Kraków
Spis treści
Otwarcie Oddziału
Oddział Krakowski zawiązał się dnia 6. IV. 1948 r. przy udziale 23 osób na zebraniu organizacyjnym. Delegatem Zarządu gł. był dr J. Gadomski, wygłaszając na wstępie referat pt.: "O najnowszych postępach w astronomii". Koreferentem był dr S. Piotrowski. Do Zarządu weszli:
prezes - dr L. Orkisz,
wiceprezes - prof. W. Horbacki,
sekretarz - dr J. Strzemieński,
zast. sekr. - M. Mazur i E. Dobrowolski,
skarbnik - dr K. Kordylewski,
bibliotekarz - K. Szulcówna,
czł. Zarz. - J. Waligórski,
Komisja naukowa - dr S. Piotrowski (przewodn.), dr K. Kordylewski i dr L. Orkisz.
Oddział wykazał dużą ruchliwość i żywotność (przed wojną oddziału Towarzystwa w Krakowie wcale nie było). W dniach 18.IV. i 16.V.1948 r. odbyły się dla członków pokazy nieba przez 20-cm refraktor w Obserwatorium Astron. U.J. (dr K. Kordylewski i dr S. Piotrowski) przy udziale 33 wzgl. 17 osób. Dnia 13.VI.1948 zorganizowano w Muzeum Narodowym w Sukiennicach pokaz narzędzi używanych przez Kopernika, odtworzonych przez drów F. i T. Przypkowskich w Jędrzejowie. Objaśniał dr K. Kordylewski dla 40 uczestników pokazu. W dniach 20. i 27.VI.1948 r. odbył się w zameczku rektora Bohusza w Lesie Wolskim pokaz plam słonecznych przez lunety i odczyt o plamach słonecznych dra K. Kordylewskiego, połączony ze zwiedzeniem Stacji Astronomicznej Uniw. Warsz. w Przegorzałach oraz wystawy pamiątek po drze Antonim Wilku, odkrywcy 4 komet polskich. W pierwszym terminie uczestników 36 (deszcz), w drugim ponad 100 (pokaz plam słonecznych na ekranie w przerwach pomiędzy chmurami). Oddział liczy obecnie ponad 120 członków. Setny członek oddziału, woźny Seminarium matematycznego U. J., otrzymał jako premię książkę J. Jeansa, "Niebo". Adres oddziału: ul. św. Tomasza 30/7, tel. 538-92. Dyżury we wtorki godz. 17-19.
Pierwsze lata działalności Oddziału
Zebranie delegatów odbyło się w dniu 29 stycznia 1949 r. w Pracowniach Obserwatorium Astronomicznego Uniw. Warsz. w Krakowie przy ul. św. Tomasza 30, przy udziale 21 delegatów reprezentujących 7 oddziałów.
Oddział Krakowski jest najliczniejszym i najruchliwszym. Liczy 170 członków, tj. prawie połowę ogólnej liczby członków Towarzystwa. Sprawozdanie za rok ubiegły złożył prezes dr L. Orkisz. Urządzono dwa pokazy nieba w Obserwatorium Astronom. Uniw. Jagiell., ponadto pokaz zrekonstruowanych narzędzi Kopernika w Muzeum Narodowym oraz dwukrotnie imprezę pt.: "Plamy na Słońcu" na Stacji Astronom. Uniw. Warsz. w Przegorzałach, połączoną z odczytem dra K. Kordylewskiego, pokazem plam przez lunety oraz z wystawą pamiątek po śp. A. Wilk u. Mimo złej pogody frekwencja osiągnęła 140 osób. Jesienią Oddział zorganizował wycieczkę koleją do Jędrzejowa dla zwiedzenia obserwatorium drów F. i T. Przypkowskich i bogatego muzeum zegarów słonecznych. Oddział przejął na siebie zorganizowanie wycieczki autokarem do czechosłowackiego obserwatorium nad Skalnah' Pleso. Jesienią A. Piaskowski wygłosił dla członków odczyt pt.: "Oko jako narzędzie astronomiczne". Utworzono Koło młodzieżowe przy VIII Państw. gimn. w Krakowie pod kierunkiem prof. W. Harbackiego oraz zorganizowano takież Koło przy Oddziale. - Dzięki subwencji Wojewody Krakowskiego oraz ofiarności członków zakupiono i zaopatrzono w statyw lunetę paralaktyczną Zeissa o średnicy 80 mm oraz nabyto lornetę Somet'a. Obrót kasowy wyniósł 251 274 złotych. Biblioteka Oddziału liczyła 82 numerów inwentarzowych, liczba wypożyczeń 169. Na walnym Zebraniu w dniu 24. I. 1949 r. wybrano następujący Zarząd: prezes: dr L. Orkisz; członkowie Zarządu: E. Dobrowolski, W. Horbacki, dr K. Kordylewski, dr S. Piotrowski, mgr R. Szafrańcówna oraz mgr K. Szulcówna. Na zebraniu tym dr S. Piotrowski wygłosił odczyt pt.: "Wewnętrzna budowa gwiazd".
