsk, mgr Piotr Flin — O/Kraków, a na zastępców członków: dr Bronisław Kuchowicz — O/Warszawa, prof. dr inż. Roman Janiczek — O/Częstochowa, mgr Honorata Korpikiewicz — O/Poznań, dr Antoni Stawikowski — O/Toruń *).

Walny Zjazd Delegatów przyjął następnie przedłożony projekt planu pracy i budżetu Towarzystwa na lata 1974—1975 oraz podjął uchwałę o przyjęciu "en blocks" wniosków i dezyderatów zgłoszonych w toku obrad, opracowanych i przedstawionych w imieniu Komisji Wnioskowej przez jej przewodniczącego dr Zygmunta Banaszewskiego, do realizacji w nowej kadencji władz Towarzystwa **).
Na zakończenie zjazdu prezes ZG p. Maciej Mazur złożył podziękowanie delegatom za aktywny udział w obradach, życząc jednocześnie wszystkim dalszej pomyślnej i efektywnej pracy społecznej w szeregach Towarzystwa oraz wzajemnej owocnej współpracy w realizacji statutowych zadań.
Przedstawiciele nowo wybranych władz z prezesem ZG p. Maciejem Mazurem Złożyli na ręce z-cy dyr. dr! Marii Pańków gorące i serdeczne podziękowanie za udzielenie gościny w Planetarium i Obserwatorium Astronomicznym w Chorzowie dla odbycia krajowego Walnego Zjazdu PTMA, jak też za społeczne zaangażowanie i bezinteresownie świadczoną pomoc całego personelu tej instytucji na rzecz sprawnej organizacji w przebiegu obrad delegatów PTMA.
15.XI.73 r.
*) Główna Komisja Rewizyjna i Główna Rada Naukowa PTMA ukonstytuują się zgodnie ze statutem w najbliższym terminie o czym poinformujemy czytelników.

• • ) Uchwały Walnego Zjazdu Delegatów zostaną opublikowane po ich zatwierdzeniu przez władze nadzorcze Towarzystwa.
    

Tadeusz Grzesło

Urania 2/1974, str. 52-55, Kronika PTMA - Teleskop 350 milimetrowy dla Warszawy — dar Stołecznego Komitetu Obchodów 500 Rocznicy Urodzin Mikołaja Kopernika

W okresie powstawania naszego Towarzystwa, przed pięćdziesięciu laty, pragnieniem każdego interesującego się zjawiskami na niebie było choć raz spojrzeć przez teleskop. Dla bardziej już zaawansowanego miłośnika astronomii — mieć własny teleskop. Nie koniecznie do własnego wyłącznego użytku: dla szkoły — jeżeli jest uczniem lub nauczycielem, dla stowarzyszenia, dla najbliższego otoczenia, z którym może się dzielić wrażeniami podczas oglądania tych cudów Wszechświata, o których dotąd wiedział tylko z literatury.
Dla wielu marzenie to się ziściło. Mamy już sporo (ciągle jednak za mało!) obserwatoriów miłośniczych, wielu miłośników dorobiło się własnego teleskopu, wykonanego przeważnie własnym przemysłem, na sposób "zrób to sam".
Idea budowy amatorskich teleskopów nie jest u nas nowa. Już przed pierwszą wojną światową sam szlifował zwierciadła i konstruował teleskopy lekarz z Jędrzejowa dr Feliks Przypkowski, po wojnie dr Jan Danilewicz, lekarz z Zakopanego, później — wówczas jeszcze uczniowie gimnazjum — dziś wybitni astronomowie, Maciej Bielicki i Jeremi Wasiutyński. Jak należy do tego przystąpić informują liczne artykuły w "Uranii" i specjalne wydawnictwa (m. in. wydana w r. 1972 praca Antoniego Rybarskiego i Krzysztofa Serkowskiego "Amatorski teleskop zwierciadlany", Kraków, PTMA). Mamy dziś w kraju co najmniej setkę w ten sposób wykonanych instrumentów, niektóre nie ustępują fabrycznym. Pod względem wykonania elementów optycznych oczywiście, bo z wykonaniem montażu jest gorzej. Każdy zbudował swój teleskop tak, jak pozwalały mu na to możliwości. Każdy jest "z innej wsi", nie ma chyba dwóch identycznych.
Dziś marzeniem miłośnika astronomii jest już nie posiadanie własnego teleskopu, lecz posiadanie dobrego teleskopu.
Z piękną inicjatywą wyszli naprzeciw tych marzeń dwaj projektanci Biura Projektów Przemysłu Farmaceutycznego "Polfa", inżynier Leon Miszczuk i Władysław Kokoczko, którzy wykonali jeszcze w okresie przygotowań do obchodów kopernikowskich dokumentację teleskopu zwierciadlanego w ramach czynu społecznego. Projekt wstępny uzyskał pełną aprobatę prof. dra Włodzimierza Zonna i doc. dra Macieja Bielickiego. Na tej podstawie przystąpiono do opracowania projektu roboczego.
Projekt nie obejmuje elementów optycznych — zwierciadła głównego, płaskiego, okularów i szkieł optycznych szukacza — dotyczy zatem przede wszystkim tych części teleskopu, których wykonanie sprawia wykonawcom najwięcej kłopotu. Przyjęto oczywiście montaż paralaktyczny. Projekt przewiduje zastosowanie zwierciadeł różnych średnic, od 150 mm wzwyż.
Ostateczny projekt opracowany został dzięki stałej pomocy naukowo-konsultacyjnej wybitnego instrumentalisty doc. dra Macieja Bielickiego z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego, którego nazwisko było już wymienione jako jednego z pierwszych w Polsce konstruktorów teleskopów amatorskich. Autorzy projektu oraz Konsultant postawili sobie za cel opracowanie takiej dokumentacji, która pozwoliłaby wykonać teleskop w warunkach niemal amatorskich, a przynajmniej w takim warsztacie, jakim dysponują szkoły techniczne typu Technikum Mechanicznego. Założenie to z góry narzuca dobór materiałów i półfabrykatów: muszą być łatwo dostępne. A jednocześnie teleskop ma pod względem funkcjonalności, stateczności i trwałości nie ustępować teleskopom fabrycznym. Nie dotyczy to oczywiście — o czym już wspomniano — optyki, którą należy "zdobyć" oddzielnie lub wykonać samemu. Z tym jednak dziś już nie ma na ogół trudności (w pracowni szlifierskiej Oddziału Warszawskiego PTMA wykonano ostatnio zwierciadło do teleskopu o średnicy 500 mm).
Po ostatecznym zaaprobowaniu projektu Stołeczny Komitet Frontu Jedności Narodu powierzył w początku roku 1971 jednemu z pięciu swych zespołów roboczych (Zespół IV — do spraw budowy popularnych urządzeń do obserwacji nieba) organizację budowy teleskopu. Generalnym koordynatorem został mgr inż. Czesław Ługowski, dzięki którego zabiegom zarysowały się widoki na realizację. Udało mu się pozyskać grupę entuzjastów, którzy również w czynie społecznym dopomogli do budowy prototypu.
Elementy mechaniczne montażu wykonane zostały w warsztatach dyrekcji Pałacu Kultury i Nauki, którego kierownikiem jest inżynier Kraśniewski. Pod jego kierunkiem i przy stałej współpracy projektantów inż. inż. Miszczuka i Kokoczki, jak również przy konsultacji docenta Bielickiego prace postępowały raźnie, choć występowały i zahamowania i potknięcia.
Zwierciadło o średnicy 350 mm zakupił Stołeczny Komitet FJN okazyjnie od osoby prywatnej. Wykonane było przed laty przez rutynowanego szlifierza mgr inż. Antoniego Rybarskiego, pioniera budowy teleskopów w Oddziele Warszawskim PTMA. Badania, które przeprowadził doc. dr M. Bielicki wykazały jego wysokie parametry. Wybór średnicy zwierciadła przesądził z góry wielkość teleskopu. Państwowe Zakłady Optyczne PZO ofiarowały nieodpłatnie pozostałe elementy optyczne. Tubus wykonały Gliwickie Zakłady Tworzyw Sztucznych z tektury, nasyconej specjalną utwardzającą żywicą.
Teleskop po zmontowaniu pokryty został piękną farbą ochronną i — na wygląd — nie różni się od wykonanych w zakładach specjalistycznych. Z pierwszych badań wynika, że uzyskane parametry stawiają go w rzędzie sprawniejszych. Przy zastosowanym zestawie okularów uzyskuje się dobre obrazy przy powiększeniach 45X, 87X, 173X i 216X, nie wykluczając możliwości zastosowania dodatkowych okularów dla powiększeń 360 X i 450 X.
Stołeczny Komitet FJN powziął decyzję o przekazaniu teleskopu Oddziałowi Warszawskiemu Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, by służył popularyzacji astronomii szczególnie wśród młodzieży szkół warszawskich.
Uroczyste przekazanie teleskopu Społeczeństwu Warszawy odbyło się w dniu 27 października 1973 r. w pięknej, specjalnie w tym celu udekorowanej sali im. Walentyny Tiereszkowej w Pałacu Kultury i Nauki. Części oficjalnej przewodniczył Przewodniczący Stołecznego Komitetu FJN Poseł red. Henryk Korotyński, wprowadzając w treść spotkania. W swym przemówieniu podziękował wszystkim instytucjom i osobom, które w czynie społecznym przyczyniły się do wykonania instrumentu, który ma służyć krzewieniu wiedzy o niebie w latach po zakończeniu Roku Jubileuszowego. Aktu przekazania dokonał Zastępca Przewodniczącego Stołecznej Rady Narodowej, mgr S. Bielecki. Niżej podpisany, jako prezes Oddziału Warszawskiego PTMA, wygłosił okolicznościowe przemówienie, w którym zarysował możliwości eksploatacji instrumentu. W drugiej części, w sali im. Adama Mickiewicza, przewodniczył Przewodniczący Stołecznego Komitetu Obchodów Kopernikowskich prof. dr Henryk Leśniok, który swym przemówieniem rozpoczął dyskusję na temat udziału szkół i organizacji w pracach planowanych przez PTMA.
W uroczystym zebraniu wzięli liczny udział przedstawiciele Frontu Jedności Narodu, Władz Miasta, Zarządu Pałacu Kultury i Nauki, Autorzy projektu i Wykonawcy prototypu teleskopu, przedstawiciele Organizacji Młodzieży przy PKiN oraz Członkowie Zarządu Oddziału Warszawskiego PTMA.
Teleskop został zainstalowany w pawilonie obserwacyjnym Oddziału PTMA w Alejach Ujazdowskich. W dniu 11 grudnia był użyty do obserwacji zakrycia planety Saturn przez Księżyc. W chwili oddawania niniejszego do druku sposób zamontowania jest jeszcze prowizoryczny, również rektyfikacja optyki nie jest zakończona. Potrwa to zapewne parę tygodni, a uzależnione jest od warunków meteorologicznych. Jeżeli chodzi o kometę Kohoutka, która wzbudziła tak wielkie zainteresowanie głównie dzięki informacjom prasowym (nie zawsze dokładnym!), to teleskop nie będzie mógł być do jej obserwacji użyty, a to na skutek nie odpowiedniego usytuowania pawilonu: kometa w okresie swej spodziewanej świetności będzie widoczna nad zachodnim horyzontem.
Doniosłość Czynu Społecznego projektantów i wykonawców teleskopu nie ogranicza się do wykonania prototypu, który służyć będzie w pewnym stopniu tylko ograniczonej liczbie użytkowników. Istnieje przecież dokumentacja w postaci rysunków roboczych wszystkich elementów montażu, na której podstawie można wykonać następne modele. Na podstawie prób eksploatacyjnych będzie można dokumentację uzupełnić. Jest projekt opublikowania dokumentacji i w ten sposób udostępnienia wyników zbiorowego wysiłku jej autorów, opiniodawców i konsultantów szerokim rzeszom zainteresowanych w budowie teleskopów we własnym zakresie.
14.XII.1973
Ludwik Zajdler

