1973
Urania 5/1973, str. 150-152, Kronika PTMA. Dni Kopernikowskie w Grudziądzkim Planetarium, Ludwik Zajdler
Tegoroczne "dni kopernikowskie" przekształciły się w pięć "tygodni grudziądzkich" i trwały od 18 lutego (przeddzień rocznicy urodzin Kopernika) do 23 marca (piąta rocznica rozpoczęcia działalności Sekcji PTMA w Grudziądzu). Złożył się na nie szereg imprez: pięć "piątków astronomicznych", tj. zebrań odczytowych na tematy głównie związane z astronomią Kopernika, otwarcie wystawy "Grudziądzkie Obchody Kopernikowskie", VII Seminarium Astronomiczne, VIII Seminarium Astronautyczne, sesja popularno-naukowa "Kosmos", II Międzyszkolna Olimpiada Wiedzy o Kosmosie. Wygłoszono ogółem (cytuję według programu obchodów) 33 referaty, których autorami jest młodzież szkolna. Jak na miasto powiatowe — to chyba nie mało.
Grudziądz, ściślej: Władze Miejskie i Sekcji PTMA, zapraszają mnie bardzo serdecznie na wszystkie imprezy. Inne obowiązki nie pozwalają mi na częste opuszczanie mego miasta, choć urok tego "powiatowego" miasta jest pociągający. Miłośnika astronomii pociąga pozatem siedziba PTMA, której pozazdrościć może niejedno miasto "wojewódzkie" i ...Stolica.
Wziąłem więc udział jedynie w VII Seminarium Astronomicznym w charakterze jurora, w dniach 24, 25 (niedziela) i 26 lutego. Wygłoszono nast. referaty: "O czym mówi teoria Kopernika" (Jarosław Buczek), "Galileusz — życie i twórczość" (Adam Boziński), "Jan Kepler" (Lech Krasicki), "Merkury, najbliższa planeta" (Andrzej Rezmer), "Planeta Ziemia i jej najbliższa gwiazda" (Piotr Szwarc), "Jowisz" (Mirosław Wyrostkiewicz), "Komety — kosmiczni wędrowcy" (Sławomir Kruczkowski), "Początki montażu paralaktycznego" (Piotr Petrykowski), "Radioteleskopy" (Artur Thielmann), "Promieniowanie kosmiczne" (Krzysztof Osiński), "Kwazary" (Zbigniew Stanasiuk), "Molekuły a życie we Wszechświecie" (Stanisław Jaździewski), "Kolaps grawitacyjny" (Marek Narewski) i "Zagadnienie analizy spektralnej" (Mirosław Marchlewski). Zebrania odbywały się w sobotę i poniedziałek od godz. 17-tej, w niedzielę o 10.30 i o 16-tej. Frekwencja była na wszystkich zebraniach jednakowa, oprócz licznie zgromadzonej młodzieży rodzice i członkowie PTMA. Na zakończenie każdego zebrania film popularno-naukowy i seans w planetarium.
Zebrania PTMA odbywają się we własnym lokalu, o którym już pisaliśmy. To, co się rzuca w oczy: wzorowy porządek, czystość. Zachowanie najmłodszych (i tych starszych) bez zarzutu. Zasługa to oczywiście także kierownictwa.
Co dotyczy samych referatów, to dla zobrazowania ich formy prezentujemy jeden z nich w naszej "Kronice historycznej". Opracował go Piotr Petrykowski, uczeń II klasy V Liceum Ogólnokształcącego w Toruniu (Początki montażu paralaktycznego). Wybrałem ten właśnie nie dlatego, aby był najlepszy — z wyborem najlepszego miałbym trudności — ale wychodzimy z założenia, że "Urania" nie jest miejscem gdzie należy publikować referaty opracowywane na podstawie dostępnej literatury i m. in. na podstawie "Uranii"... Ten jednak temat nie był dotąd poruszany na łamach naszego pisma (przynajmniej w takim ujęciu), toteż wielu z Czytelników dowie się z niego czegoś nowego.
Na zakończenie organizatorzy Seminarium sprawili wszystkim miłą niespodziankę: w poniedziałkowej sesji wziął udział odtwórca tytułowej roli w filmie "Kopernik" — p. Andrzej Kopiczyński. W swym krótkim przemówieniu do zebranych wyraził to samo, co mówi każdy zwiedzający grudziądzki ośrodek miłośników astronomii: podziw dla zapału, jaki ogarnął szerokie rzesze miasta.