Rok 1949. Pokaz wahadła Foucault'a
Kiedy w roku ubiegłym rzucono myśl urządzenia publicznego pokazu wahadła Foucault'a w Krakowie, przyjęto ją niemal jednogłośnie. Jedynie o sposobie przeprowadzenia i o ewentualnych wynikach odzywały się różne głosy: bardzo optymistyczne i na odwrót - skrajnie sceptyczne.
Wreszcie po pokonaniu szeregu trudności, przede wszystkim natury technicznej, wahadło uruchomiono.
Był to dzień 7 czerwca br. W kościele św. Piotra i Pawła w Krakowie, udostępnionym przez Kurię Arcybiskupią dla tego doświadczenia, przepalono - dawno wypraktykowanym zwyczajem - nić wiążącą wahadło, i... popłynęło ono po wyznaczonym, czarnym, siedemnasto-metrowym torze. 46 1/2- metrowej długości wahadło zawieszone jest w latarni u stropu kopuły. Niespełna pięcio-kilogramowa metalowa kula waha się majestatycznie na stalowej strunie, znacząc wkręconą u spodu kolcem-wskazówką drogę, jaką przebywa ponad podłożonym kolorowym wykresem. Po trzydziestu minutach, które wypełnia treściwa, krótka prelekcja - wahadło odchyla się już o prawic sześć stopni. Jest to tak dużo i tak bardzo rzuca się w oczy, że zaciekawiona publiczność zostając tym zaskoczona.
Publiczność jest liczna i najrozmaitsza: od zbiorowych wycieczek szkolnych i to najmłodszych - poprzez grupy harcerzy oraz zwiedzających Kraków turystów, aż do uczonych profesorów.
I mimo, że efekt kasowy nic przyniósł spodziewanego wyniku - bo wstępy są minimalne - to jednak impreza sama spełnia swe zadanie w zupełności. Popularyzacja wiedzy, wzbudzanie zainteresowania astronomią i - wyjście PTMA na "arenę publiczną" - są najlepszą nagrodą i owocem jaki zbiera Oddział Krakowski PTMA.
M. M.
Pokazy wahadła Foucault'a odbywają się do dnia dzisiejszego a prowadzi je Prezes Honorowy PTMA dr Henry Brancewicz
Rok 1950. II. Walny Zjazd Delegatów
Dnia 26 lutego 1950 r. odbył się II. Walny Zjazd Delegatów. Na Zjazd przybyło 44 Delegatów, reprezentujących Oddziały: Krakowski (27), Śląski (7), Warszawski (4), Wrocławski (4), Łódzki (1), Nowosądecki (1).
Głównym punktem części przedpołudniowej porządku dziennego był nowy projekt statutu, nadesłany przez Oddział Krakowski, który obszernie zreferował Zjazdowi inż. Wł. Kucharski. Celem proponowanych zmian jest lepsze przystosowanie statutu do rozrastających się wymogów popularyzacji astronomii, oraz zaprowadzenie bardziej sprężystej organizacji wewnętrznej. W dyskusji postanowiono sprawę uchwalenia zmiany odłożyć do nadzwyczajnego Walnego Zebrania Delegatów, które winno być zwołane z końcem kwietnia b. r., dając tym samym również innym Oddziałom możność gruntownego zaznajomienia się z projektem i poczynienia odpowiednich zmian.
Rok 1952
Dnia 4 czerwca br. Koło Krakowskie P. T. M. A. odbyło swoje doroczne Walne Zebranie Członków i wysłuchało rocznego sprawozdania, w którym stwierdzono stale postępujący rozwój Koła. Jako nowość w pracy Koła wprowadzono tygodniowe dwugodzinne Seminarium Astronomiczne, którego pełny kurs zawiera 12 wspólnych posiedzeń zgłoszonych członków Koła; w ciągu roku odbyły się dwa takie kursy. Uczestnictwo w Seminariach jest dla członków bezpłatne. Jako dalsze ułatwienie, wprowadzono pokazy nieba lunetą astronomiczną, w każdy pogodny i bezchmurny dzień powszedni. Zwykłych posiedzeń dwutygodniowych, zwanych "Wieczorami astronomicznymi" było 22. Ilość członków Koła osiągła liczbę 316 osób.
