1927

Urania 1/1927

Towarzystwo Miłośników Astronomji.
Konto czekowe P. K. O. Nr 5885.
Siedziba: Warszawa. Al. Ujazdowska 6/8, Obserwatorjum Astronomiczne II piętro. Sekreterjat czynny w poniedziałki od g. 18 do g. 20. Zastępca sekretarza p. J. Sawlczewski.
Dostrzegalnia i Biblioteka T-wa. Chmielne 88, IV piętro, czynne w poniedziałki, środy i piątki w wieczory pogodne, dla członków T. M. A. i publiczności. (Chwilowo nieczynna ). Kierownik Dostrzegalni p. M. Blałęcki
Pokazy nieba dla członków T. M. A. w Obserwatorjum Astronomicznem, Al. Ujazdowska 6/8, co poniedziałek w wieczory pogodne.

Składki za 1927 rok.
Składka członka rzeczywistego wynosi lO zł. (wraz z prenumeratą Uranji), członka Koła Młodzieży 5 zł, czł. popierającego 40 zł. Wpisowe (jednorazowo) 2 zł.
Składki członkowskie można wpłacać na Konto P. K. O. Nr. 5885; w sekretarjacie T-wa lub przesyłać na ręce skarbnika T-wa p. M. Łobanowa (Warszawa, Mokotowska 23 m. 8).

Urania 1/1927, str. 26-27, Kronika T.M.A.

Zebrania. W okresie między l października 1926 r. i 1 lutego 1927 r. odbyły się 4 zebrania Zarządu i 2 posiedzenia dyskusyjne.
Posiedzenia Zarządu odbyły się w dn. 7.X, 4.XI, 2 XII 1926 oraz 14.I 1927, zaś dyskusyjne: d. 22.X. 1926 r. z odczytem p. J. Mergentalera p.t. "O ewolucji gwiazd", oraz d. 17.XII z odczytem p. dr. E. Stenza p.t. "O budowie fizycznej słońca". Oba posiedzenia ilustrowane przezroczami, odbyły się w Audytorjum Zakładu Botanicznego Uniw. Warsz. i zyskały wyrazy uznania ze strony licznie zgromadzonych członków T. M. A oraz gości.
Zwyczajne Walne Zebranie T. M. A. odbędzie się 25 lutego r. b. w Zakładzie Botanicznym Uniw. Warsz. (Krak.-Przedm. 26/28) o 18 g. w I terminie, w razie zaś nieprzybycia przewidzianej statutem ilości członków o 19 godz. w II terminie. Członkowie proszeni są o liczne przybycie.
Akcja wydawnicza. W zrozumieniu trudności, jakie napotyka miłośnik Nieba z braku odpowiadającego potrzebom amatorskim kalendarza, T. M. A. wydało swój kalendarz astronomiczny na r. 1927. Wydawnictwo to członkowie otrzymali bezpłatnie.
Przyznane przez Wydział Nauki M. W. P. i O. P. subsydjum w wysokości 500 zł. ułatwi znacznie wydawanie "Uranji".
Zaznaczyć należy, że Magistrat m. Łowicza również udzielił Towarzystwu subsydjum w wysokości 50 zł., przeznaczając je na remont dostrzegalni.

Urania 1/1926, str. 28, Lista członków T. M. A. przyjętych w okresie 1 październik 1926 - 1 luty 1927 roku.

Członkowie popierający.
Brennejsen Leopold, dr. med.
Podgórski Mieczysław, buchalter
Członkowie rzeczywiści.
Przasnek Wawrzyniec, nauczyciel
Czystawski Jan, zastępca inspektora szkolnego
Buchholtz Jan, asystent Politechniki Warszawskiej
BuchhoiŁzowa Janina, urzędniczka prywatna
Rogowa Jadwiga
Knake Juljusz, urzędnik państwowy
Popławska Marja, urzędniczka państwowa
Radziszewski Ignacy, profesor Politechniki Warszawskiej
Żukowska Helena
Chełmoński Zygmunt, major-inżynier
Grabski Stefan, konsul
Pigłowski Jerzy, student
Koob Władysław, nauczyciel
Plar Anna
Kolitowski Adam, naczelnik stacji pomp
Grzegorzewska Zofja, studentka U. W.
Lemański Jan, urzędnik M. S. W.
Członkowie Koła Młodzieży
Epsztejn Efim, uczeń

Urania 2/1927, str. 59-60, Kronika T.M.A.