To nie jest efektem propagandy (choć miasto udekorowane jest portretami Kopernika, w licznych oknach wystawowych widnieją anonse o "dniach kopernikańskich"), ale prawdziwe zainteresowanie astronomią, które powstało zresztą już co najmniej sześć lat temu. Duch ten przeniknął do Grudziądza ponoć ze Szczecinka, ale przybrał tu większe rozmiary i efekty są wydatniejsze: lokal i planetarium Zeissa. Nie brak w Grudziądzu i innych atrakcji. Niedawno otwarto piękny lokal Klubu Międzynarodowej Prasy i Książki, również licznie odwiedzany przez mieszkańców miasta; w szczególności przez młodzież. Sport, turystyka i telewizja, na które uskarżają się — jako na konkurentów — niektóre oddziały naszego Towarzystwa, tu jakoś nie wpływają na zmniejszenie się zainteresowania astronomią. Nie jest to także zainteresowanie chwilowe, wywołane ogólnopolską "akcją kopernikańską", co widać choćby z doboru te matów VII Seminarium (na 14 referatów tylko jeden dotyczy Kopernika).
Na wyniki działalności miejscowej Sekcji PTMA (założycielem i kierownikiem jest p. Jerzy Szwarc) złożyła się suma wysiłków szczęśliwie dobranych czynników — kilku działaczy PTMA, fachowa opieka astronomów z pobliskiego Obserwatorium Toruńskiego i zarządu Oddziału PTMA w Toruniu, a przede wszystkim ustosunkowanie się miejscowych Władz, partyjnych i miejskich, oraz kierownictwa i personelu szkół. Grudziądz ma wreszcie i własnego astronoma-profesjonalistę: jest nim p. mgr Magdalena Śrubka, tegoroczna absolwentka Uniwersytetu w Toruniu, pod której opieką pozostaje Planetarium.
Na zakończenie Seminarium odbyło się wręczenie nagród uczestnikom. Wszyscy otrzymali piękny album "Ziemia Kopernika" Michała Rusinka i Magdaleny Rusinek-Kwileckiej (wyd. Sport i Turystyka), nagrodę ufundowaną przez Miasto.
Urania 10/1973, str. 294-295, Kronika PTMA. Prof. Dr Eugeniusz Rybka doktorem honoris causa Uniwersytetu im. Komeńskiego w Bratysławie, Jan Mietelski
Uroczystość nadania doktoratu honorowego naszemu wybitnemu astronomowi i historykowi astronomii, profesorowi Eugeniuszowi Rybce przez zaprzyjaźniony uniwersytet zagraniczny zbiegła się prawie dokładnie w czasie z 75 rocznicą urodzin Uczonego.
Profesor E. Rybka działa naukowo już ponad 50 lat. W roku 1921 podjął w Obserwatorium Astronomicznym UJ w Krakowie prace badawcze z zakresu zakryć gwiazd przez Księżyc. Kolejną placówką pracy staje się w r. 1923 Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie przebywa do r. 1932 z krótkim, ale istotnym intermezzem w r. 1930, kiedy to pracuje w Obserwatorium Astronomicznym w Lejdzie pod kierunkiem słynnego Ejnara Hertzsprunga. Niewątpliwie pod jego wpływem dokonała się znamienna ewolucja zainteresowań badawczych doktora E. Rybki, od zagadnień klasycznych w kierunku podstawowych wówczas dla astrofizyki badań z zakresu fotometrii fotowizualnej i fotograficznej.
W następnym okresie życia kieruje prof. E. Rybka kolejno trzema uniwersyteckimi obserwatoriami: 1932—1939 we Lwowie, 1945—1957 we Wrocławiu i 1958—1968 w Krakowie. W r. 1968 przechodzi na emeryturę nie osłabiając swej aktywności naukowej i to dwutorowej, gdyż do zagadnień z zakresu fotometrii fundamentalnej jeszcze w latach pięćdziesiątych doszedł bardzo intensywny nurt zainteresowań historią astronomii.
Aktualny wykaz prac naukowych prof. E. Rybki obejmuje ok. 80 pozycji z zakresu astronomii i ok. 30 z zakresu jej historii. Liczby te należy uzupełnić wieloma wydaniami uniwersyteckiego podręcznika astronomii ogólnej i podręczników astronomii dla szkół średnich oraz bogatą listą (ponad 250 tytułów) artykułów, broszur i książek popularnonaukowych.