Urania 3/1974, str. 88-89, Kronika PTMA - Turnus szkoleniowo-obserwacyjny we Fromborku

W dniach 2—16 sierpnia 1973 r. Gród Kopernika gościł uczestników turnusu szkoleniowo-obserwacyjnego, zorganizowanego w tym mieście już po raz trzeci przez Zarząd Główny PTMA i Oddział naszego Towarzystwa we Fromborku. Udział w turnusie wzięli:
Mirosław Biesek z Katowic, Zbigniew Burczak z Sobieszyna woj. warszawskie, Krzysztof Burzyński ze Świnoujścia, Witold Caban ze Skierniewic, Maciej Ciechowski z Gdyni, Katarzyna Filipska z Krakowa, Andrzej Furman z Wrocławia, Bartłomiej Górecki z Warszawy, Lidia Gawenda z Brzegu, Adam Jaworski ze Świnoujścia, Arkadiusz Kłek z Katowic, Mikołaj Kuszczuk z Czeremchy woj. białostockie, Juraj Majchrovic (Pezinok, Słowacja), Wiktor Musiał z Wrocławia, Krzysztof Pilch z Płocka, Lucyna Sosnowska ze Świnoujścia, Maria Trzyniec z Rząski woj. krakowskie, Cecylia Urban z Warszawy.
Kadrę turnusu stanowili absolwenci i studenci astronomii: mgr Honorata Korpikiewicz z Poznania oraz Zbigniew Gałęcki i Zbigniew Głownia z Krakowa. Ogólne kierownictwo i opiekę nad turnusem sprawował mgr Władysław Michalunio (Oddział PTMA we Fromborku).
Zasadniczym celem turnusu było przekazanie uczestnikom możliwie wielu informacji z zakresu astronomii ogólnej, a także zapoznanie z dostępnymi dla amatorów metodami obserwacji różnych obiektów i zjawisk zachodzących na niebie. Tematy teoretyczne realizowano poprzez codzienne dwugodzinne wykłady. Duża ich część została przygotowana przez bardziej zaawansowanych w danym zagadnieniu uczestników. Korzystali oni z literatury, dostępnej w bibliotece Oddziału, oraz z pomocy instruktorów. Wykorzystano również dostępne przeźrocza, a zajęcia poświęcone podstawom astronomii sferycznej ruchom ciał Układu Słonecznego i sztucznych satelitów Ziemi odbyły się w mieszczącym się w Wieży Radziejowskiego planetarium, udostępnionym nam przez p. Lewandowskiego — stałego opiekuna i demonstratora, któremu składam tu podziękowanie za tak cenną pomoc.
Tematy obserwacyjne obejmowały: orientację na niebie gwiaździstym, metody obserwacji Słońca, Księżyca, planet, planetoid, komet i meteorów, zakryć gwiazd przez Księżyc, gwiazd zmiennych zaćmieniowych, zasady prowadzenia obserwacji zórz polarnych i obłoków srebrzystych. Powyższe zagadnienia były omawiane a niektóre z nich przeznaczone były do praktycznego wykonania przez uczestników. Niestety, nie wszystkie tematy mogły być zrealizowane, a to z następujących przyczyn: Okolice Wieży Wodnej, na której odbywały się zajęcia, są silnie oświetlone (bliskość głównych ulic i Wzgórza Katedralnego), ponadto przyrządy, które mieliśmy do dyspozycji (dwa teleskopy "szkolne" Maksutowa oraz dwie lunetki AT-1), nie nadawały się do obserwacji gwiazd zmiennych zaćmieniowych. W rezultacie, mimo wyjścia z przyrządami poza miasto, uczestnicy mogli jedynie ćwiczyć "dojścia" do zmiennych, badali także pola widzenia i zasięg lunet. Prowadzono natomiast systematyczne obserwacje plam słonecznych (zmiany położeń plam, określania liczb Wolfa).
Większość zajęć odbywała się po południu, nawet sygnał czasu odbieraliśmy o godz. 20.00. Taki rozkład dnia dyktowała duża odległość naszego miejsca zakwaterowania (obóz ZHP "Hotel Warszawa") około 3 km od Wieży Wodnej. Wychodziliśmy więc z obozu po obiedzie (ok. 15-tej) a wracaliśmy po obserwacjach, częstokroć nad ranem.
Mimo różnych kłopotów uczestnicy z zapałem wykonywali możliwe do przeprowadzenia obserwacje, brali aktywny udział w zajęciach, byli rzeczywiście zainteresowani badaniem gwiaździstego nieba. Za to wszystko szczerze Im dziękuję.
Wolny czas przed rozpoczęciem zajęć pozwalał zwiedzać Frombork i jego okolice; w niedziele uczestnicy wyjeżdżali do Braniewa, Krynicy Morskiej i innych okolicznych miejscowości. Nasz Opiekun, p. mgr Michalunio, oprowadził nas po Wzgórzu Katedralnym, przedstawił jego dzieje i zabytki. Uczestnicy zwiedzili także Muzeum i Katedrę, w której spoczywają szczątki Wielkiego Astronoma. Turnus zakończył się wieczorem pożegnalnym w Klubie Instruktorskim ZHP. W imieniu fromborskich miłośników astronomii p. prezes Oddziału Jan Pogorzelski podziękował uczestnikom za przybycie do "najodleglejszego zakątka ziemi". Wraz z zaproszeniami do ponownych odwiedzin uczestnicy otrzymali pamiątkowe dyplomy i upominki książkowe.
Zbigniew Gałęcki

Urania 5/1974, str. 148, Komunikat

Zarząd Główny PTMA informuje, że w br. planuje organizację następujących kursów-turnusów szkoleniowo-obserwacyjnych:
- od 1—14 lipca 1974 r. w Niepołomicach k/Krakowa turnus młodzieżowy dla niezaawansowanych od lat 16. W programie: kurs szlifierski i prowadzenie wstępnych obserwacji nieba,
- od 14—28 sierpnia 1974 r. w Beskidach lub na Podkarpaciu turnus młodzieżowy szkoleniowo-obserwacyjny dla niezaawansowanych od lat 16.
PTMA zapewnia instruktaż, wyposażenie instrumentalne i zakwaterowanie. Przejazdy i wyżywienie na koszt własny uczestników.
Zgłoszenia do dnia 10 czerwca 1974 r. kierować należy na adres Zarządu Głównego PTMA, ul. Solskiego 30/8, 31-027 Kraków — z podaniem następujących danych: nazwisko i imię, data urodzenia, nazwa szkoły lub uczelni, miejsce pracy i zawód oraz dokładny adres.
Prosimy także o podanie krótkich informacji dotyczących stopnia zaawansowania, posiadanego sprzętu i prowadzonych dotychczas obserwacji astronomicznych.
Z uwagi na ograniczoną ilość miejsc, honorować będziemy zgłoszenia, które napłyną w pierwszej kolejności.