Zebrania. W okresie między 1 lutego a 1 marca b. r. odbyło się posiedzenie Zarządu (3.II 1927) i 1 posiedzenie dyskusyjne 5 lutego 1927 r. z odczytem doc. dr. Felicjan Kępiński p.t. "O gwiazdach zmiennych typu delta Cephei". Odczyt, ilustrowany przezroczami, wygłoszony został w audytorjum Zakładu Botanicznego Uniw. Warsz. i dzięki zajmującemu tematowi wzbudził wielkie zainteresowanie wśród obecnych członków T. M. A. i gości. Odczyt ten wydrukowany jest na początku niniejszego numeru.
Zwyczajne Walne Zebranie Członków T. M. A. odbyło się w dniu 25 II 1927 w gmachu Uniwersytetu Warszawskiego. Przewodniczył prof. M. Kamieński.
Po odczytaniu i przyjęciu protokółu z poprzedniego Walnego Zebrania p. J. Sawiczewski przedstawił sprawozdanie Zarządu Towarzystwa z działalności za rok ubiegły, a p. M. Łobanow odczytał sprawozdanie kasowe. Następnie p. A. Dębczyński przedstawił protokół Komisji Rewizyjnej. Po przyjęciu do wiadomości powyższych sprawozdań i udzieleniu absolulorjum ustępującemu zarządowi przystąpiono do wyboru nowego zarządu.
Prezesem został wybrany ponownie profesor M. Kamieński;
na członków zarządu zostali wybrani pp. 1) Maksymiljan Białęcki, 2) Antoni Chromiński, 3) maj. Ksawery Jankowski, 4) dr. Wacław Jezierski, 5) docent Felicjan Kępiński, 6) Mikołaj Łobanow, 7) Jerzy Grzymała-Pokrzywnicki, 8) inż. Bronisław Rafalski. 9) dr. Eugenjusz Rybka, 10) Jerzy Sawiczewski.
Do Komisji Rewizyjnej wybrano: pp. dr. L. Brennejsena, ref. A. Dębczyńskiego oraz inż . P. Strzeszewskiego.
Ostatnim punktem porządku dziennego walnego zebrania były "wolne wnioski". Ponieważ kwestja odpowiedniego traktowania kosmografii w zakładach średnich dla nauki i popularyzacji wiedzy astronomicznej posiada pierwszorzędne znaczenie - walne zebranie na wniosek dr. E. Rybki powzięło jednogłośnie następującą rezolucję:
"Walne Zebranie T. M. A. zwraca się do M. W. R. i O. P. z prośbą o przywrócenie kosmografji jako oddzielnego obowiązującego przedmiotu w szkołach średnich ogólnokształcących. Brakowi wykwalifikowanych nauczycieli możnaby zaradzić drogą urządzenia kursów dokształcających dla tych wykładowców, którzy nie studjowali astronomji w szkołach wyższych."
Po wyczerpaniu porządku dziennego p. M. Łobanow wygłosił referat p.t. "Teorje eteru kosmicznego", który wzbudził duże zainteresowanie wśród zebranych.

Urania 2/1927, str. 60, Spis nowych członków, przyjętych w okresie od 1/II do 1/IV 1927.

Członkowie rzeczywiści.
Chomicz Paulin, radca N. I. K.
Jankowski Ksawery, major W. P.
Kowalska Irena, studentka
Kubacki Kornel, inżynier
Markowa Katarzyna, żona inżyniera
Kujawa Walerjan, meteorolog
Majewska Janina, asystentka U. W. chemii org.
Opalski Wacław, stud. fil.-matemat. U. W.
Snoch Antoni, student U. W.
Uczestnik koła młodzieży.
Broszkiewicz Janusz, uczeń gimn.

Urania 3/1927, str. 89-92, Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Miłośników Astronomji