Po uchwaleniu absolutorium dla ustępującego Zarządu przystąpiono do wyborów i na prezesa Koła powołano inż. Władysława Kucharskiego, prezesa Zarządu Głównego. W Skład Zarządu Koła weszli: H. Dostalowa, inż. W. Kołomyjski. dr St. Kowenicki K. Stenglowa, Z. Szpor i J. Tobola. Komisję Rewizyjną wybrano w składzie osobowym takim, jaki obowiązuje w Zarządzie Głównym. (Urania 8/1952, str. 248)
Rok 1953
W Kole Krakowskim PTMA powstała sekcja szlifierska, grupująca w tej chwili (marzec 1953) 6-ciu członków Koła. Pracownia sekcji mieści się w lokalu PTMA. Jeden z członków sekcji. ob. F. Wojtak, wyszlifował już zwierciadło o średnicy 15 cm, dające obrazy b. dobre. Pozostali szlifierze pracują obecnie nad zwierciadłami o średnicach także 15-centymetrowych. Urania 5/1953, str. 147
Całkowite zaćmienia Słońca 30 czerwca 1954 r. - Ekipa Oddziału Krakowskiego bierze udział w obserwacjach całkowitego zaćmienia Słońca w Sejnach na Suwalszczyźnie.
Z działalności Oddziału Krakowskiego. 1961 r.
Z nadejściem sezonu jesiennego członkowie Oddziału Krakowskiego zainicjowali nową formę działalności, organizując "dyskusyjne wieczory nowości i ciekawostek astronomicznych". W ustalone dni (25-go dnia każdego m-ca) salka odczytowa Oddziału stoi otworem dla amatorów dyskusji astronomicznych przy ... czarnej kawie, którą w cenie kosztów własnych przyrządzają dyżurujący członkowie Oddziału. Pierwszy wieczór zgromadził około 50 osób i wykazał w prawie półtoragodzinnej dyskusji celowość tego rodzaju formy popularyzacji.
Sezon jesienno-zimowy nie sprzyjający organizowaniu imprez na wolnym powietrzu, będzie wykorzystany dla wzmożenia działalności odczytowej. Na konferencji w Wydziale Kultury MRN z udziałem przedstawicieli Domów Kultury i Nowej Huty, ustalone zostały zasady współpracy. Efektem tego porozumienia jest rozpoczęcie cyklu odczytów "Wiedza o Kosmosie" w Nowej Hucie. Analogiczny cykl będzie wygłoszony w zabytkowej galerii "Krzysztofory" w Krakowie.
Jednocześnie 10-go listopada Sekcja Odczytowa rozpoczęła popularne - ogólnodostępne "Studium" z astronomii ogólnej składające się z 14 odczytów wygłaszanych 10-go i 20-go dnia każdego miesiąca. Tematyka wykładów, strona dydaktyczna i ilustracyjna zostały szczegółowo przygotowane przez aktyw 7 prelegentów i obejmuje encyklopedyczny przekrój przez poszczególne dziedziny astronomii.
Sekcja Obserwacyjna zakończyła w październiku opracowywanie materiału obserwacyjnego uzyskanego przez uczestników turnusów na Turbaczu. Po dokonanym przez członków Sekcji omówieniu wyników ponad 2500 obserwacji - przygotowuje się materiał do druku.
Ponadto Sekcja Obserwacyjna organizuje dla zaawansowanych obserwatorów studium gwiazd zaćmieniowych. Program studium przewiduje rozszerzenie i pogłębienie wiadomości z zakresu gwiazd zmiennych.
Zarząd Oddziału Krakowskiego PTMA
Urania 12/1961, str. 374
Z działalności Oddziału Krakowskiego PTMA. 1962 r.
Na zakończenie roku 1961 Oddział Krakowski zorganizował - wspólnie z Polskim Radiem i Krakowskim Oddziałem Polskiego Towarzystwa Astronautycznego - imprezę estradową p. n. "Spotkanie w Kosmosie", połączoną ze "zgaduj-zgadulą" na tematy astronomiczno-astronautyczne.
Blisko 200 osób zgromadzonych w stylowej sali Krakowskiego KMPiK przez 2 godziny bawiło się oglądając występy krakowskich artystów estradowych oraz uczestnicząc w turnieju na najlepszą anegdotkę "kosmiczną".
Impreza została zorganizowana i przeprowadzona z myślą podania w lekkiej formie szeregu wiadomości astronomicznych. Również tematyka pytań "zgaduj-zgaduli" została dobrana w ten sposób, by audycja, odtworzona przez krakowską rozgłośnię Polskiego Radia w dniu 2 stycznia 1962 r., była przystępna dla najszerszego kręgu słuchaczy.
A. Słowik
Urania 3/1962, str. 91
"Ogród kosmiczny" powstaje w Krakowie
Na Walnym Zebraniu krakowskiego Oddziału PTMA w roku 1962 została powołana na wniosek kol. M. Mazura - Komisja organizacyjna Ludowego Obserwatorium i Planetarium w Krakowie. Komisja - pod energicznym przewodnictwem kol. inż. St. Lubertowicza - po szczegółowym przeanalizowaniu szeregu możliwości lokalizacyjnych, uznała za najbardziej odpowiednie dla przyszłego obiektu, wzgórze na Krzemionkach z poaustriackim fortem o kubaturze ca 4.000 m3 (30 izb).