Urania 6/1974, str. 187-189, Jak uzyskać odznakę PTTK — "Szlakami Kopernika"

Aby zachęcić społeczeństwo, a w szczególności młodzież, do poznawania miejscowości związanych z życiem i działalnością Mikołaja Kopernika, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze ustanowiło w 1972 r. specjalną odznakę "Szlakami Kopernika", włączając się tym samym do programu obchodów Wielkiej Rocznicy.
Odznaka ma trzy kategorie: popularną, kwalifikowaną i zbiorową, które zdobywać można niezależnie, tzn. którąkolwiek z nich lub wszystkie. Starać się o nią może każdy, kto ukończył 12 lat, do końca 1975 roku.
Pierwszy krok — to uzyskanie "legitymacji in blanco". Nabyć ją można w cenie 1,— zł w Oddziałach i Okręgach PTTK w całym kraju. Do tej "legitymacji" należy wpisać spełnione warunki wraz z potwierdzeniem. A warunki są następujące:
1. Odznaka popularna. Należy zwiedzić przynajmniej trzy spośród następujących miejscowości: Chełmno, Elbląg, Frombork, Grudziądz, Kraków, Koperniki k. Nysy, Lidzbark Warmiński, Malbork, Olsztyn, Pieniężno k. Braniewa, Toruń, Chorzów (Planetarium). Chodzi o sam fakt zwiedzenia miejscowości. Wprawdzie nie wpisuje się zwiedzanych obiektów, niemniej chodzi o względne krajoznawcze poznanie danej miejscowości.
2. Odznaka kwalifikowana. Ubiegający się powinien spełnić trzy z następujących warunków:
a) uczestniczyć w rajdzie lub wycieczce na szlaku kopernikańskim.
b) zwiedzić obserwatorium astronomiczne lub planetarium,
c) wziąć udział w wycieczce połączonej z obserwacją nieba w terenie otwartym (poznawanie gwiazdozbiorów, ustalenie stron świata i orientacja w terenie),
d) zorganizować imprezę krajoznawczą z programem kopernikowskim (np. wieczornicę, konkurs, prelekcja, projekcja) albo urządzić kącik kopernikowski w szkole, w zakładzie pracy, siedzibie organizacji,
e) zapoznać się z dwiema pozycjami wybranymi z bibliografii podanej w załączniku do legitymacji.
3. Odznaka zbiorowa. Ubiegać się mogą szkoły, zakłady pracy oraz organizacje młodzieżowe. Warunkiem jest spełnienie wymogów podanych w punkcie 2c, d.
Spełnienie warunku może poświadczyć (wstecz lub na bieżąco): przodownik turystyki kwalifikowanej, przewodnik PTTK lub nauczyciel prowadzący wycieczkę wzgl. zajęcie, kierownik danej imprezy organizowanej przez zakład pracy, szkołę czy organizację — pod pieczątką organizatora (np. PTMA). Przy weryfikacji zwiedzanych miejscowości są honorowane poświadczenia wszelkiego rodzaju urzędów, instytucji, zakładów, urzędów pocztowych, organów rad narodowych, stacji PKP i PKS, posterunków MO, biur PTTK względnie naszego Towarzystwa. Honorowane są nawet poświadczenia kiosków i sklepów z tej miejscowości. Zwiedzane miejsca można równocześnie zaliczyć do innych odznak turystyczno-krajoznawczych PTTK, np. do OTP — po myśli regulaminu tej odznaki.
Szkołom przyznaje się odznakę na wniosek dyrektora szkoły lub opiekuna szkolnego koła PTTK, SKKT lub innej organizacji działającej na terenie szkoły, np. Szkolnego Koła Astronomicznego — zaopiniowany przez dyrektora szkoły.
Zakładom pracy przyznaje się odznakę na wniosek zakładowego koła PTTK, rady zakładowej lub organizacji młodzieżowej. Podobnie o odznakę mogą się ubiegać sekcje PTMA, działające zbiorowo w małych grupach.
Jako odznakę zbiorową przyznaje się proporzec, którego miniaturkę mogą nabywać indywidualnie poszczególni członkowie zespołu.
Przedstawiliśmy warunki, które musi spełnić ubiegający się, a co należy zrobić dalej?
Wypełnioną — zgodnie z regulaminem we właściwych rubrykach — legitymację należy złożyć w Zarządzie Oddziału lub w Okręgu PTTK celem uzyskania nadania odznaki. Zatwierdzenie odznaki uprawnia posiadacza do zakupu jej w biurach PTTK.
Szczególnie zachęcamy członków Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii do indywidualnego i grupowego zdobywania odznaki, a oddziały i sekcje PTMA, jak również ośrodki naukowe astronomiczne prosimy o udzielanie pomocy zdobywcom odznaki w realizacji wymogów regulaminowych przewidzianych dla uzyskania odznaki kwalifikowanej.
Tych, którym nabycie "legitymacji in blanco" sprawiałoby trudności ze względu na oddalenie od siedzib PTTK, prosimy o zwrócenie się do Sekcji PTMA w Międzyrzeczu Górnym, adresując jak następuje:
Sekcja PTMA, 43-392 Międzyrzecze Górne 44, pow. Bielsko-Biała. W korespondencji ze Sekcją należy załączyć znaczki pocztowe na odpowiedź i za ewentualne druki.
Tadeusz Klocek

Urania 7/1974, str. 194-195, Trzydziestolecie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

Trzydziestolecie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest okazją do spojrzenia na osiągnięcia i perspektywy społecznego ruchu astronomicznego.
Z uzasadnioną dumą patrząc na dorobek przeszło pięćdziesięcioletniej już działalności naszego Towarzystwa — o historycznej nazwie a nowoczesnych treściach — mamy, jak sądzimy, pełne prawo twierdzić, iż zebrane w tym półwieczu doświadczenia i płynąca z sukcesów i błędów nauka — pozwolą nam dziś na pomyślne wypełnianie zadań, które dla dobra Polski i je j kultury chcemy i mamy obowiązek podejmować na miarę naszych ambicji, sił i możliwości.
Fakt tak długiej i prawie nieprzerwanej działalności pozwala twierdzić, że założenia leżące u podstaw naszego ruchu były słuszne, wynikające z realnych społecznych potrzeb.
Astronomia — zwłaszcza współcześnie — nie jest oderwaną od życia dyscypliną abstrakcyjnych, izolowanych rozważań. Oczywiste jest jej ogromne znaczenie w kształtowaniu postępowego światopoglądu i jak żadna inna dziedzina ludzkiego poznania pozwala na łączenie precyzyjnej, przyrodniczej analizy Świata z głęboko humanistycznym myśleniem. Z naturalnego ludzkiego dążenia do poznawania wynika powszechne zainteresowanie wiedzą o Wszechświecie i to jest właśnie powodem, że wśród ponad trzech tysięcy członków naszego Towarzystwa znajdują się ludzie o różnych cenzusach wykształcenia, reprezentujący wszystkie grupy społeczne oraz zawodowe.
W naszym stuleciu nauka jest prawie wyłącznie dziełem wyspecjalizowanych zespołów, pracujących w bogato wyposażonych placówkach. Równocześnie jednak istnieje potrzeba — wynikająca z podstawowych zasad naszego ustroju — ogólnego choćby orientowania społeczeństwa w rozwoju współczesnej wiedzy. Między opartym na instytucjonalnych zasadach organizacyjnych aparatem badawczo-naukowym a społeczeństwem istnieje więc potrzeba ogniwa, które spełniałoby funkcje transmisji wiedzy, a nadto społecznego udziału w rozwoju nauki, także jako forum integracji jej różnych, pozornie odległych gałęzi i jej humanizacji — czego znaczenie we współczesnym świecie jest aż nadto wyraźne.
Taką rolę powinien spełniać społeczny ruch naukowy. Otoczony opieką ze strony Państwa może działać nadzwyczaj skutecznie, otwierając szerokie pole dla wyzwolenia społecznej inicjatywy i ofiarności, i dając efekty zupełnie niewspółmierne do nakładów poniesionych na jego rozwijanie. Praktycznie tylko w ramach społecznych towarzystw naukowych istnieje platforma, na której nad rozwojem nauki mogą pracować wspólnie — często równy prawie wnosząc wkład — zawodowo i niezawodowo zaangażowani ludzie. Elastyczna baza twórczości, jaką są towarzystwa, staje się często kuźnią nowych kierunków i dyscyplin badawczych, oświatowych i kulturotwórczych (np. cybernetyka, astronautyka, planetaria, obchody kopernikowskie). Dzieje naszego Towarzystwa są tego dowodem najlepszym.
Z przekonania, że Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii słusznie i pożytecznie bierze udział w budowie Polski — płynie nasze poczucie dobrze spełnionego obowiązku i gotowość jeszcze większego zaangażowania się na przyszłość.
Michał Różyczka - Warszawa