za okres od dnia 26 stycznia 1926 r. do dnia 27 stycznia 1927 r. przedłożone Walnemu Zebraniu dnia 25. II. 1927 r.
Z okazji zamknięcia V-ego okresu działalności T-wa, Zarząd ma zaszczyt prosić Walne Zebranie o przyjęcie do wiadomości poniższego sprawozdania.
I. Zarząd, powołany uchwałą Walnego Zebrania z dnia 30 stycznia 1926 r., ukonstytuował się następująco: prezes-prof. M. Kamieński, wiceprezes. dr. W. Jezierski, sekretarz generalny inż. O. Zacharewicz., zastępca sekretarza, p. Z. Makowska, szef propagandy dr. A. Chromiński, redaktor "Uranji" dr. E. Rybka, administrator "Uranji" - inż. B. Rafalski, kierownik dostrzegalni p. M. Białęcki, skarbnik p. M. Łobanow, bibljotekarz dr. L. Hufnagel.
Do Komisji Rewizyjnej byli wybrani p. p.: dr. L. Brennejsen, mec. J. Niewodniczański i ref. N. I. K., p. A. Dębczyński.
W ciągu roku 1926, wobec wyjazdu zagranicę p. Z. Makowskiej, Zarząd kooptował na Jej miejsce p. J. Sawiczewskiego, który też od dnia 3.XII. 26 r , pełnił obowiązki sekretarza wobec rezygnacji inż. O. Zacharewicza.
Komisja Rewizyjna poniosła bolesną stratę, dotykającą całe T-wo, przez smierć ś. p. mec. J. Niewodniczańskiego.
2. Zarząd rozwijał, jak zwykle, działalność w trzech kierunkach:
a) wydawniczym,
b) popularyzacyjnym (zebrania dyskusyjne),
c) obserwacyjnym (pokazy nieba).
A) Działalność wydawnicza.
Działalność wydawnicza T. M. A. w r. 1926 ujawniła się w wydaniu 4-ech numerów "Uranji": w kwietniu, lipcu i październiku 1926 r. oraz w lutym 1927 r.- "Uranję" redagował, jak wspomniano, dr. E. Rybka, zaś sprawamitechniczno-finansowemi zajmował się głównie p. M. Łobanow.
Zasadniczym celem naszego kwartalnika jest zachęcanie członków T. M. A. do czynnej pracy astronomicznej na wzór innych kulturalnych krajów, gdzie miłośnicy astronomji wyświadczają wielkie usługi nauce. Szczególnie wielką korzyść przynoszą miłośnicy w dziedzinie gwiazd zmiennych, więc w Nr. 4 zamieszczono artykuł dr. J. Gadomskiego o Algolu, przedstawicielu gwiazd zaćmieniowych, w przygotowaniu zaś jest cykl artykułów, obejmujących szczegółowe instrukcje do obserwacji gwiazd zmiennych.
Prócz tego kontynuowano artykuły z cyklu "Tajemnice Wszechświata", zawierające najniezbędniejsze wiadomości z kosmografji.
Pozatem w Kronice Astronomicznej starano się zaznajamiać czytelników z najnowszemi odkryciami i teorjami astronomicznemi.
Z powodu słabości liczebnej naszego T-wa, wydawnictwo "Uranji" walczyło z dużemi trudnościami. Jedynie dzięki wydatnej pomocy finansowej Wydziału Oświaty i Kultury Magistratu m. st. Warszawy, "Uranja" mogła ukazywać się regularnie. Aby więc utrzymać wydawnictwo i rozszerzyć jego zakres, Zarząd zwraca się z gorącym apelem do członków o regularne wpłacanie składek i jednanie nowych członków.
Wspomniana wyżej działalność doznała pewnego rozszerzenia przez wydanie własnego kalendarza astronomicznego na r. 1927.
B) Zebrania dyskusyjne.
W okresie sprawozdawczym odbyło się 7 zebrań dyskusyjnych, a mianowicie: dn. 6.III.26 odczyt p. Z. Makowskiej p. t. "Komety z r. 1925 oraz pokaz przyrządu "zenitarium" d-ra W. Jezierskiego, dn. 1O.IV odczyt d-ra W. Jezierskiego p. t. "z dziejów lunety", dn. 5.V - inż. B. Rafalskiego p. t. "Kalendarz i jego reforma", dn. 29.V - d-ra E. Rybki p. t. "Rozmiary wszechświata", dn. 22.X p. J. Mergentalera p. t. "O ewolucji gwiazd", dn. l7.XII - d-ra E. Stenza p. t. "O budowie fizycznej słońca" oraz dn. 5.II - prof. d-ra Felicjan Kępiński p. t. "O gwiazdach zmiennych typu delta Cephei".
Wszystkie wymienione posiedzenia były ilustrowane przezroczami cieszyły się znaczną frekwencją członków T. M. A. i gości.
Przy okazji zebrani byli informowani o bieżących sprawach T-wa.
C) Pokazy nieba. Wobec chwilowej nieczynności dostrzegalni T. M. A. skutkiem przebudowy gmachu, T-wo korzystało nadal z uprzejmej gościnności Obserwatorjum Warszawskiego, użytkując dla swych poniedziałkowych wzgl. wtorkowych pokazów nieba refraktor Cooke'a o średnicy objektywu 140 mm. Pokazami kierowali p. P. Łobanow i Białęcki.
Budowa dostrzegalni zbliża się ku końcowi. Tylko brak funduszów wpływa paraliżująco na ostateczne wykończenie robót, które z tego powodu potrwają jeszcze jakiś czas, w każdym bądź razie - niedługi.
Zarząd T-Wa stara się, by sprawa dostrzegalni była załatwiona jaknajprędzej, uważając, że obserwacje są doskonałym środkiem popularyzacji astronomji wśród szerokiego ogółu.
Stan liczebny T-a uległ stosunkowo niewielkim zmianom. Członków nowych przybyło 69, wystąpiło 3, wykreślono 62, zmarło 3. Obecnie więc T-wo liczy 203 członków, w tern 3 założycieli, 9 popierających, 2 dożywotnich i 4-ch członków Kola Młodzieży.
Wobec ciężkiej straty jaką poniosła astronomja polska przez śmierć ś. p. dr. Bohdana Zaleskiego, profesora Uniwersytetu w Poznaniu i dyrektora Obserwatorjum tamże, Zarząd złożył na grobie zmarłego wieniec w imieniu T-wa oraz otworzył listę składek na fundusz Jego imienia przy Narodowym Instytucie Astronomicznym.
Posiedzeń Zarządu w okresie sprawozdawczym odbyło się 10. Przy końcu sprawozdania z działalności T. M. A. w roku 1926, Zarząd zwraca się jak zawsze do wszystkich członków z prośbą o żywy i czynny udział w pracach T-wa nad urzeczywistnieniem jego celów przez popieranie poczynań Zarządu liczny udział w zebraniach.
Warszawa, dn. 25 lutego 1927 roku.