Prof. E. Rybka jest laureatem szeregu nagród i posiada wiele odznaczeń państwowych, wśród nich Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. Przypomnijmy tu, że także i dla PTMA zasłużył się wielce ja ko mądry i życzliwy kurator w trudnym dla Towarzystwa okresie.
Na terenie międzynarodowym spotyka się prof. E. Rybka z dużym uznaniem. Jest członkiem wielu towarzystw naukowych, krajowych i zagranicznych, m. in. Royal Astronomical Society i Societe Astronomique de France. W latach 1952—1958 pełnił funkcję wiceprezesa Międzynarodowej Unii Astronomicznej, a w latach 1964—1970 był prezesem Komisji Historii Astronomii tejże Unii, działając jednocześnie w Komitecie Organizacyjnym Komisji Fotometrii Gwiazdowej (lata 1961—1970).
W roku 1970 został wybrany członkiem honorowym Wszechzwiązkowego Towarzystwa Astronomiczno-Geodezyjnego przy Akademii Nauk ZSRR. W rok później wybrany zostaje członkiem korespondentem Międzynarodowej Akademii Historii Nauki z siedzibą w Paryżu.
Nadanie profesorowi E. Rybce najświeższej godności, doktora honoris causa Uniwersytetu im. Komeńskiego odbyło się w środę dnia 30 maja 1973 w Auli Uniwersytetu im. J. A. Komeńskiego w Bratysławie. Akt ten objęty był programem uroczystej akademii z okazji 500 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika. Jednocześnie otrzymał doktorat h.c. prof. E. M. Siergiejew z Uniwersytetu im. M. W. Łomonosowa w Moskwie.
Z działalności Oddziału Poznańskiego P.T.M.A.
W dniu 17. maja 1973 r. odbyła się w Pałacu Działyńskich w Poznaniu, uroczysta sesja, poświęcona pięćsetnej rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika. Sesja zorganizowana została przez Poznańskie Tow. Przyjaciół Nauk i Oddział Poznański P.T.M.A. Sesję otworzył Prof. Dr Gerard Labuda — Przewodniczący P.T.P.N.
W części naukowej Sesji wygłoszone zostały następujące referaty: Doc. Dr hab. Jerzy Dobrzycki: "Nauka w epoce Kopernika". Prof. Dr Józef Witkowski: "Kopernik i Jego dzieło". Prof. Dr Janusz Deresiewicz: "Kopernik jako ekonomista". Prof. Dr Jan Wikarjak: "Jerzy J. Retyk — Narratio Prima".
W czasie Sesji czynna była wystawa Kopernikanów Wielkopolskich, zorganizowana przez Muzeum Narodowe w Poznaniu i Bibliotekę Kórnicką P.A.N. Ekspozycja objęła m. in. szereg unikalnych starodruków z XVI w. znajdujących się w posiadaniu Biblioteki Kórnickiej, oraz pamiątki z uroczystości czterechsetnej Rocznicy urodzin Kopernika, jakie odbyły się przed stu laty w Toruniu staraniem Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk.
W części referatowej Sesji przewodniczył Prof. Dr Bohdan Kiełczewski.
Uroczystą Sesję uświetnił występ zespołu Collegium Musicorum Posnaniensium, przy Muzeum Narodowym w Poznaniu, pod batutą kierownika zespołu, Dr Włodzimierza Kamińskiego. Program obejmował utwory kompozytorów polskich, włoskich, niemieckich i francuskich, z epoki renesansowej.
Urania 12/1973, str. 360-363, Kronika PTMA. Raport o stanie inicjatywy budowy indowych obserwatoriów astronomicznych i planetariów w Polsce, Małgorzata Śróbka
Prawie dziesięć lat temu, w kwietniu 1964 roku Walny Zjazd Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii podjął uchwałę o uczczeniu 500 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika m. in. przez wybudowanie w Polsce co najmniej pięciu ludowych obserwatoriów astronomicznych i planetariów. Do realizacji tej uchwały została powołana specjalna komisja, której oficjalna nazwa od 1971 roku brzmi Główna Komisja Ludowych Obserwatoriów Astronomicznych i Planetariów w Polsce. Celem tej Komisji jest
— propagowanie idei budowy ludowych obserwatoriów astronomicznych i planetariów (LOAiP),
— ewidencja inicjatyw zmierzających do ich budowy,
— fachowe poradnictwo i pomoc w projektowaniu, budowie i uruchamianiu obiektów.