Urania 7/1974, str. 215-216, Kronika PTMA - Komunikat Głównej Rady Naukowej

Zgodnie ze statutem PTMA Główna Rada Naukowa jest organem doradczym i opiniodawczym Towarzystwa. Na dwu kolejnych posiedzeniach wybranej na Walnym Zjeździe Delegatów w Chorzowie w dniu 21.X.1973 r. — Rady — opracowano jej regulamin, zgodnie z którym Rada służyć będzie pomocą nie tylko Zarządowi Głównemu, lecz również Zarządom Oddziałów i Sekcji, a także pojedynczym członkom Towarzystwa w zakresie ich działalności naukowej, samokształceniowej i popularyzatorskiej.
Wszystkie zainteresowane organy i członkowie Towarzystwa mogą się więc zwracać do niej we wszystkich sprawach z tego zakresu.
Dla ułatwienia Radzie wywiązania się z tych zwiększonych zadań, a także dla ułatwienia zainteresowanym kontaktów z Radą, wyznaczono spośród jej członków konsultantów dla poszczególnych Oddziałów i Sekcji Towarzystwa, którzy działają we własnym zakresie jak i w razie potrzeby będą przedstawiać sprawy na plenarne posiedzenia Rady.

Wyznaczonymi przez Radę konsultantami są:
Konsultant: dla Oddziałów i Sekcji:
mgr Piotr Flin ul. Jontkowa Górka 20 30-224 Kraków; w Lublinie i Nowym Sączu
doc. dr Robert Głębocki ul. Bitwy Oliwskiej 14 80-339 Gdańsk; w Białymstoku, Gdańsku i Szczecinie
prof. dr Roman Janiczek al. Zawadzkiego 33/19 42-200 Częstochowa; w Częstochowie, Dąbrowie Górniczej i Gliwicach
mgr Honorata Korpikiewicz ul. Świerczewskiego 16 64-000 Kościan; we Fromborku, Poznaniu, Zielonej Górze i Sekcji w Kaliszu
dr Bronisław Kuchowicz ul. Racławicka 46/53 02-601 Warszawa; w Puławach, Radomiu i Ostrowcu Świętokrzyskim
doc. dr Konrad1 Rudnicki ul. Solskiego 30/8 — PTMA 31-027 Kraków; w Katowicach, Kielcach, Oświęcimiu i Sekcji w Międzyrzeczu Górnym
doc. dr Grzegorz Sitarski ul. Sewastopolska 1/1 02-758 Warszawa; w Chorzowie, Łodzi, Warszawie i Sekcji w Bielsku-Białej
dr Antoni Stawikowski ul. Mickiewicza; w Olsztynie, Toruniu i Sekcji w Grudziądzu 30/1 87-100 Toruń
prof. dr Andrzej Zięba ul. Orla 171, Fort Skała 30-244 Kraków; w Jeleniej Górze, Krakowie, Opolu i Wrocławiu

Mimo, iż jest pożądane aby większość spraw była załatwiana z właściwymi konsultantami, ich powołanie nie oznacza jakiejś ścisłej "rejonizacji" i każdy zainteresowany w razie potrzeby może się zwracać do dowolnego członka Głównej Rady Naukowej lub do całości Rady (na Adres Zarządu Głównego PTMA). Przewodniczącym Rady jest doc. dr Konrad Rudnicki, wiceprzewodniczącym — doc. dr Grzegorz Sitarski, sekretarzem Rady — mgr Piotr Flin. Należy jednak brać pod uwagę, iż Rada działająca in corpore jest ciałem zbierającym się tylko kilka razy do roku, a więc załatwiającym sprawy z konieczności powoli.
Dla uprzedzenia mogących nastąpić nieporozumień należy wyjaśnić, iż Główna Rada Naukowa, jako ciało wyłącznie doradcze, nie zamierza przejmować jakichkolwiek funkcji organizacyjnych właściwych dla Zarządu Głównego oraz dla Zarządów Oddziałów i Sekcji PTMA. Od właściwego zrozumienia funkcji Rady przez ogół członków Towarzystwa zależy w znacznej mierze, czy nowy styl jej działania przyczyni się do zwiększenia aktywności naukowej, samokształceniowej i popularyzatorskiej naszego Towarzystwa.
Przewodniczący Głównej Rady Naukowej Doc. Konrad Rudnicki

Urania 8/1974, str. 252-253, Kronika PTMA. Olsztyński Oddział Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, C. Wroński

Olsztyński Oddział PTMA powstał dwadzieścia lat temu, 30 września 1954 roku. Pierwszy Zarząd tworzyli: Z. Bogdan W. Radziwinowicz, W. Popko, Z. Radziwinowicz, J. Szyrmer, J. Jodko, S. Jara. Funkcję prezesa pełnili kolejno: Z. Bogdan, W. Radziwinowicz, H. Hutorowicz, Z. Grzesiak i C. Wronkowski.

Na przestrzeni minionych dwudziestu lat Oddział prowadził różnorodną działalność. Zasadnicze formy tej działalności to: odczyty, prelekcje, wykłady, dyskusje na tematy astronomiczno-astronautyczne oraz pokazy nieba. Organizowano ponadto konkursy wiedzy o wszechświecie i wystawy o tematyce astronomicznej. Od kilku lat Oddział prowadzi działalność publicystyczną. Na łamach naszych regionalnych pism szerzymy wiedzę astronomiczną i przypominamy sylwetki wielkich astronomów. Zgromadzono liczny księgozbiór, z którego korzystają nie tylko członkowie PTMA.

Oddział był organizatorem lub współorganizatorem ciekawych imprez, jak na przykład: wystawy gruntu księżycowego, wystawy fotograficznej o życiu i działalności M. Kopernika i konkursu wiedzy o naszym wielkim astronomie. Niektóre z tych imprez miały bardzo szeroki zasięg. Do nich należy zaliczyć ubiegłoroczny konkurs wiedzy o Mikołaju Koperniku, zorganizowany wspólnie z Wojewódzkim Domem Kultury, Wydziałem Kultury WRN i Redakcją Gazety Olsztyńskiej. W imprezie wzięli udział przedstawiciele wszystkich grup zawodowych społeczeństwa Warmii i Mazur. We wstępnych eliminacjach powiatowych, mających na celu wyłonienie zwycięzców na imprezę wojewódzką, wzięło udział 498 osób. Eliminacje powiatowe były z reguły połączone z otwarciem uroczystościm 500 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika. Niemal we wszystkich tego rodzaju imprezach brał udział przedstawiciel PTMA. Współpraca z Wojewódzkim Domem Kultury w Olsztynie należy do dobrych tradycji naszego Oddziału. Zamierzamy ją kontynuować. Z naszych dotychczasowych doświadczeń wynika, że konkursowa forma popularyzacji wiedzy astronomiczno-astronautycznej jest interesująca i skuteczna. Jest ona szczególnie atrakcyjna dla młodzieży.

Dotychczas Oddział nie miał warunków do rozwijania bardziej wszechstronnej działalności. Główną trudnością był brak własnego lokalu, co utrudniało nawet organizowanie pokazów nieba i spotkań z członkami. Zarząd Oddziału od wielu lAt bezskutecznie starał się o własną siedzibę. Do końca 1973 roku korzystano z życzliwości władz Muzeum Mazurskiego w Olsztynie. Obecnie siedziba Oddziału — sekretariat i biblioteka — mieści się w budynku Planetarium Lotów Kosmicznych w Olsztynie — adres: 10—450 Olsztyn, Al. Zwycięstwa 38, tel. 59-51. Dzięki nawiązaniu ścisłej współpracy z Planetarium, przed Oddziałem otwierają się perspektywy poszerzenia działalności. Zawodowi astronomowie chętnie służą pomocą w sprawach merytorycznych. Członkowie PTMA będą mogli korzystać z sali odczytowej Planetarium oraz wszelkich imprez organizowanych przez Planetarium, Planuje się organizowanie wspólnie z Planetarium odczytów i seminariów. Dzięki szerokim kontaktom Planetarium z ośrodkami astronomicznymi, będziemy mogli zapewnić znacznie wyższy niż dotychczas poziom odczytów. Bazując na współpracy z Planetarium, Oddział zamierza w najbliższych latach, stworzyć swym członkom nie tylko warunki niezbędne do pogłębiania swych zainteresowań, poprzez odczyty i wykłady wybitnych astronomów, lecz także warunki do obserwacji nieba, a nawet możliwości badawcze.

Urania 8/1974, str. 255-256, Informacja dla wstępujących do P.T.M.A.

Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii (tow. popul. naukowe Polskiej Akademii Nauk) ma na celu uprawianie i szerzenie w społeczeństwie wiedzy O Wszechświecie przez:
1. zjednoczenie osób pracujących w dziedzinie astronomii i nauk pokrewnych oraz nieprofesjonalistów interesujących się tymi dziedzinami wiedzy,
2. zaznajamianie członków Towarzystwa z najnowszymi postępami wiedzy astronomicznej i nauk pokrewnych oraz pobudzenie do własnych badań,
3. popularyzację wiedzy astronomicznej w społeczeństwie, a w szczególności wśród młodzieży.

Oddziały PTMA prowadzą Stacje i punkty obserwacyjne, sekcje specjalistyczne, biblioteki, organizują odczyty, prelekcje, seminaria szkoleniowe, wystawy, projekcje filmowe, wycieczki itp. o tematyce astronomicznej — astronautycznej i pokrewnej tym naukom. Członkiem PTMA może zostać każda osoba pełnoletnia bez względu na zasób posiadanych wiadomości, po złożeniu deklaracji członkowskiej, opłaceniu wpisowego, składki oraz prenumeraty miesięcznika "URANIA". Członkowie zwyczajni PTMA (osoby pełnoletnie) opłacają:
— jednorazowo wpisowe w kwocie zł 10.— składkę członkowską rocznie w kwocie zł 12.—
— prenumeratę mies. „URANIA” z 25°/o bonifikatą roczną zł 54.—

Członkowie Szkolnych Kół Astronomicznych zgłoszeni przez szkołę zbiorowo lub członkowie Międzyszkolnych Kół Astronomicznych przy Oddziałach PTMA opłacają jednorazowo wpisowe zł 4.— składkę roczną zł 6.— i prenumeratę mies. "URANIA" z 25% bonifikatą rocznie zł 54.—

Prenumeratorzy indywidualni mies. "URANIA" opłacają prenumeratę czasopisma rocznie 72.— zł, półrocznie zł 36.—, kwarta lnie zł 18.— Cena katalogowa egz. mies. "URANIA" wynosi zł 6.—

Prenumerata czasopisma dla zagranicy jest o 40% droższa.

Ponadto członkom i sympatykom PTMA oferujemy:
"OBROTOWA MAPA NIEBA" — wyd. V. 1971 r. Podstawowa pomoc naukowa dla obserwatorów nieba — ułatwia rozpoznawanie gwiazdozbiorów i orientację na niebie. Cena za 1 egz. zł 25.— plus koszty przesyłki zł 8.— Dla członków cena zniżona zł 20.— plus koszty przesyłki zł 8
"VADEMECUM ASTRONOMICZNE" — wyd. I 1971 r. stanowi podstawowy podręcznik niezbędny dla każdego obserwatora — zawiera wiadomości z kosmografii — dane o najważniejszych konstelacjach — ilu strowany 37 fotografiami i rys. Cena za 1 egz. zł 25.— plus koszty przesyłki zł 6.—
"AMATORSKI TELESKOP ZWIERCIADLANY" — wyd. I 1972 r. A. Rybarskiego i K. Serkowskiego, w cenie zł 12.— plus koszty wysyłki zł 6.—
"50 LAT PTMA" — wyd. I 1971 r. — rys historyczny społecznego, miłośniczego ruchu astronomicznego w Polsce. Cena zł 6.— plus koszty opakowania i wysyłki zł 3.—

Polecamy archiwalne egz. mies. "URANIA" do nabycia w cenie zł 2.— za egz. do 1964 r. włącznie, a w cenie zł 6.— za egz. począwszy od 1965 roku.
"ODZNAKI CZŁONKOWSKIE" — emaliowane dla członków zwyczajnych a zł 30.— plus koszty wysyłki i opakowania zł 6.—
"ODZNAKI CZŁONKOWSKIE" — srebrzone na brązie dla członków SKA i, MKA w cenie a zł 20.— plus koszty przesyłki zł 6.—

Deklaracje członkowskie i zgłoszenia prenumeraty prosimy przesyłać do Zarządu Głównego PTMA, ul. Solskiego 30/8, 31-027 Kraków — deklaracje członkowskie można składać bezpośrednio w Oddziałach PTMA, legitymacje PTMA oraz mies. "URANIA" otrzymują członkowie PTMA po złożeniu deklaracji członkowskiej i uiszczeniu opłat. Prenumeratorzy po dokonaniu wpłaty za prenumeratę (roczną, półroczną lub kwartalną). Wpłat należy dokonywać na konto Zarządu Głównego PTMA w Krakowie — PKO I OM Kraków nr 4-9-5227, z podaniem nazwiska, adresu i określeniem dokładnego celu wpłaty.

Urania 9/1974, str. 276-277, Kronika PTMA, Pierwsze plenarne zebranie Zarządu Głównego PTMA w nowej kadencji, Józef Chrobak

3 lutego 1974 r. odbyło się w Krakowie pierwsze plenarne Zebranie Zarządu Głównego PTMA w nowej kadencji z udziałem prezesa ZG Macieja Mazura oraz Honorowego Prezesa PTMA prof. dr Eugeniusza Rybki.

Po zagajeniu i informacji Macieja Mazura z bieżącej działalności Towarzystwa — omówiono tryb realizacji wniosków z ostatniego Walnego Zjazdu Delegatów PTMA w Chorzowie. Spośród 18 wniosków z tego Zjazdu część została już zrealizowana, inne postanowiono przekazać Radzie Naukowej PTMA (dot. zmiany profilu miesięcznika "Urania"), Komisji Odznaczeniowej (dot. przyznania honorowych dyplomów i odznak PTMA), a resztę do realizacji w trybie roboczym przez Zarząd Główny (dot. działalności programowej i organizacyjnej Towarzystwa).

Projekty zmian i uzupełnień do statutu PTMA uchwalone na chorzowskim Zjeździe zostały zgłoszone do zatwierdzenia przez USW w Krakowie (ukażą się w "Uranii" w najbliższym czasie).

W związku z dezyderatami rozwinięcia aktywności społecznej Towarzystwa w szkołach średnich — ZG powołał Grupę Organizacyjną Komisji Pracy z Młodzieżą w składzie:
dr Maria Pańków — przewodniczący (Chorzów)
dr Ludwik Zajdler — członek (Warszawa)
inż. Janusz Dziadosz — członek (Kraków)

Zespół ten opracuje program współpracy ze szkołami i młodzieżą w ścisłym kontakcie z władzami szkolnymi w zakresie propagowania wiedzy astronomicznej oraz organizowania odpowiednich kursów szkoleniowych i obejmowania patronatów nad nauczaniem astronomii w szkołach średnich.

Powołano także nową Komisję Odznaczeniową PTMA w składzie: inż. Stanisław Lubertowicz — przewodniczący (Kielce) dr Krzysztof Ziołkowski — członek (Warszawa) doc. dr Andrzej Woszczyk — członek (Toruń) dr Przemysław Rybka — członek (Wrocław) prof. dr Roman Janiczek — członek (Częstochowa)

Komisja ta w związku z zakończeniem Roku Kopernikowskiego i Roku Nauki Polskiej oraz przeszło półwiekową tradycję działalności Towarzystwa jest też XXX-leciem PRL — wystąpi do władz o odznaczenia państwowe i resortowe dla zasłużonych członków PTMA (prace w tej sprawie są aktualnie daleko zaawansowane, z tym, że trudności występują z braku odpowiedniego limitu odznaczeń dla Towarzystwa ze strony władz).

ZG PTMA powołał następnie nowy skład Komisji d/s Ludowych Obserwatoriów i Planetariów:
inż. Stanisław Lubertowicz — przewodniczący (Kielce)
prof. dr B. Kiełczewski — członek (Poznań)
prof. dr Roman Janiczek — członek (Częstochowa)
inż. Marek Kibiński — członek (Kraków)
dr Maria Pańków — członek (Chorzów)
dr Przemysław Rybka — członek (Wrocław)

Wybrano nadto 11 członków terenowych Komisji. Mgr Piotr Flin, sekretarz Głównej Rady Naukowej PTMA zapoznał zebranych z opracowanym wcześniej Regulaminem Rady Naukowej. Regulamin po wprowadzeniu pewnych poprawek zostanie ostatecznie zatwierdzony na najbliższym Zebraniu ZG PTMA.

W tym samym dniu odbyło się także zebranie konstytuujące Głównej Komisji Rewizyjnej PTMA.

Na zakończenie plenarnego Zebrania, mgr inż. Leszek Marszałek przedstawił jej skład osobowy:
mgr inż. Leszek Marszałek
dr Zygmunt Banaszewski
Stefania Pańków
Jan Kasza
inż. Cezary Janiszewski
Włodzimierz Karaś
inż. Janusz Kaźmierowski
Anna Grabowska

Urania 10/1974, str. 311-314, Kronika PTMA, Krakowskie obchody 500 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika, Janusz Dziadosz

19 kwietnia 1964 r. obradujący w Krakowie Walny Zjazd Delegatów PTMA podjął uchwałę w sprawie uczczenia 500 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika, wytyczając równocześnie zasadnicze kierunki przyszłych działań i określając ich cele. Kontynuacją tej inicjatywy było złożenie przez Zarząd Główny PTMA w dniu 14 października 1965 r. w Ogólnopolskim Komitecie FJN i w Komitecie Astronomii PAN memoriału w sprawie przygotowań do uroczystości rocznicowych.