Wobec przychylnego stanowiska władz administracyjnych, konserwatorskich i urbanistycznych - Komisja prowadzi obecnie prace przygotowawcze do przejęcia i odpowiedniej adaptacji obiektu. Akcja oparta będzie całkowicie na funduszach pozabudżetowych; w znacznym stopniu na działalności społecznej . M.in. Politechnika Krakowska wykonała już w czynie społecznym inwentaryzację fortu wraz z otoczeniem i przystępuje do opracowania dokumentacji. Konserwator miejski zapewnił znaczne fundusze w ramach zagospodarowywania obiektów uznanych za zabytki architektury.Równocześnie Oddział PTMA prowadzi tam systematyczne obserwacje nieba (M. Mazur i A. Słowik) celem zbadania warunków obserwacyjnych, które okazują się nadspodziewanie dobre dzięki położeniu fortu na południowym brzegu miasta, wysoko nad światłami i dymami miejskimi oraz oparami Wisły. Z tego powodu oraz dla celów propagandowych, Oddział organizuje już na Krzemionkach publiczne pokazy nieba, jako zaczątek pracy przyszłego "Ogrodu kosmicznego", w skład którego wejdzie obserwatorium, małe planetarium, siedziba PTMA i PTAstronautycznego, pracownie naukowo-dydaktyczne, "ogródki" tematyczne z odpowiednimi modelami itp.
(M. M.)
Urania 5/1963, str. 148-149
Klub KOSMOS w Krakowie
Zmierzając do uatrakcyjnienia form działalności oraz dalszego ożywienia życia towarzyskiego, Krakowski Oddział PTMA uruchomił w swojej sali odczytowej - Klub pod nazwą KOSMOS, do użytku członków PTMA i Polskiego Towarzystwa Astronautycznego. Wyposażenie Klubu oraz jego działalność opiera się na społecznej pracy członków Oddziału.
Otwarcia Klubu dokonał w dniu 4 listopada br. prof. dr Eugeniusz Rybka. Licznie zebrani członkowie Oddziału oglądnęli film "Mars jest blisko", a następnie długo rozmawiali i dyskutowali - przy czarnej kawie - na temat form działalności Klubu.
Obecnie Klub jest czynny trzy razy w tygodniu - w poniedziałki, środy i piątki - w godz. od 17-21. Atrakcją poniedziałkowych posiedzeń Klubu są imprezy w rodzaju projekcji filmowych, wieczorów autorskich i spotkań czy też prelekcji poświęconych aktualnym zagadnieniom, środy natomiast przeznaczone są na imprezy ściśle młodzieżowe, organizowane w porozumieniu z władzami szkolnymi.
Andrzej Słowik
Urania 12/1963, str. 344
Z działalności Oddziału PTMA w Krakowie w r. 1965
Zasadniczą swoją działalność tj. popularyzację wiedzy o niebie Oddz. PTMA w Krakowie nadal pomyślnie rozwija. Przez cały r. 1965 (oprócz okresu wakacyjnego) odbywały się systematycznie odczyty połączone z dyskusją, niejednokrotnie bardzo ożywioną, szczególnie przy bardziej spornych problemach. Imprezy te, organizowane w każdy poniedziałek, zapowiadane są zawsze w prasie krakowskiej. Ponadto od kwietnia 1965 r. Zarząd Oddziału wprowadził inowację w postaci biuletynów powielanych, zapowiadających imprezy na okres jednego lub dwu miesięcy i wysyłanych do członków Oddziału wraz z "Uranią". Tematyka imprez poniedziałkowych jest bardzo obszerna, oprócz zagadnień czysto astronomicznych obejmuje także zagadnienia z zakresu fizyki, astro i geo-fizyki, astronautyki. Dużym zainteresowaniem cieszyły się "Wieczory nowości kosmicznych", obejmujące najnowsze doniesienia prasy krajowej i zagranicznej z astronomii i in. pokrewnych dziedzin. Kilkakrotnie miały miejsce projekcje interesujących filmów.
W r. 1965 prowadzono nadal wieczory klubowe w piątki każdego tygodnia. W czasie tych wieczorów odbywały się zebrania Sekcji Obserwacyjnej i Sekcji Instrumentalnej, prelekcje szkoleniowe, a także spotkania towarzyskie członków Oddziału, korzystających w tym czasie z czasopism i biblioteki.