Oczywiście w zakres działania Komisji, z powodu braku środków finansowych, nie wchodzi inwestowanie, wyposażanie obiektów i ich eksploatacja. Przewodniczącym Komisji do grudnia roku 1968 był mgr inż. architekt Edward Szeligiewicz, a jego następcą do chwili obecnej jest inż. architekt Stanisław Lubertowicz, sekretarz Zarządu Głównego PTMA. W pracach Komisji uczestniczą inżynierowie różnych specjalności, astronomowie, działacze PTMA: S. Czareński, J. Dziadosz, P. Flin, J. Grychowski, T. Grzesło, J. Heidrich, P. Janicki, R. Janiczek, B. Kiełczewski, M. Kibiński, T. Markiewicz, M. Mazur, A. Neuman, K. Rudnicki, E. Rybka, P. Rybka, J. Sołoniewicz, A. Szatkowski, B. Szewczyk, J. Szwarc, J. Ułanowicz, C. Wronkowski, Z. Ziąber.
W pierwszej połowie 1973 roku Komisja podsumowała swą dotychczasową działalność i jej rezultaty opracowując kilkudziesięcio stronicowy "raport o stanie inicjatywy budowy ludowych obserwatoriów astronomicznych i planetariów w Polsce". Dokument ten został rozesłany do około 200 instytucji: władz centralnych i terenowych, komitetów Partii, organizacji społecznych, stowarzyszeń naukowych, redakcji dzienników i periodyków. Nie mając możliwości opublikowania go w całości na łamach Uranii podajemy jedynie — w dużym skrócie — zasadnicze jego tezy.
Raport składa się w zasadzie z dwóch części. Pierwsza zawiera opis obecnego stanu inicjatywy w zakresie budowy LOAiP, a druga wnioski i postulaty na przyszłość.
W 1973 roku miłośniczy ruch astronomiczny w Polsce dysponował 6 planetariami w: Chorzowie, Krakowie, Grudziądzu, Warszawie, Olsztynie i Fromborku (warto dodać, że w 1964 roku polscy miłośnicy astronomii mogli korzystać jedynie z 2 planetariów w Chorzowie i w Krakowie). Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii prowadzi 7 stacji astronomicznych w: Częstochowie, Fromborku, Grudziądzu, Niepołomicach koło Krakowa, Opolu, Warszawie i Wrocławiu oraz 17 punktów obserwacyjnych w: Białymstoku, Chorzowie, Dąbrowie Górniczej, Gdyni, Gliwicach, Jeleniej Górze, Międzyrzeczu koło Bielska-Białej, Krośnie nad Wisłokiem, Nowym Sączu, Ostrowcu Świętokrzyskim, Oświęcimiu, Poznaniu, Kaliszu, Puławach, Radomiu, Szczecinie i Toruniu.
Istniejące od 1955 roku Śląskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne w Chorzowie jest jedną z największych tego typu placówek na świecie. Aparatura zakładów Carl Zeiss Jena (NRD) mieści się w kopule o średnicy 23 m. Oprócz działalności popularyzatorskiej prowadzone są tam prace astronomiczne, meteorologiczne, klimatologiczne. Planetarium urządza okresowe wystawy o tematyce astronomicznej, prowadzi działalność wydawniczą oraz szkolenia kursowe nauczycieli. Placówka ta jest wzorem funkcjonalnym, organizacyjnym, metodycznym i programowym dla wszystkich późniejszych inicjatyw. Czynne od 20 lat planetarium w Krakowie posiada aparaturę firmy Carl Zeiss Jena dostosowaną do średnicy kopuły 6—8 m. Umieszczona jest ona jednak w zupełnie nieodpowiednich warunkach, w piwnicach Krakowskiego Domu Kultury "Pod Baranami". Od wielu lat prowadzone są więc starania o przekształcenie i adaptację starego fortu na wzgórzu Krzemionki w krakowskiej dzielnicy Podgórze na Ludowe Obserwatorium Astronomiczne i Planetarium.
Pierwszym nowym obiektem upamiętniającym rocznicę kopernikowską było Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne w Grudziądzu. Jego otwarcie w marcu 1972 roku, w niespełna cztery lata od pomysłu wzniesienia tego obiektu, jest pięknym przykładem właściwego zrozumienia i poparcia przez władze lokalne cennej inicjatywy społecznej. Grudziądzka placówka została zbudowana na dachu Technikum Chemicznego i Elektrycznego. Wyposażona jest w planetarium z 6 m kopułą i aparaturą firmy Carl Zeiss Jena, 3 m kopułę obserwacyjną mieszczącą refraktor z obiektywem o średnicy 130 mm, taras obserwacyjny, salę wykładową. Obserwatorium dysponuje ponadto kilkoma jeszcze instrumentami przenośnymi.