W następnych latach szereg kontaktów nawiązanych z różnymi instytucjami i placówkami, ich własne propozycje i inicjatywy, coraz wyraźniej wskazywały ma konieczność utworzenia zespołu, który podjąłby się koordynacji i wypracowania szczegółowego i spójnego programu. W październiku 1970 r., także z inicjatywy PTMA, utworzony został przy Krakowskim Komitecie FJN Zespół Koordynacyjny, przekształcony w lutym 1971 r. w Komitet Organizacyjny Obchodów 500 rocznicy Urodzin Mikołaja Kopernika.

W roku 1971 przygotowania weszły w swą fazę bezpośrednią. Komitet został poszerzony*), a jego Prezydium — po dokonaniu analizy dotychczasowej działalności — uznało za konieczne podjęcie kroków, które podniosłyby rangę i znaczenie obchodów krakowskich. Komitet stanął na stanowisku, że Kraków obok Torunia i Fromborka był miastem najsilniej związanym z postacią Wielkiego Astronoma. Krakowski program obchodów winien więc zawierać pozycje o znaczeniu nie tylko lokalnym, lecz także o znaczeniu i zasięgu ogólnokrajowym i międzynarodowym. Szczególnie zaś należy podkreślić rolę i znaczenie Wszechnicy Krakowskiej w ukształtowaniu osobowości naukowej Wielkiego Astronoma. Ważną propozycją było ujęcie uroczystości rocznicowych w dwa wielkie bloki — "Tygodnie Kopernikowskie" — z których pierwszy rozpoczął się w dniu rocznicy urodzin Kopernika, a drugi trwał od 11 do 18 września 1973 r.

Lutowy otwarła uroczysta Sesja Rady Narodowej m. Krakowa. Odbyły się liczne wystawy, galowe koncerty i sesje popularnonaukowe. Tydzień wrześniowy przebiegał pod hasłem "Hołd nauki". Złożyły się nań imprezy o poważnym charakterze naukowym, jak specjalne sympozjum Międzynarodowej Uniii Astronomicznej, wchodzące w skład Nadzwyczajnego Kongresu MUA w Polsce, a poświęcane zagadnieniu konfrontacji teorii kosmologicznych z danymi obserwacyjnymi.

Pierwszą organizacją, która w sposób planowy i na szeroką skalę podjęła "pałeczkę kopernikowskiej sztafety" był Związek Harcerstwa Polskiego. W lipcu i sierpniu 1968 r. w akcji ZHP "Operacja 1001 — Frombork" brało udział zgrupowanie obozów harcerskich Chorągwi Krakowskiej ZHP. Wraz z tym zgrupowaniem rozpoczęła we Fromborku pracę grupa prelegentów PTMA. Był to wynik specjalnego porozumienia między Główną Kwaterą ZHP i Z.G. PTMA. Celem "Operacji 1001 Frombork" było bowiem nie tylko odbudowa i uporządkowanie miasta, w którym Kopernik spędził znaczną część swego życia, ale także spowodowanie, by harcerska młodzież zdobyła tam rzetelną wiedzę o nim i jego dziele. Grupy naszych wykładowców, w większości także harcerzy, brały udział w Operacji aż do roku 1973 i zyskały wysoką ocenę swej pracy.

Działalność "kopernikowska" Chorągwi Krakowskiej nie ograniczała się tylko do udziału w Operacji 1001. 20 lutego 1969 roku uroczystą sesją popularnonaukową w Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz w Auli Polskiej Akademii Nauk zainaugurowano harcerską kampanię pod hasłem "Kopernik był obywatelem naszego miasta i regionu". 24 września 1972 roku w czasie Ogólnopolskiego Zlotu Młodzieży Harcerskiej na Rynku Głównym w Krakowie proklamowano patronat ZHP nad obchodami kopernikowskimi w środowisku młodzieży szkolnej. Potrzebom tej harcerskiej akcji służyły opublikowane w formie wkładki do "Uranii": opracowane przez PTMA materiały do quizu "Od Kopernika do Sputnika".

Obszernym dorobkiem mogą się też szczycić szkoły i placówki wychowania pozaszkolnego. Najpoważniejszą i najcenniejszą chyba w tym zakresie akcją, o zasięgu zresztą ogólnopolskim, było urządzanie w szkołach tzw. gabinetów kopernikowskich. Dawało to nieraz okazję do uroczystych sesji, akademii z montażami muzyozno-poetyckimi lub spektaklami teatralnymi o Koperniku i jego epoce. Często przy tej okazji szkoły przyjmowały imię Wielkiego Astronoma. W województwie krakowskim i Krakowie ogółem 7 szkół średnich li 27 podstawowych nosi to imię.

Ważniejsze sesje popularnonaukowe odbyły się w liceach w Brzesku, w Żywcu, w Niepołomicach. Tu, w Sali Rycerskiej Zamku dokonano uroczystego otwarcia wystawy "Mikołaj Kopernik 1473—1543", wykonanej przez młodzież pod kierunkiem ii współpracy Oddziału Krakowskiego PTMA. W ciągu lipca i sierpnia w Stacji Astronomicznej w Niepołomicach były prowadzone pokazy nieba dla wycieczek odwiedzających miasto. We wrześniu wystawę zaprezentowano mieszkańcom Andrychowa.

Za bardzo wysoki uznano poziom sesji astronomicznej w Pałacu Młodzieży w Krakowie. Na sesji organizatorzy — Pracownia Astronomiczna Pałacu Młodzieży — poinformowali o projekcie wyprawy astronomicznej na zaćmienie Słońca na Saharę. Doszła ona rzeczywiście do skutku, i zakończyła się pełnym sukcesem. Ta właśnie amatorska wyprawa była jedyną polską wyprawą na zaćmienie Słońca w 1973 roku.

Kilka tysięcy uczniów i szkół krakowskich znalazło się w eliminacjach szeregu olimpiad i quizów organizowanych przez Domy Kultury, a także w ramach placówek branżowych, jak Dom Kultury Huty im. Lenina w hotelach robotniczych.

Bogata, renesansowa osobowość Kopernika sprawiła, że w obchody włączyli się przedstawiciele nauk ekonomicznych, medycznych itd. Ze składek członków Towarzystwa Lekarskiego zrekonstruowano zniszczony w czasie wojny witraż projektu Stanisława Wyspiańskiego "Apollo spętany czyli system Kopernika" w lokalu tegoż Towarzystwa. Zainteresowanie wzbudziła wystawa filatelistyczna i filumenistyczna o tematyce kopernikowskiej i astronomicznej.

Środowisko studenckie zorganizowało trudną do określenia liczbę sympozjów, spotkań i konferencji o temacie kopernikowskim. Zorganizowało także wielkie plenerowe widowisko na Rynku Głównym w Krakowie w czasie Juwenaliów pn. "Mikołaj Kopernik".

Osobny rozdział rocznicowej kroniki stanowi udział macierzystej Wszechnicy Kopernika — Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W dniach 14 i 15 września 1973 roku obradowała Międzynarodowa Sesja "Rola Krakowa w kształtowaniu się poglądów Kopernika oraz recepcji jego nauk", na którą przybyli przedstawicie letrzynastu zaprzyjaźnionych z krakowską uczelni. Cenną pomocą w akcji propagandowej były wydawane przez UJ broszury i książki. Wielkim wydarzeniem były zapewne zorganizowane przez Muzeum UJ wystawy, m. in. wystawa autentyków kopernikowskich eksponowana w "Pałacu Sztuki" Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie pn. "Kopernik w Krakowie" oraz zorganizowana przy współudziale O.K. FJN wystawa "Kopernik i jego czasy", która odwiedziła Paryż, Lille, Waszyngton, Filadelfię, Nowy Jork, Milwaukee, Detroit, Ottawę i Londyn.

Postać i dzieło Kopernika od dawna były inspiracją dla artystów. Znalazło to wyraz w czasie obchodów. Odbyły się liczne konkursy plastyczne, a Filharmonia Krakowska wprowadziła do swego repertuaru takie pozycje jak "Kosmogonia" Pendereckiego, "Cosmos I" Stefana Kisielewskiego, "II Symfonię Kopernikowską op. 31" Henryka Góreckiego i tegoż kompozytora kantatę "Nicolao Copernici dedicatum".

Stanowi to wszystko neipełny rejestr wydarzeń kopernikowskiego roku, daje jednak pewne wyobrażenie o zasięgu i znaczeniu tych uroczystości.

W dniu 7 lutego 1974 roku, w czasie Sesji Rady Narodowej m. Krakowa, odbyło się zakończenie obchodów kopernikowskich. Równocześnie zakończył swą czteroletnią działalność Komitet Kopernikowski. Została ona wysoko oceniona przez Władze, a wyrazem uznania było nadanie specjalnych medali kopernikowskich.