W okresie letnim zorganizowano wycieczkę do Obserwatorium Astronomicznego UJ na Skale koło Bielan, gdzie nastąpiło spotkanie członków PTMA z prof. dr Eugeniuszem Rybką i zwiedzanie Obserwatorium. W lipcu Sekcja Obserwacyjna przygotowała turnus szkoleniowy p.n. "Noce pod gwiazdami" w Stacji Obserwacyjnej w Niepołomicach. Stacja ta od września jest już systematycznie dostępna dla publiczności w wieczory sobotnie, zaś dla członków Sekcji Obserwacyjnej codziennie. W zakresie obserwacji nieba na terenie Krakowa zapewniono członkom Oddziału możliwość korzystania z urządzeń Obserwatorium Astronomicznego UJ w Ogrodzie Botanicznym. Publiczne pokazy nieba przeprowadzono w miesiącach jesiennych obok fortu na wzgórzu Krzemionki w Dzielnicy Podgórze. Brak stałej Dostrzegalni na terenie miasta utrudnia prowadzenie systematycznych pokazów, ze względu na konieczność każdorazowego transportu instrumentów na wybrane miejsce. Oddział kontynuuje starania o adaptację fortu na Krzemionkach na Ludowe Obserwatorium Astronomiczne. Powodzenie tych zamierzeń zależne jest jednak od przydzielenia mieszkań zastępczych rodzinom tam zamieszkałym.
R. 1966 rozpoczęto w Oddziale PTMA w Krakowie zorganizowaniem wielkiej imprezy publicznej w auli Polskiej Akademii Nauk przy ul. Sławkowskiej 17. Był to cykl odczytów pod wspólną nazwą:
"Współczesny obraz Wszechświata" obejmujący następujące tematy:
7. I. Rodzina naszego Słońca - prof. dr Eugeniusz Rybka
14. I. Świat gwiazd - dr Jan Mietelski
21. I. W otchłani Kosmosu - doc. dr Kazimierz Kordylewski
28. I. Najnowsze teorie kosmologiczne - doc. dr Z. Augustynek
Odczyty te cieszyły się dużym powodzeniem krakowskiej publiczności. W czasie odczytów urządzono przed wejściem do auli PAN punkt informacyjny dla wszystkich interesujących się zagadnieniami kosmicznymi. prowadzony przez członków Oddziału.
Aleksander Kuśnierz
Urania 6/1966, str. 183-184
Kronika działalności Oddziału Krakowskiego PTMA
W dniu 1 grudnia 1975 r. odbyło się nadzwyczajne walne zebranie członków Oddziału Krakowskiego w auli Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. Części oficjalnej zebrania przewodniczył Prof. dr Eugeniusz Rybka, honorowy prezes Zarządu Głównego PTMA.
Zasłużeni działacze Oddziału Krakowskiego zostali udekorowani odznaczeniami regionalnymi przez posła na Sejm PRL, Z-cę Przewodniczącego WRN, Prezesa Woj. Komitetu ZSL Władysława Cabaja. Odznaczonych zaprezentował Przewodniczący Komisji Odznaczeniowej Zarządu Głównego PTMA inż. Stanisław Lubertowicz.
Odznakę za Zasługi dla Ziemi Krakowskiej otrzymali:
a) Złotą:
Dr Jan Mietelski (Kraków)
Inż. Jan Rolewicz (Kraków)
b) Srebrną:
Leon Aleksandrowicz (Nowy Sącz)
Janusz Dziadosz (Kraków)
Tadeusz Kalinowski (Myślenice)
Odznakę za Pracę Społeczną dla miasta Krakowa otrzymali:
a) Złotą:
Dr inż. Stanisław Czareński
Inż. Andrzej Słowik
b) Srebrną:
Włodzimierz Karaś (wszyscy z Krakowa).
W imieniu odznaczonych podziękowanie władzom złożył dr Jan Mietelski. Odczyt pt. „Metody nawigacji astronomicznej na powierzchni ciał niebieskich” wygłosił dr Jan Mietelski, pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Po przerwie wznowiono obrady, którym przewodniczył dr inż. Stanisław Czareński.
W Oddziale Krakowskim PTMA pomyślnie rozwija się akcja odczytowa, prowadzona w Klubie „Kosmos”, toteż postanowiono w roku 1976 prowadzić odczyty co tydzień w tradycyjne poniedziałki. Rozbudowa Stacji Obserwacyjnej w Niepołomicach koło Krakowa jest już na ukończeniu. Corocznie odbywają się tam turnusy obserwacyjno-szkoleniowe, w roku 1975 odbyły się dwa turnusy dla 30 młodzieży — członków Szkolnych Kół Astronomicznych. Pomyślnie rozwija się nabór nowych członków, w roku 1975 przyjęto na członków zwyczajnych 41 osób, w tym wielu ludzi młodych, z których kilku włączyło się do prac Zarządu.
Oddział Krakowski liczy 360 członków, w tym młodzieży 60. Ostatnio Oddział Krakowski PTMA poniósł dotkliwą stratę, gdyż 19 grudnia 1975 r. zmarł Prezes Oddziału inż. Marek Kibiński, zasłużony wieloletni działacz PTMA, człowiek wielkiego serca i czynu, przyjaciel młodzieży, wychowawca wielu pokoleń miłośników astronomii.