W 1972 roku również Warszawa doczekała się swego planetarium. Jest to obiekt mały, o średnicy kopuły 8 m z aparaturą firmy Carl Zeiss Jena, znajdujący się w pomieszczeniach i należący do Muzeum Techniki NOT W Pałacu Kultury i Nauki. W lutym 1973 roku zostało otwarte w Olsztynie Planetarium Lotów Kosmicznych. Obiekt ten, który powstał z inicjatywy zrodzonej poza PTMA, jest jednym z nielicznych na świecie planetariów pozwalających demonstrować obraz nieba widzianego nie tylko z Ziemi lecz także z Księżyca, ze statku kosmicznego będącego w ruchu i z innych punktów przestrzeni pozaziemskiej. Średnica kopuły Planetarium wynosi 15 m, aparatura jest firmy Carl Zeiss Jena. I wreszcie wśród wielu inwestycji roku kopernikowskiego we Fromborku znalazło się również małe planetarium w "Wieży Radziejowskiego" podlegające Muzeum Kopernika.
Poważnie zaawansowane są prace związane z budową LOAiP w Poznaniu (otwarcie jest przewidziane na 1975 rok), Cieplicach Śląskich (Instytut Astronomii Uniwersytetu Wrocławskiego przekazał już tam aparaturę planetaryjną firmy Carl Zeiss Jena), Ostrowcu Świętokrzyskim (zakończenie budowy przewiduje się w lipcu 1974 roku). Intensywne starania o włączenie do planów inwestycyjnych budowy LOAiP są prowadzone od wielu już lat przez działaczy PTMA w Kielcach, Toruniu, Wrocławiu (od 20 lat istnieje tu aparatura planetaryjna nieczynna z powodu braku odpowiedniego pomieszczenia). Projekty budowy LOAiP opracowuje się w Częstochowie, Gdyni, Puławach, Białymstoku. Rozbudowuje się amatorskie obserwatoria i stacje obserwacyjne w Niepołomicach kolo Krakowa, Częstochowie, Białymstoku. Czyni się starania o utworzenie ludowych obserwatoriów w Bielsku-Białej i Radomiu.
Przedstawiony stan inicjatyw zmierzających do rozbudowy bazy materialnej miłośniczego ruchu astronomicznego w Polsce prowadzi do następujących wniosków uwypuklonych w raporcie:
1. Istnieje społeczne zapotrzebowanie na powszechnie dostępne obserwatoria astronomiczne i planetaria; w akcję ich budowy zaangażowany jest duży potencjał energii społecznej.
2. W wyniku spontanicznie podejmowanych inicjatyw powstają obiekty cenne, stanowiące ważne placówki oświatowo-kulturalne, lecz ich rozmieszczenie przestrzenne i charakterystyki wielkościowe nie zawsze odpowiadają założeniom gospodarki planowej.
3. Brak jest organu profesjonalnie kierującego istniejącymi i powstającymi placówkami na tyle odrębnymi w charakterze, że trudno je podporządkować do typów innych obiektów.
4. Energia społeczna sta je nieraz wobec b raku możliwości przezwyciężenia oporów lokalnej administracji czy też rozbija się o całkowity brak środków finansowych na realizację obiektów nie figurujących dotąd w żadnym planie inwestycyjnym.
5. Kraj nasz na tle innych, chociażby bezpośrednio z nami sąsiadujących jak Czechosłowacja i NRD, jest bardzo ubogi w społeczne obserwatoria i planetaria, co zadziwia wobec wysokiego poziomu astronomii polskiej, i rozwiniętego miłośniczego ruchu astronomicznego.
