1983

Urania 1-4/1983, str. 1, Wstęp

Walny Zjazd Delegatów Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, który obradował w Toruniu w dniu 19 lutego 1983 roku, postanowił nadać tytuł Członka Honorowego PTMA Ludwikowi Zzjdlerowi.
Obdarzając tą godnością Redaktora Naczelnego Uranii dano wyraz uznaniu Jego zasług w kształtowaniu oblicza naszego pisma, wyrażono podziękowanie za trud i długoletnie ofiarne kierowanie pracami redakcji, a także podkreślono Jego oddanie dziełu upowszechniania i popularyzacji astronomii nie tylko poprzez Uranię, lecz także na forum PTMA.
Ponieważ ciężka, przewlekła choroba już od dłuższego czasu uniemożliwiła L. Zajdlerowi kontynuowanie prac redakcyjnych, Zarząd Główny PTMA powierzył funkcję redaktora naczelnego Uranii Krzysztofowi Ziółkowskiemu, dotychczasowemu sekretarzowi redakcji i powołał w skład kolegium redakcyjnego Magdalenę Sroczyńską-Kożuchowską na stanowisko sekretarza redakcji oraz T. Zbigniewa Dworaka jako redaktora technicznego.
Niniejszy zeszyt Uranii wprawdzie ma zwiększoną objętość, ale obejmuje cztery pierwsze numery 1983 roku. To drastyczne posunięcie okazało się niestety jedynym, które szybko może doprowadzić do likwidacji opóźnienia w ukazywaniu się naszego miesięcznika spowodowanego ubiegłorocznymi trudnościami.
Przepraszamy!

Urania 1-4/1983, str. 38-39, Kronika PTMA - Z działalności Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii w 1982 roku

W 1982 roku działalność PTMA koncentrowała się na tradycyjnych formach popularyzacji wiedzy jak wykłady i odczyty, pokazy nieba, prowadzenie czytelni i bibliotek, turnusy obserwacyjne, konferencje naukowe. Trudno wymienić w tym miejscu wszystkie działania aktywu Towarzystwa, zwłaszcza o charakterze lokalnym. Podkreślmy jednak, że w większości oddziałów w drugim półroczu ubiegłego roku spotkania członków na prelekcjach czy wspólnych obserwacjach odbywały się stosunkowo regularnie. Na szczególną uwagę zasługują takie dokonania jak cykl wykładów poświęcony pamięci wieloletniego Prezesa Oddziału PTMA w Toruniu Henryka Iwaniszewskiego zorganizowany w Toruniu, czy otwarcie Obserwatorium Astronomicznego Politechniki Szczecińskiej, głównie staraniem członków Oddziału PTMA. Obserwatorium w Szczecinie kieruje obecnie Prezes Oddziału PTMA Lech Barski. Wzorem lat ubiegłych zorganizowano wakacyjne turnusy szkoleniowe dla młodzieży. Spotkania te, mające w Towarzystwie ponad dwudziestoletnią tradycję, w ostatnich latach przybrały nowy kształt organizacyjny. Odbywają się pod wspólną nazwą Letnich Szkół Obserwacyjnych i są przygotowane — od strony merytorycznej — przez specjalistyczne sekcje Towarzystwa. W 1982 roku zorganizowano 6 turnusów, w których wzięło udział około 90 osób. O pobycie młodych adeptów astronomii w Obserwatorium Astronomicznym w Piwnicach koło Torunia pisał obszerniej w Uranii Juliusz Domański (nr 10, 1982). We Fromborku w dniach od 24 lipca do 4 sierpnia wyznaczyli sobie spotkanie członkowie Sekcji Obserwacji Meteorytów (kierownictwo Szkoły — Antoni Stiller). Sekcja Obserwacji Gwiazd Ziemnych współuczestniczyła w organizacji czterech Szkół: jednej w Niepołomicach (14-27 lipca, kierownik Krzysztof Chyży) oraz trzech na Łysinie w Beskidzie Wyspowym (pierwsza od 14 do 28 lipca, a druga od 12 do 28 sierpnia, kierownictwo obu — Dariusz Lis oraz trzecia od 16 do 25 września, kierownictwo — Tomasz Kaczkowski).
Obserwacje wykonane w czasie Letnich Szkół Obserwacyjnych będą opublikowane w The Astronomical Reports. Niestety, z przyczyn niezależnych od Towarzystwa, nie udało się zorganizować — wzorem lat ubiegłych - Zlotu Obserwatorów Nieba(*)
Na szczególną uwagę zasługują prace prowadzone w ramach Seminarium Dydaktyki i Popularyzacji Astronomii, którego III konferencja (współorganizator: Uniwersytet Śląski w Katowicach) odbyła się w Mogilanach koło Krakowa w okresie od 21 do 23 listopada 1982 roku.
Wszystkie referaty i wystąpienia na konferencji będą opublikowane w Materiałach Seminarium (Biblioteka PTMA, Seria F, zeszyt 3). I jeszcze kilka słów o działaniach organizacyjnych. W 1982 roku w Biurze Zarządu Głównego PTMA w Krakowie można było kupić obiektywy i całe zestawy (obiektyw, soczewki do montażu okularów, tubus) do budowy niewielkich lunetek. Od bieżącego roku cała kartoteka członkowska PTMA, wraz ze wszystkimi rozliczeniami z członkami Towarzystwa i prenumeratorami Uranii prowadzona będzie za pomocą maszyny cyfrowej. Usprawnienie to pozwoli zatrudnić w Biurze Zarządu Głównego PTMA instruktora programowego zamiast pracownika administracyjnego. Trwają wysiłki zmierzające do gruntownego wyremontowania Wzgórza Partyzantów - siedziby Oddziału PTMA we Wrocławiu. Dzięki obiecanej pomocy władz dzielnicy Wrocław - Stare Miasto możliwy będzie pełny remont i utworzenie w centrum Wrocławia ośrodka dydaktyki i popularyzacji astronomii o zasięgu ogólnokrajowym.
J. K.
(*) - I Zlot Obserwatorów Nieba: 19-21 czerwca 1980 r., Święta Katarzyna, II Zlot Obserwatorów Nieba: 4-7 września 1981 r., Sulejów nad Pilicą; patrz Jan Kwaśniewicz, Materiały Seminarium Dydaktyki i Popularyzacji Astronomii, Biblioteka PTMA, Seria F, zeszyt 2.