I tak, Krakowski Medal Kopernikowski projektu artysty plastyka Bronisława Chromego przekazany został na ręce przedstawicieli Torunia, Bolonii, Bratysławy, Kijowa, Lipska, Opola i Wielkiego Tyrnowa — miast, których udział w obchodach oceniono najiwyżej. Taki sam medal otrzymały: Uniwersytet Jagielloński, Chorągiew Krakowska ZHP, Drukarnia Narodowa w Krakowie, Drukarnia Wydawnicza, Kopalnia Soli w Wieliczce, Państwowa Filharmonia im. Karola Szymanowskiego, Liceum Sztuk Plastycznych w Wiśniczu, Kuratorium Okręgu Szkolnego w Krakowie, Miejska Biblioteka Publiczna, Przedsiębiorstwo "Mostostal", Muzeum Narodowe w Krakowie, Pałac Młodzieży w Krakowie, Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii, Polski Związek Filatelistów Koło nr 1 w Krakowie oraz Towarzystwo Przyrodników im. Mikołaja Kopernika.

W gronie odznaczonych Medalem Kopernikowskim nadanym przez Ogólnopolski Komitet FJN znaleźli się członkowie PTMA — działacze Towarzystwa: Janusz Dziadosz, Tadeusz Grzesło, Marek Kibiński, Adam Kluzik, Kazimierz Kordylewski, Karol Kozieł, Stanisław Lubertowicz, Maciej Mazur, Jan Mietelski, Janusz Pagaczewski, Eugeniusz Rybka, Kazimierz Urbański.

Obchody kopernikowskie były dla naszego Towarzystwa wielkim egzaminem. Po raz pierwszy chyba, w jego ponad pięćdziesięcioletniej historii, idea propagowania, której służy, była podejmowana w tak szerokim zakresie. Z uznaniem należy podkreślić fakt, że na żadnym odcinku pracy w tym okresie nie zabrakło naszych działaczy, którzy swym bezinteresownym wysiłkiem dali świadectwo swego zaangażowania i obywatelskiej postawy. Należy baczyć, aby to co zdobyliśmy w tych latach, chronić i rozwijać dalej dla dobra naszej kultury, dla dobra naszego Towarzystwa.

• ) Skład Komitetu podany w zakończeniu nin. artykułu.

Urania 11/1974, str. 376-377, Kronika PTMA. Zmiany i uzupełnienia do Statutu PTMA

Na podstawie uchwały Krajowego Walnego Zjazdu Delegatów PTMA, który odbył się w dniach 20 i 21 października 1973 r. w Chorzowie, wprowadzone zostały niżej podatne zmiany i uzupełnienia w Statucie Towarzystwa zatwierdzonego decyzją Bady Narodowej. Miasta Krakowa — Urząd Spraw Wewnętrznych — Nr USW.S.I-2/80/67 z dnia 15.02.1967 r.

Uchwalone przez Zjazd zmiany i uzupełnienia zostały zgłoszone w protokole Zjazdu dnia 12.12.1973 r. do Rady Narodowej Miasta Krakowa i Dzielnicowej Rady Narodowej "Śródmieście" za L.dz. 3011/4279/73 wg. właściwości. W przewidzianym ustawowo terminie, zgodnie z przepisami "Prawo o stowarzyszeniach", wymienione jednostki nadzorcze nie wniosły żadnych zastrzeżeń do protokołu Zjazdu, wobec czego podjęte uchwały nabrały już obowiązującej mocy prawnej.

W uchwałach Zjazdu zatwierdzono następujące zmiany i uzupełnienia do Statutu PTMA zatwierdzonego w 1967 roku:
Art. 7 § 2 — dodaje się punkt 1 o następującym brzmieniu:
Do powołania sekcji ogólnej (członkowskiej) potrzebny jest wniosek co najmniej 10 osób, a sekcji specjalistycznej przy Oddziale PTMA wniosek najmniej 3—5 osób, które posiadają statutowe praw a członków zwyczajnych PTMA.

Art. 7 § 2 — dodaje się punikt 2 o treści następującej: Powstanie sekcji PTMA zatwierdza Zarząd Główny na wniosek właściwego terytorialnie Oddziału PTMA.
Art. 7 § 2 — dodaje się p unkt 3 o treści następującej: Środki działania sekcji PTMA określa szczegółowo art. 7 § 1, a przede wszystkim punkty: 1, 3, 4, 5, 6 i 7.
Art. 15 otrzymuje brzmienie: Organizacja Towarzystwa obejmuje władze centralne i oddziałowe oraz sekcje oddziałowe PTMA.
Art. 16 § 3 — dodaje się § 3a o treści następującej: Władzami sekcji jest Zarząd pochodzący z wyboru, w skład którego wchodzą: przewodniczący, sekretarz i skarbnik.
Art. 16 § 6 otrzymuje brzmienie: Kadencja w Zarządach, Komisjach Rewizyjnych, Sądach Koleżeńskich i Głównej Radzie Naukowej trwa 3 lata o wspólnym okresie kalendarzowym (cd. art. 16 § 6 — bez zmian).
Art. 17 § 4 otrzymuje brzmienie: Zwyczajny Walny Zjazd Delegatów jest zwoływany przez Zarząd Główny raz na 3 lata (c.d. art. 17 § 4 — bez zmian).
Art. 17 § 7 otrzymuje brzmienie: Do podjęcia prawomocnych uchwał przez Walny Zjazd Delegatów wymagana jest obecność:
1. a) w pierwszym terminie co najmniej połowa delegatów, b) w drugim terminie bez względu na liczbę zebranych, jednak nie mniejszą niż liczba osób w statutowych władzach Oddziału.
Punkt 2 art. 17 § 7 pozostaje w całości bez zmian.

Zarząd Główny PTMA

Urania 12/1974, str. 376-377, Kronika PTMA. Sprawozdanie z turnusu szkoleniowcgo-obserwacyjno-szlifierskiego PTMA w Niepołomicach w 1974 roku, Janusz Dziadosz

W dniach od 1 do 14 lipca 1974 roku odbył się w Niepołomicach pod Krakowem kolejny turnus obserwaeyjno-szlifierski dla młodzieży zrzeszonej w PTMA. W turnusie brało udział 18 osób oraz kadra. Wzorem lat ubiegłych zasadniczą bazą turnusu była zamiejska Stacja Astronomiczna w Niepołomicach. Poważne kłopoty, które towarzyszyły organizacji turnusu związane z zakwaterowaniem, udało się pokonać przy pomocy kilku instytucji. Pomieszczenia na zakwaterowanie użyczyło Liceum Ogólnokształcące w Niepołomicach. Z kilku pomieszczeń tej Szkoły oraz jej wyposażenia dydaktycznego (pomoce naukowe, epidiaskopy, projektor filmowy) korzystano w realizacji programu zajęć teoretycznych. 20 łóżek wraz z materacami wypożyczyła nieodpłatnie Dyrekcja HiL, a Spółdzielnia "Motoruch" w Niepołomicach także nieodpłatnie użyczyła samochodu na odwiezienie sprzętu po zakończeniu turnusu. Nieodpłatnie wypożyczyły pościel Towarzystwo Przyjaciół Dzieci oraz Dyrekcja "Domu Turysty" PTTK w Krakowie.

Program teoretyczny turnusu został zrealizowany w całości. W całości zrealizowano także program praktycznych zajęć szlifierskich. W dwu lustrach Φ 250 oraz -w jednym lustrze Φ 180 uzyskano pełne krzywizny sferyczne. Nie udało się zrealizować niestety programu obserwacyjnego. Praktycznie w ciągu całego turnusu nie było ani jednej nocy, która umożliwiłaby chociażby naukę orientacji na niebie. Dużą pomocą okazało się w tych warunkach variabilium, które umożliwiło w ogólnych przynajmniej zarysach przetrenowanie obserwacji gwiazd zmiennych. Uczestnicy obejrzeli w czasie zajęć dwa pełnometrażowe, barwne filmy dokumentalne, "Tajemnice Wulkanów" oraz "Wspomnienia z przyszłości", a nadto film "Wszechświat w lustrze" o budowie i konstrukcji wielkiego teleskopu Schmidta w Tautenburgu w NRD. Społecznie poprowadzili zajęcia z teorii gwiazd zmiennych kol. Bogumił Peschak oraz z radioastronomii i kosmologii relatywistycznej mgr Andrzej Kułak. Odbyła się także dyskusja nt. cywilizacji pozaziemskich. Przedzielała ona dwie projekcje filmu "Wspomnienia z przyszłości". W czasie turnusu uczestnicy brali udział także przy pracach ziemnych na budowie Stacji. Niestety niesprzyjająca pogoda i te zajęcia poważnie ograniczyła.

W charakterze opiekuna turnusu przebywał w Niepołomicach wizytator oddziałów ZG PTMA inż. Marek Kibiński.

