1980

Urania 1/80, str. 20, Obserwacje

Komunikat Centralnej Sekcji Obserwatorów Słońca nr 8/79

W sierpniu 1979 r. aktywność plamotwórcza Słońca nieco spadła, nadal jednak była wysoka. Średnia miesięczna względna liczba plamowa (month mean Wolf Number) za miesiąc

sierpień 1979 r - R = 132,7

Stosunkowo umiarkowane liczby plamowe w pierwszych dwóch dekadach miesiąca raptownie wzrosły w trzeciej dekadzie, wielokrotnie przekraczając wartość R = 200. W sierpniu na widocznej tarczy Słońca zaobserwowano powstanie 38 nowych grup plam słonecznych. Z nich 3 bardzo duże grupy o maksymalnej powierzchni ponad 100 jedn., oraz trzy grupy średniej wielkości o pow. maksymalnej ponad 400 jedn. Pozostałe grupy były niewielkie. Szacunkowa średnia miesięczna powierzchnia plam (month mean Area of Sunspots) za miesiąc

sierpień 1979 r - S = 1497 • 10-6 p.p.s.

Wskaźnik zmienności plamowej cyklu (Solar Syot Variability Index) do m. lutego 1979 r. — Z — 12,7. Średnia miesięczna konsekutywna liczba plamowa z 13 miesięcy za luty 1979 r. wyniosła R = 127,3. Dzienne liczby plamowe (Daily "Wolf Numbers) za VIII 1979 r.: 114, 85, 117, 89, 96, 120, 131, 124, 129, 85, 68, 92, 81, 197, 122, 104, 114, 104, 137, 180, 204, 210, 218, 201, —, 167, 167, 124, 150, 138, 153. Wykorzystano: 278 obserwacji 26 obserwatorów w 30 dniach obserwacyjnych. Obserwatorzy: J. Brylski, U. Bendel, R. Biernikowicz, P. Dunin, T. Górski, S. Hybner, T. Kalinowski, Z. Kieć, A. Lazar, D. Lis, S. Lis, L. Materniak, R. Miglus, E. Remmert, F. Rummler, Z. Rzepka, M. Siemieniako, Z. Skórzewski, B. Szewczyk, M. Szulc, Ł. Szymańska, W. Szymański, P. Urbański, T. Weiland, R. Wiechoczek, W. Zbłowski.

Dąbrowa Górnicza, 6 września 1979 r.

Wacław Szymański

Urania 1/80, str. 22-24, Obserwacje

Obserwacja całkowitego zaćmienia Księżyca z dnia 16 IX 1978 roku w Oddziale Warszawskim PTMA

Całkowite zaćmienie Księżyca, które można było obserwować wieczorem 16 IX 1978 r. było pierwszym od 1974 r., którego przebieg był widoczny w Warszawie „jako tako”. Niesprzyjająca pogoda na krótko przed początkiem zaćmienia odstraszyła potencjalnych obserwatorów, dlatego też w Obserwatorium Astronomicznym UW, gdzie miano wykonać obserwacje, stawiło się tylko trzech członków Oddziału Warszawskiego: Agnieszka Strąk, Krzysztof Szymaszczyk i Roman Fangor. Do godziny 21 cwe przez niebo przechodziły ławice chmur, uniemożliwiając obserwowanie początku zaćmienia Księżyca, znajdującego się nisko nad horyzontem. Przerwy między chmurami w tym czasie były tak krótkie, że nie można było w ogóle wykonać zdjęć. Dopiero po godz. 21 niebo wypogodziło się i do końca zaćmienia widoczność była bardzo dobra. Ogólnym zaskoczeniem dla obserwatorów po ustąpieniu chmur i zobaczeniu Księżyca (w prawie maksymalnej fazie zaćmienia), była wyjątkowo duża jasność tarczy Księżyca. Od tego momentu rozpoczęto wykonywanie zdjęć zaćmienia: niżej podpisany wykonywał zdjęcia barwne (przezrocza) przy pomocy refraktora o średnicy 90 mm i ogniskowej ponad 1500 mm, a także teleobiektywu fotograficznego o ogniskowej 200 mm. Agnieszka Strąk i Krzysztof Szymaszczyk wykonywali aparatem formatu 6 X6 cm, zdjęcia typu panoramicznego, uzyskując po kilka faz zaćmienia na jednej klatce błony. Łącznie wykonano ponad 80 zdjęć, w tym 70 barwnych przezroczy. Załączone zdjęcie przedstawia zaćmiony Księżyc o godz. 21h43m47s, niemal dokładnie w momencie końca całkowitego zaćmienia. W dolnej części Księżyca dobrze jest widoczne jądro cienia. Ok. 21h15m zza zaćmionej tarczy Księżyca ukazały się dwie jasne gwiazdy. Niestety, brak efemeryd nie pozwolił na przeprowadzenie właściwej obserwacji odkrycia gwiazd. Jednocześnie z drugiej strony do Księżyca zbliżała się trzecia gwiazda. Niestety, zakrycie jej nastąpiło niemal równocześnie z końcem całkowitego zaćmienia i blask tarczy Księżyca uniemożliwił wykonanie obserwacji zakrycia. Gwiazdy te zostały następnie zidentyfikowane jako: SAO 146820,SAO 146827 o jasnościach odpowiednio +8.5m i +9.0m — przy odkryciu oraz SAO 146845 (jasność +8.7m) przy zakryciu. Możliwość obserwacji nawet bardzo słabych gwiazd w pobliżu tarczy Księżyca podczas jego całkowitego zaćmienia jest rzeczą znaną. W niektórych efemerydach podawane są zakrycia i odkrycia gwiazd przez zaćmiony Księżyc nawet o jasnościach do +11 mag. Powstała obecnie Sekcja Obserwacji Pozycji i Zakryć będzie także podawała efemerydy takich zjawisk podczas zaćmień Księżyca.

Podczas tego całkowitego zaćmienia wykonano po raz pierwszy próbę fotoelektrycznego pomiaru jasności Księżyca. Z powodu zachmurzenia w I połowie zjawiska oraz niemożności właściwego zestrojenia przyrządu już w czasie całkowitego zaćmienia, uzyskane wyniki nie są całkowicie pewne. Niemniej, pomiary te potwierdziły wizualne wrażenie wyjątkowo jasnego zaćmienia. Przy wykonywaniu obliczeń uwzględniono spadek jasności Księżyca w pełni spowodowany ekstynkcją oraz dodatkowo niewielkim zapyleniem atmosfery w mieście.

Na zakończenie warto wspomnieć o „obserwacji” częściowego zaćmienia Księżyca w dniu 13 III 1979 r. W obserwacjach tych wzięło udział kilkunastu członków Oddziału Warszawskiego, w tym wielu nowych, którzy niedawno zapisali się do PTMA. Planowane było wykonywanie zdjęć barwnych i czarno-białych, wizualne obserwacje zakrycia gwiazdy SAO 118923 (o jasności +6.7m), pomiary jasności tarczy Księżyca zarówno fotoelektryczne jak i fotograficzne, a nawet wykonanie filmu metodą zdjęć poklatkowych. Tym razem pogoda była wyjątkowo niełaskawa — Księżyca w ogóle nie było widać zza chmur.

Roman Fangor