Urania 3/1927, str. 92, Lista członków T. M. A. Spis członków przyjętych w okresie od dn. 2/IV do dn. 1/VII 1927 roku.

1) Gabrjel Tołwiński - prof. szkół wyższych
2) lzak Kuśnir - przemysłowiec.
3) Paweł Sokołowski - urzędnik banku.
4) Paulina Sliwińska - farmaceutka.
5) Tadeusz Olszański - lekarz powiatowy.
6) Stanisław Rutkawski - inżynier.
7) Jan Nowosielski - bankowiec.
8) Edmund Ślaski - urzędnik.

Urania 4/1927, str. 134-135, Kronika T. M. A.

1) Zebrania dyskusyjne.
Od 1 marca do 31 grudnia 1927 r. odbyło się 8 zebrań dyskusyjnych na których wygłoszono następujące odczyty:
11 marca p. W. Wyczółkowski odczytem "Teorja la Rosy gwiazd zmiennych" zaznajomił słuchaczy z poglądami la Rosy, który zmienność blasku gwiazd objaśnia jako efekt optyczny, pochodzący ze składania się światła przynajmniej dwóch gwiazd, obdarzonych względem obserwatora różnemi prędkościami w kierunku widzenia, co ma miejsce, jeżeli obserwowana gwiazda składa się z dwóch lub więcej gwiazd, obracających się około centralnego ciała w płaszczyźnie, nachylonej do promienia widzenia pod ostrym kątem.
29 kwietnia prof. M. Kamieński w bogato ilustrowanym przeźroczami odczycie na temat "Zaćmienia Słońca" wyłożył teorję i główne prawa zaćmień, dał obraz fizyczny tego pięknego zjawiska oraz wskazał, co dały i co mogą jeszcze dać, astronomii obserwacje zaćmień Słońca.
20 maja dr. E. Rybka w odczycie p. t. "Droga Mleczna" szeregiem pięknych zdjęć najciekawszych objektów Drogi Mlecznej ;zaznajomił słuchaczy z tą, bodaj że najwspanialszą częścią nieba.
3 czerwca dr. S. Szczeniowski w odczycie p. t. "Widma pierwiastków chemicznych w atmosferach gwiazd" dał zarys składu chemicznego gwiazd w zależności od ich klasy widmowej w oświetleniu nowych poglądów na budowę atomów.
17 czerwca inż. Br. Rafalski w odczycie p. t. "Izaak Newton - z powodu 200-letniej rocznicy śmierci" skreślił obraz życia i naukowej działalności Newtona, przyczem dłużej zatrzymał się na znaczeniu jego prac dla rozwoju astronomji.
4 listopada dr. E. Rybka wygłosił odczyt "Zaćmienie Słońca"
29 czerwca 1927 r. Jako uczestnik polskiej wyprawy do Laponji dla obserwacji zaćmienia prelegent podzielił się ze słuchaczami swemi osobistemi wrażeniami z wyprawy oraz z tymczasowemi wynikami jej prac, które zresztą są jeszcze w opracowaniu.
25 listopada dr. J. Gadomski w odczycie "Od ziemi, jako planety, do wszechświatów - wysp" dał zarys budowy i rozmiaru wszechświata zgodne z nowszemi danemi nauki.
14 grudnia inż. R. Niewiadomski w odczycie p. t. "Krytyką kosmogonicznej teorji Laplace'a" wyłożył, że hipoteza kosmogoniczna Kanta-Laplace' a obecnie nie jest w stanie oprzeć się poważnej krytyce i posiada tylko znaczenie historyczne. Prelegent obiecał na jednem z dyskusyjnych zebrań wyłożyć teorję Chamberlin'a i Moultona, która lepiej, niż inne, wyjaśnia stopniowy rozwój systemu słonecznego z początkowej mgławicy.
2) Pokazy nieba.