Oddział Krakowski PTMA przygotowuje się do Walnego Zebrania Sprawozdawczo-Wyborczego w br.
Jan Rolewicz
Urania 7/1976, str. 214-215
Urania 10/1978, str. 311-312, XXX-lecie założenia Oddziału PTMA w Krakowie
Z okazji XXX-to lecia założenia Oddziału PTMA w Krakowie i zatwierdzenia nowego statutu Towarzystwa (5. I. 1948 r.) po II-giej wojnie światowej, w dniu 17 maja br. w auli Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, odbyło się w obecności 75 osób, uroczyste zebranie ogólne członków krakowskiego Oddziału PTMA dla uczczenia tych jubileuszowych rocznic. Zebranie zaszczycili swoją obecnością: Wiceprezydent Miasta dr inż. Eugeniusz Janczarski, Sekretarz Naukowy Oddziału PAN prof. dr Włodzimierz Ostrowski, Prorektor UJ — Dyr. Obserwatorium prof. dr Andrzej Zięba i Prezes Honorowy PTMA prof. dr Eugeniusz Rybka. Okolicznościowe przemówienie charakteryzujące działalność Towarzystwa a w tym i krakowskiego Oddziału w minionym trzydziestoleciu w Polsce Ludowej, wygłosił Prezes ZG PTMA Maciej Mazur. Wykład n.t. „Struktura Wszechświata” przedstawił prof. dr Andrzej Zięba.
Z okazji jubileuszy XXX-to lecia Rada Narodowa Miasta Krakowa przyznała zasłużonym, długoletnim działaczom społecznym — członkom PTMA — wysokie odznaczenia regionalne.
Złote Odznaki „Za pracę społeczną dla Miasta Krakowa” otrzymali: inż. Stanisław Lubertowicz, mgr inż. Leszek Marszałek, Maciej Mazur, inż. Jan Rolewicz, Zygmunt Szpor i Elżbieta Zakrzewska.
Srebrne Odznaki „Za pracę społeczną dla Miasta Krakowa” otrzymali: Aleksander Bojkowski, inż. Jacek Burda, dr Piotr Flin i mgr Andrzej Kułak. Złotą Odznakę „Za Zasługi dla. Ziemi Krakowskiej” przy znano Marianowi Mirocha a Srebrną Odznakę mgr Aleksandrowi Kuśnierzowi. Odznaczenia wręczył Wiceprezydent Miasta dr inż. E. Janczarski składając odznaczonym imieniem Władz Miasta serdeczne gratulacje i życzenia dalszych sukcesów w pracy zawodowej i społecznej dla dobra wawelskiego regionu. Prezes ZG PTMA M. Mazur wręczył Srebrną Honorową Odznakę PTMA dr inż. Stanisławowi Czareńskiemu a Dyplom Uznania PTMA Aleksandrowi Bojkowskiemu. W swoich wystąpieniach gratulacje odznaczonym i wszystkim członkom Oddziału PTMA, z okazji jubileuszu złożyli: imieniem Polskiej Akademii Nauk prof. dr Włodzimierz Ostrowski — Sekretarz Oddziału PAN, a Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. dr Andrzej Zięba — Prorektor UJ. Odznaczonych obdarowano symbolicznym goździkiem. Podziękowanie Władzom Miasta za zaszczytne wyróżnienie działaczy PTMA — imieniem odznaczonych złożył inż. Stanisław Lubertowicz. Podkreślił on szczególną rolę i rangę Miasta Krakowa w życiu kraju a tym samym rangę odznaczeń przyznanych przez Radę obywatelom krakowskiego regionu. Odznaczenia stanowiące wyróżnienie za pracę społeczną zobowiązują na dziś i jutro. Mówca podkreślił specyfikę pracy społecznej i wynikające z niej przeszkody i trudności w Krakowie — ośrodku nauki, oświaty i kultury o priorytetowej randze w kraju o wysoce rozbudowanym nowoczesnym przemyśle „wtopionym” w zurbanizowany krajobraz krakowskiego regionu. Dlatego też szczególnie cieszy fakt, że praca PTMA wśród setek innych tego typu stowarzyszeń została zauważona a nadane odznaczenia są tego znaczącym dowodem. W wypowiedziach przedstawicieli Władz jak też członków Towarzystwa przewijała się troska o dalszy rozwój różnych form pracy, wzbogacenie dotychczasowego dorobku, zapewnienia „zielonego światła” dla inicjatyw PTMA w regionie krakowskim. Uzyskano przyrzeczenie Wiceprezydenta Miasta i Sekretarza Naukowego Oddziału PAN, że lokalne inicjatywy PTMA znajdą pełne zrozumienie i poparcie, gdyż statutowe cele i zadania Towarzystwa służą ogółowi społeczeństwa, są odpowiedzią na jego zapotrzebowanie w dziedzinie wiedzy o wszechświecie, służą powszechnej oświacie i kulturze Narodu.