Druga część raportu formułuje wnioski i postulaty dotyczące dalszego rozwoju akcji budowy LOAiP. Podkreśla się, że rozmieszczenie obiektów na terenie kraju winno być powiązane z kierunkowym planem rozwojowym do roku 2000. Aby powstające placówki mogły właściwie spełniać swe funkcje muszą być zlokalizowane w dużych zespołach miejskich, z rozwiniętą bazą naukową, zapleczem oświatowym i z dogodnymi połączeniami komunikacyjnymi. Takimi zespołami są, przewidziane w planie kierunkowym do rozwoju, a dziś już istniejące aglomeracje miejsko-przemysłowe stanowiące centra makroregionów społeczno-gospodarczych. W oparciu o to raport precyzuje potrzeby i postuluje zbudowanie do roku 2000 trzech dużych LOAiP (średnica kopuły planetarium ok. 22 m), siedmiu średnich (średnica kopuły ok. 15 m) i trzech małych (średnica kopuły ok. 8 m). Łączny koszt budowy tych obiektów ocenia się na około 300 milionów złotych. Raport zawiera szczegółowy wykaz potrzebnych pomieszczeń oraz wyposażenia naukowego i dydaktycznego tych trzech typów obiektów. Przedstawia ponadto konkretne propozycje dotyczące rozmieszczenia na terenie kraju LOAiP.
Komisja uważa, że połączenie funkcji planetarium z funkcjami obserwatorium jest najbardziej celowe, sprawdzone społecznie oraz uznane i wypróbowane na świecie. Główne cele takich obiektów to popularyzacja wiedzy o wszechświecie wśród najszerszego ogółu społeczeństwa, dydaktyka na rzecz szkolnictwa i zespołów specjalnych, warsztat pracy naukowej dla osób zajmujących się astronomią amatorsko. Istniejące, powstające i mające powstać placówki powinny być podporządkowane jednolitemu kierownictwu z ustalonym zakresem funkcji, programów dydaktycznych i popularyzatorsko-oświatowych. Tyle o samym raporcie. Jego prezentacja nie byłaby jednak pełna, gdyby pominąć milczeniem reakcję, z jak ą raport został przyjęty. Wprawdzie wiele instytucji, szczególnie jeśli chodzi o administrację terenową, zbyło go milczeniem, z tym większą satysfakcją pozwalamy sobie zacytować obszerne fragmenty pisma skierowanego do Zarządu Głównego PTMA przez Zespół Planowania Społecznego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, będącego odpowiedzią na raport:
"Zaprezentowany w Raporcie szeroki przegląd poczynań członków Towarzystwa wskazuje na głębokie i cenne społecznie zaangażowanie w inicjowaniu i propagowaniu idei ludowych obserwatoriów i planetariów w wielu środowiskach lokalnych. Ze szczególnym uznaniem należy podkreślić bezinteresowny udział, zarówno członków Towarzystwa, jak i szeregu sympatyków w realizacji tej idei, wyrażający się w przygotowywaniu i opracowywaniu koncepcji lub projektów budowy poszczególnych obiektów.
Najbardziej jednak istotne znaczenie mają — zdaniem Zespołu — akcje podejmowane przez Towarzystwo, które poprzez zaangażowanie władz lokalnych, miejscowych organizacji społecznych i zakładów pracy prowadzą do powstania nowych ludowych obserwatoriów astronomicznych i planetariów. Przykładami takich — jak wynika z Raportu — pozytywnych rezultatów współpracy Towarzystwa ze środowiskami lokalnymi są LOAiP w Grudziądzu, stacja obserwacyjna w Białymstoku, działania związane z budową LOAiP w Ostrowcu Świętokrzyskim i Cieplicach Zdroju.
Wydaje się, że tego rodzaju akcje Towarzystwa należałoby dalej rozszerzać i kontynuować, kładąc nacisk przede wszystkim na wzmocnienie zainteresowania władz lokalnych rozwojem placówek oświatowo-kulturalnych, których elementem byłyby ludowe obserwatoria astronomiczne i planetaria. Dlatego też decyzje o budowie LOAiP, zapewnienie nakładów i wykonawstwa inwestycyjnego oraz środków finansowych na ich wyposażenie powinny — zdaniem Zespołu — należeć do kompetencji odpowiednich władz terenowych.
Cenne wskazania dla zainteresowanych władz lokalnych zawiera sam Raport, prezentując trzy typy wielkości, programów i wyposażenia LOAiP.
Propozycja podporządkowania LOAiP jednolitemu instytucjonalnemu kierownictwu centralnemu nie wydaje się konieczna, tym bardziej że Wasze Towarzystwo deklaruje swój udział w zakresie doradztwa, koordynacji działań oraz współpracę w prowadzeniu poszczególnych obiektów. Natomiast program dydaktyczny i popularyzatorsko-oświatowy LOAiP — zgodnie z propozycją zawartą w Raporcie — powinien być ustalany przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania, oczywiście przy merytorycznej i fachowej konsultacji Waszego Towarzystwa”.