Za wyjątkiem przerwy wakacyjnej, od 1 lipca do końca września, pokazy nieba odbywały się stale w poniedziałki, o ile dopisywała pogoda. Ponieważ dostrzegalnia T. M. A. w gmachu Państwowej Szkoły Kolejowej dotychczas jest niedostępną z powodu przebudowy domu Szkoły, T. M. A. korzystało z wysokiej uprzejmości p. Dyrektora Warszawskiego Obserwatorjum i do późnej jesieni urządzało pokazy w jednym z ogrodowych pawilonów Obserwatorjum za pomocą refraktora C o ok e'a.
Od listopada pokazy odbywają się na południowym tarasie obserwatorjum zapomocą własnych narzędzi oraz lunet obserwatorjum. Pokazami kierowali pp. M. Białęcki, i inż. Z. Chelmoński i dr. M. Łobanow.
Prócz tych regularnych pokazów liczne grono członków T. M. A. obserwowało częściowe zaćmienie Słońca 29 czerwca i całkowite zaćmienie Księżyca w dn. 8 grudnia.
3) Działalność wydawnicza.
W tym kierunku działalność T. M. A. ograniczała się wydawnictwem "Uranji" oraz wydaniem Kalendarza Astronomicznego na 1928 r. Komitet Redakcyjny ostatniego składali pp.: dr. J. Gadomski, dr. M. Łobanow, inż . Br. Rafalski i dr. E. Rybka, przy przewodniczącym Prof. M. Kamieńskim.
4) Działalność propagandowo-popularyzacyjna.
T. M. A. w końcu każdego miesiąca rozsyłało do główniejszych gazet krótkie biuletyny o zjawiskach na niebie w ciągu następnego miesiąca.
Z inicjatywy członka Zarządu T. M. A. inż. Z. Chełmońskiego zapoczątkowane zostały przez niego odczyty w szkołach średnich, dające zasadnicze pojęcia o ustroju świata. Odczyty te spotkały się z wielkiem uznaniem administracji szkół, w których były wygłaszane, oraz z widocznem zainteresowaniem młodocianych słuchaczy.
Członek T. M. A. dr. E. Rybka 6.XII.1927 r. wygłosił przez radjo odczyt o zbliżającem się zaćmieniu Księżyca, a dr. J. Gadomski w listopadzie również przez radjo mówił o ogólnej budowie wszechświata.
5) Nowi członkowie.
Wstąpiły do T. M. A. następujące osoby:
a) Na członków rzeczywistych
l) Jan Nowosielski - bankowiec.
2) Marja Radomska - żona inżyniera.
3) Wanda Dmowska - studentka.
4) Zdzisław Wawrykiewicz - kapitan W. P.
5) Izrael Szapiro - starszy rabin.
6) Marja Bielicka - studentka.
7) Stefan Dziuba - handlowiec.
8) Dr. Feliks Burdecki - nauczyciel.
9) Edward Sturm de Strem - urzędnik państwowy.
10 Ludwik Zajdler - student.
11 Stanisław Muszyński- lekarz.
12 Bronisław Maciorski- student.
b) Do Koła Młodzieży
1) Tadeusz Janowski - uczeń szkól śr.
6) Nekrologja.
T. M. A. poniosło w 1927 r. dotkliwą stratę przez śmierć członka Komisji Rewizyjnej ś. p. Adolfa Dębczyńskiego. Zmarły interesował się bardzo żywo sprawami naszego Towarzystwa i nie szczędził trudu, jako członek Komisji Rewizyjnej, aby wspierać rozwój T. M. A., śmierć Jego więc wywołała głęboki żal u wszystkich, którzy z Nim współpracowali.
Pozatem z grona członków T. M. A. zmarła śmiercią tragiczną ś. p. Walentyna Olechnowiczowa, zamordowana w swem mieszkaniu 1 maja przez złoczyńców.