Tadeusz Grzesło
Historia Oddziału po roku 1980
Radio-Heweliusz
Krakowski Oddział PTMA postanowił w szczególny sposób uczcić 300 rocznicę śmierci Jana Heweliusza oraz ogłoszony przez UNESCO Rok Heweliuszowski. Już z końcem 1986 roku na zebraniu Zarządu Oddziału padła propozycja, by z okazji tej ważnej rocznicy uruchomić specjalną radiostację amatorską, która informowałaby o rocznicy i propagowała zasługi wielkiego astronoma. Dzięki temu, że ogłoszono Rok Heweliusza, stacja nie musiała pracować dokładnie w dniu rocznicy (w styczniu), co było istotne, gdyż montaż anten zimą jest znacznie utrudniony. Po załatwieniu formalności, w oparciu o klub krótkofalarski SP9PLK w Krakowie, stacja heweliuszowska otrzymała okolicznościowy znak wywoławczy SP0TMA. Litery w znaku wywoławczym oznaczają, że stacja jest pochodzenia polskiego, 0 (zero), że okolicznościowa, a TMA oznacza Towarzystwo Miłośników Astronomii. Głównym zadaniem stacji miało być propagowanie Heweliusza w kraju, ale w miarę możliwości należało z tym wyjść poza granice Polski. Dzięki dużemu zaangażowaniu członków SP9PLK, a zwłaszcza Andrzeja Koźbiała, który użyczył do tego przedsięwzięcia swój sprzęt radiowy, cała impreza doszła do skutku.
I tak 22 maja 1987 roku około godz. 18-tej z Dostrzegalni Astronomicznej w Krakowie zostały wysłane w świat pierwsze sygnały radiowe zapraszające do łączności z jedyną stacją na świecie o znaku SP0TMA. Sygnały zostały nadane na falach krótkich i ultrakrótkich. Mimo zakłóceń spowodowanych przez burzę i przerw w dostawie prądu, dorobek imprezy jest imponujący. Zrealizowano około 400 seansów łączności z różnymi stacjami w kraju i na świecie. Do tego należy doliczyć wiele stacji zajmujących się tylko nasłuchem. Na falach UKF-u nadawano dla województwa krakowskiego i województw ościennych, natomiast na falach krótkich przeprowadzono łączności krajowe i zagraniczne. Łączności zagraniczne objęły: USA, Wielką Brytanię, ZSRR, Izrael, Czechosłowację, Australię, Włochy, NRD, Belgię, Jugosławię, Rumunię, Sycylię, Holandię, Węgry, Hiszpanię, statek na kanale La Manche, Francję, RFN, Szwecję, Grecję, Bułgarię i Szwajcarię. Z wieloma państwami nawiązano łączność po kilka, a nawet kilkanaście razy z różnymi stacjami, np. z Australią rozmawiano dwukrotnie z dwiema stacjami. Jedna z nich nadawała z Sydney. Głoszono zasługi Heweliusza kluczem telegraficznym, fonem (mikrofon), dalekopisem. Radio-Heweliusz zakończyło pracę 24 maja o godz. 14-tej. Przez radio podawano minimum wiadomości dotyczących gdańskiego astronoma, chyba że korespondent prosił o szczegóły. Więcej wiadomości zostanie wysłanych do wszystkich tych radiostacji, które z SP0TMA pracowały lub tę stację nasłuchiwały. Wiadomości te będą umieszczone na kartach QSL-u, czyli kartach potwierdzających łączność. Informacje te są przygotowywane w języku polskim i angielskim. SP0TMA, radiostacja Oddziału Krakowskiego PTMA, również gromadzi karty QSL; potwierdzają one, że jej praca była owocna i że spełniła ona swoje zadanie.
Leszek Benedyktowicz
Urania 2/1988, str. 54-55
I Skawińskie Seminarium Astronomiczno-Astronautyczne
Dnia 20 marca 1990 roku w sali widowiskowej Miejskiego Domu Kultury „Sokół” w Skawinie odbyło się I Skawińskie Seminarium Astronomiczno-Astronautyczne zorganizowane przez Koło Astronomiczne Oddziału Krakowskiego PTMA oraz Zespół Szkół Elektryczno-Mechanicznych w Skawinie. W seminarium wzięło udział ponad stu miłośników astronomii i astronautyki, kilku przedstawicieli instytucji naukowych i kilku delegatów Oddziałów PTMA i PTA.