Lista uczestników turnusu w Niepołomicach: Jerzy Borowiecki (Józefów pow. Zawiercie), Marek Caban (Lublin), Piotr Dragon (Gliwice), Andrzej Dubas (Lublin), Jacek Jaskólski (Sopot), Michał Juszczakiewicz (Gdańsk), Jurek Jużyczyński (Łódź), Stanisław Kilanowicz (Nowy Targ), Ireneusz Małopolski (Tarnów), Roman Perczyński (Warszawa), Jerzy Siwek (Lublin), Zdzisław Sosnowski (Świnoujście), Janusz Szumski (Oleśnica), Edwin Świtała (Czarnków woj. Poznańskie), Zbigniew Switelski (Poznań), Adam Trzyniec (Kraków), Sławomir Węgrzyn (Lublin), Stanisław Wróbel (Tarnów).

Urania 12/1974, str. 376-377, Sprawozdanie z turnusu obserwacyjno-szkoleniowego PTMA w Ujsołach pow. Żywiec w 1974 roku, Janusz Dziadosz

W dniach 14—18 sierpnia 1974 roku odbył się w Ujsołach pow. Żywiec obserwacyjno-szkoleniowy turnus PTMA. W turnusie wzięło udział 19 osób z całej Polski, w tym prócz kierownika turnusu, dwoje instruktorów społecznych, Bogumił Peschak oraz mgr Krystyna Krzyk. Ze względów na walory turystyczne miejscowości, uczestnikom pozostawiono znaczną ilość czasu wolnego na wycieczki oraz wypoczynek, planując zajęcia w jednym dużym popołudniowo-nocnym bloku. Sześć nocy pogodnych pozwoliło na zrealizowanie prawie w całości programu obserwacyjnego. Wyposażenie stanowiły 2 lunetki AT-1, lunetka myśliwska, teleskop szkolny Maksutowa, oraz dowieziony później teleskop Zeissa Φ 80. Uczestnicy przygotowali i wygłosili 12 referatów w ramach zajęć seminaryjnych.

Warunki pracy i zakwaterowania w Ujsołach są bardzo dobre. Celowe wydaje się właśnie tam organizowanie turnusów dla niezaawansowanych obserwatorów.

Lista uczestników: Robert Borkowski (Kraków), Maria Borkowska (Kraków), Daniel Buczkowski (Warszawa), Regina Gołaszewska (Ustka), Aleksander Grakowicz (Ligota pow. Trzebnica), Bartłomiej Górecki (Warszawa), Adam Jędrkowiak (Rawicz), Adam Machaczka (Ramułtowice woj. Wrocław), Zbigniew Masłoń (Toruń), Marian Misior (Szymiszów), Paweł Thommee (Ciechocinek), Wojciech Tomasik (Wrocław), Adam Trzyniec (Kraków), Cecylia Urban (Warszawa), Andrzej Woroniecki (Sopot), Dariusz Zdzieborski (Warszawa).

Urania 12/1974, str. 378-379, W Słowacji, "bliżej do gwiazd" — VI Zjazd Młodych Amatorów Astronomii w Bańskiej Bystricy, Helena Kocman

Tak blisko nas, bo tylko 70 km lotem ptaka od południowej granicy, wyznaczył sobie szóste spotkanie Słowacki Związek Amatorów Astronomii, organizując obóz szkoleniowo-wypoczynkowy dla młodzieży 15—20-letniej w dniach od 1—7 lipca 1974 r. Do Bańskiej Bystricy, malowniczo położonej u stóp Niskich Tatr, zaproszono również po czworo młodzieży pod opieką osoby starszej z Bułgarii, Polski i Węgier. PTMA reprezentowali członkowie SKA i Sekcji PTMA w Międzyrzeczu Górnym O/Katowice: mgr Helena Kocrnan — opiekun grupy — Maria Bartoszek, Urszula Gluza, Andrzej Gluza i Alojzy Iskrzycki. Podziwiać trzeba umiejętności organizacyjne Zarządu Głównego S.Z.A.A. z Hurbanowa koło Bratislawy oraz zaangażowanie pionierów ruchu amatorskiego, którzy przez blisko 50 lat szukali dróg do obecnych osiągnięć i potrafili pociągnąć za sobą "do nieba gwiaździstego" swoich godnych następców. Wzbudzają zainteresowanie wśród starszego społeczeństwa, ogarniają młodzież i szkolą nowe kadry w atmosferze serdecznej, prawie że rodzicielskiej życzliwości z wyrozumiałością i poczuciem humoru. Wszystkich łączy nie tylko praca nad odkrywaniem zagadek Wszechświata, lecz również solidarność braterska zahartowana przed 30 laty w walkach Słowackiego Powstania, poczucie odpowiedzialności za przyszłe losy kraju i ludzkości oraz pragnienie przekazania młodym swej wiedzy i wartości ludzkich w pełnym tego słowa znaczeniu. Swoją postawą i pracą zyskali uznanie Ministerstwa Kultury CSSR i władz terenowych, co pomaga w uzyskiwaniu funduszów na budowę ludowych obserwatoriów, wydawanie dwumiesięcznika "KOZMOS" i innych ciekawych publikacji, na organizowanie akcji szkoleniowo-wypoczynkowych dla młodych amatorów astronomii ze szkolnych kółek całego kraju.

Ten VI z kolei "raz" zgromadził 120 dziewcząt i chłopców oraz 30 osób dorosłych — czuwających nad zaspokojeniem potrzeb organizacyjnych, naukowo-wychowawczych, opiekuńczych i technicznych całego obozu rozlokowanego w autocampingu za miastem. Na program składały się zajęcia rekreacyjne w dowodnie tworzących się grupach, które same organizowały gry, zabawy towarzyskie i ruchowe, rozmowy i dyskusje. Można było korzystać z boiska, słońca i basenu kąpielowego, z materiałów prasowych i telewizora (międzynarodowe mecze piłkarskie). Na te zajęcia było najwięcej czasu i swobody. Prócz tego pracowano w sześciu grupach regionalnych po półtora do trzech godzin dwa razy na dobę. Zależnie od stanu pogody, tematu oraz koncepcji wykładowcy, zbierano się o godz. 9,15 lub 20-tej na murawie między namiotami ustawionymi w półkole. Na środku wmontowany był wspaniały teleskop skonstruowany przez doświadczonych współpracowników obserwatorium Hurbanowo, który służył do obserwacji nieba oraz do ćwiczeń w umiejętności nastawienia go na dowolnie obrany obiekt.

Każda grupa zwiedzić mogła obserwatorium na wzgórzu za miastem, skąd był wspaniały widok na przepiękną krainę Średniej Słowacji. Były to więc wymarzone warunki poznawcze i wypoczynkowe po pracy w szkole i trudach podróży, szczególnie dla grupy bułgarskiej z odległej Starej Zagory, z którą równocześnie przybyliśmy. W drodze ze stacji kolejowej do obozu zdążyliśmy się zapoznać, razem powitano nas serdecznie mimo spóźnionej pory i razem rozlokowano w czteroosobowych namiotach — męskim i żeńskim, a na parę opiekunów czekały łóżka w domkach wśród słowackiej "starszyzny". Okazało się, że porozumienie się w czterech różnych, lecz podobnych językach nie stanowi problemu, a raczej pobudza do wesołości i chęci bliższego poznania ich, do zainteresowania osobami, ich pracą, warunkami życia osobistego, społecznego i organizacyjnego w krajach sobie bliskich — słowiańskich. Kilka osób starszych i młodych poznało już Polskę "szlakiem Kopernika" i znalazło w niej przyjaciół. Z entuzjazmem dzielą się spostrzeżeniami, wspominają zabawne epizody, wyrażają życzenie następnych spotkań, utrwalania przyjaźni i kontynuowania dalszej, ściślejszej współpracy między bratnimi organizacjami różnych krajów. Taki cel zaplanowali sobie Organizatorzy tej imprezy i osiągnęli go w pełni. Dając młodzieży wiedzę teoretyczną i praktyczną o Wszechświecie nie pominęli zagadnień wychowawczych. Pokazując piękno i bogactwo kraju przedstawili jego historię, bohaterstwo ludzi w walce o wolność narodową i sprawiedliwość społeczną. Planując spotkanie przy ognisku z weteranami, po całodniowej wycieczce wszystkich grup szlakiem walk powstańczych, nauczyli szanować pamięć poległych w walce jak też pomordowanej ludności bezbronnej. Żaden film, książka, wykład czy inna publikacja nie da takich wiadomości, przeżyć, wspomnień i poczucia potrzeby braterstwa narodów. Jedynie grupa węgierska stała zwykle na uboczu, ponieważ potrzebowała tłumacza. Trudniej nam było swobodnie porozumiewać się, ponieważ znali tylko powiedzonko "Polak — Madziar dwa bratanki" i słabo władali językiem angielskim.

Z powyższego wynikają następujące wnioski: Trzeba opanować języki obce, aby znaleźć "wspólny język". W miarę możności organizować co roku podobne imprezy w naszym i innych krajach z udziałem grup zagranicznych (na wymianę). Więcej popularyzować osiągnięcia PTMA przez prasę i telewizję.