Sekcja Obserwatorów komet PTMA
W 1994 roku zmieniła się siedziba Sekcji Obserwatorów Komet PTMA, obecnie jest nią Oddział Krakowski, który mieści się przy Zarządzie Głównym PTMA w Krakowie, ul. Św. Tomasza 30/8. Sekcję prowadzą obecnie członkowie Oddziału Krakowskiego Tomasz Ściężor i Janusz Płeszka. Urania 10/1995, str. 278
Bieżąca działalność Oddziału
Oddział Krakowski jest jednym z najstarszych Oddziałów PTMA w Polsce oraz jednym z niewielu, które działają nieprzerwanie od 1948 r. W 2007 roku Oddział zmienił swoją siedzibę (wraz z siedzibą Zarządu Głównego) na ul. Miodową 13a/35 a potem na ul. Górników 27-29, gdzie jest do tej pory. Od dziesięcioleci w roku akademickim cyklicznie (co tydzień lub, jak obecnie, co dwa tygodnie) organizowane są w Oddziale Krakowskim prelekcje astronomiczne, niekiedy połączone z pokazami nieba. Od lat '60. ubiegłego stulecia w okresie wakacyjnym Oddział organizuje Obozy bądź Zloty Astronomiczne. Oddział był organizatorem lub współorganizatorem wielu krajowych i zagranicznych wypraw (m.in. całkowite zaćmienie Słońca w Polsce w 1954 r., całkowite zaćmienie Słońca na Węgrzech w 1999 r., całkowite zaćmienie Słońca w Turcji w 2003 r.). Organizuje także pokazy ciekawszych zjawisk na niebie, takich jak zaćmienia Słońca czy Księżyca bądź tranzyty planet na tle Słońca. Członkowie Oddziału wzięli udział w Wielkich Wyprawach PTMA na Islandię w 2016 i 2018 roku, na całkowite zaćmienie Słońca w USA w 2017 r. oraz na Teneryfę w 2019 r.
W 1997 roku zostaje założona strona Oddziału, wtedy na serwerze UJ (http://www.oa.uj.edu.pl/~ptma). Obecnie strona jest już na serwerze PTMA a jej adres to: http://www.krakow.ptma.pl Istnieje także fan page Oddziału na Facebooku: https://www.facebook.com/PTMA.Krakow/
70-lecie Krakowskiego Oddziału PTMA
70-lecie Krakowskiego Oddziału PTMA
6 kwietnia 2018 roku minęło 70 lat od powstania jednego z pierwszych powojennych Oddziałów Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii. W 1948 roku, przy udziale 23 osób, powołano do życia jeden z niewielu Oddziałów, które istnieją i działają po dziś dzień. Już w 1949 roku Oddział liczy 170 członków, czyli prawie połowę w ówczesnym czasie ogólnej liczby członków Towarzystwa.
Przez 70 lat funkcje prezesów pełniło wielu znanych astronomów i popularyzatorów nauki. Wśród nich byli: Lucjan Orkisz, Edward Szelingiewicz, Marek Kibiński, Andrzej Wiciński, Jacek Burda, Tomasz Ściężor, Janusz Płeszka. Obecnie prezesem jest Agnieszka Nowak.
Od lat 60. ubiegłego stulecia w okresie wakacyjnym oddział organizuje obozy lub zloty astronomiczne. Był organizatorem lub współorganizatorem wielu krajowych i zagranicznych wypraw (m.in. na całkowite zaćmienie Słońca w Polsce w 1954 r., całkowite zaćmienie Słońca na Węgrzech w 1999 r., całkowite zaćmienie Słońca w Turcji w 2003 r.). Organizuje także pokazy ciekawszych zjawisk na niebie takich, jak zaćmienia Słońca czy Księżyca bądź tranzyty planet na tle Słońca. Członkowie oddziału wzięli udział w Wielkiej wyprawie PTMA na całkowite zaćmienie Słońca do USA w 2017 r.
Z okazji siedemdziesięciolecia, 14 maja b.r. zorganizowano spotkanie jubileuszowe. Wśród zaproszonych gości był m.in. Maciej Mazur (Honorowy Członek PTMA, wieloletni członek zarządu Oddziału oraz prezes PTMA). Wraz z dr Henrykiem Brancewiczem przedstawił nam kulisy powstania oddziału. Opowiedzieli także o powstaniu, historii i działalności PTMA Kraków.
Wspomnieniami podzielił się z nami również specjalista od pozycji i zakryć Leszek Benedyktowicz.
Po części historycznej przyszedł czas na wspólne rozmowy oraz wspomnienia byłych i obecnych członków oddziału, które prowadziliśmy przy jubileuszowym torcie, kawie i herbacie. Miło było się spotkać w tak zacnym gronie.
Prezesi Oddziału w latach 1948-2018
1948-(?) - Lucjan Orkisz
1958-1966 - Edward Szelingiewicz
1966-1975 - Marek Kibiński
1982-1985 - Andrzej Wiciński
1988-1990 - Jacek Burda
1990-1994 - Tomasz Ściężor
1994-1997 - Janusz Płeszka
1997-2007 - Tomasz Ściężor
2007-2022 - Agnieszka Nowak