Urania 1-4/1983, str. 39-40, Kronika PTMA - Dwa tygodnie na szlakach: piastowskim, Kopernika, Heweliusza

Grupa jedenastu osób z krakowskich oddziałów Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii i Polskiego Towarzystwa Astronautycznego wyruszyła 15 lipca 1982 roku w północne rejony Polski rzadko odwiedzane przez członków naszych oddziałów. Celem tej wyprawy popularno-naukowej było zaznajomienie się ze znajdującymi się na tych ziemiach instytucjami służącymi szerzeniu wiedzy o wszechświecie, obiektami o domniewanym znaczeniu astronomicznym w odległej przeszłości, ukształtowaniami terenu będącymi prawdopodobnie wynikiem spadku meteorytów, obiektami związanymi z działalnością instytucji dysponujących materiałami źródłowymi dotyczącymi działalności Mikołaja Kopernika i Jana Heweliusza. Bardziej dalekosiężnym celem wyprawy było znalezienie form i sposobów współpracy zaangażowanych członków obu Towarzystw oraz wykształcenie nawyków i form współdziałania osób o podobnych zainteresowaniach w oparciu o możliwości, jakie dają turystyka i krajoznawstwo uprawiane przecież przez dużą część członków obu Towarzystw.
W czasie dwóch tygodni trwania wyprawy, której bazy znajdowały się kolejno w Inowrocławiu, Ostródzie i Gdańsku, udało się zrealizować obszerny program popularno-naukowy i krajoznawczy. W grupie obiektów służących współcześnie wiedzy o wszechświecie i jej uprzystępnieniu należy wymienić Obserwatorium Astromomiczne Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Piwnicach koło Torunia, Obserwatorium Astronomiczne i Planetarium w Zespole Szkół Zawodowych w Grudziądzu, Planetarium we Fromborku, Planetarium Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni oraz pozostałości po wyrzutni rakiet oddziału krakowskiego Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego (obecnie Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej) na wydmach nadmorskich koło Łeby. Obiekty o domniemanym znaczeniu astronomicznym w odległej przeszłości na terenie naszej wyprawy, to prehistoryczne kręgi kamienne w pobliżu miejscowości Odry w Borach Tucholskich. Z obiektami pochodzenia meteorytowego w postaci lejów pouderzeniowych, z których trzy są wypełnione wodą i tworzą bezodpływowe jeziorka, zapoznaliśmy się w lesie koło wsi Morasko w odległości kilku kilometrów od Poznania. Wreszcie obiekty o znaczeniu historycznym, związane z działalnością Kopernika i Heweliusza znaleźliśmy w Grudziądzu, (dom, w którym Kopernik wygłosił swój traktat „De aestimationae monetae”), w Lidzbarku Warmińskim (zamek, w którego wieży przez 9 lat znajdowała się pracownia Kopernika), we Fromborku (Muzeum im. Mikołaja Kopernika oraz katedra, której kanonikiem był Kopernik, i w której spoczywają jego prochy), w Toruniu (Dom Kopernika), w Gdańsku (rękopisy i pierwsze wydanie drukiem dzieł Jana Heweliusza znajdujące się w Bibliotece Polskiej Akademii Nauk).
W czasie wyprawy z zainteresowaniem zwiedziliśmy obiekty związane z historią narodu i państwowości polskiej na Szlaku Piastowskim w Kruszwicy, Strzelnie, Gnieźnie, Żninie, Wenecji, Biskupinie, a także zabytki historii na Szlaku Kopernikowskim w Toruniu, Grudziądzu, Olsztynie, Lidzbarku Warmińskim, Malborku i Fromborku, jak również historyczne pole bitwy pod Grunwaldem.
Uczestnicy wyprawy spotkali się wielokrotnie z serdecznym przyjęciem przez członków naszych Towarzystw. Na trasie wyprawy świadczyli nam pomoc m.in. mgr Stanisław Krawczyk w Toruniu, mgr Mirosław Kubiak w Grudziądzu i doc. Andrzej Lisicki w Gdańsku.
Efektami wyprawy są także projekty na 1983 rok podobnej wyprawy „Szlakiem Kopernika i myśli Kopernikowskiej po Ziemiach Zachodnich od Koperników do Szczecinka” oraz obozu młodzieżowego w pobliżu Odrów w Borach Tucholskich.
Stanisław Czareński

Urania 6/1983, str. 106-109, Kronika PTMA - Walny Zjazd Delegatów PTMA w Toruniu

Zdjęcie dyplomu pamiątkowego, złożonego na ręce Prezydenta miasta Torunia, P. S. Michałka, przez delegata Towarzystwa Miłośników Astronomii podczas uroczystej akademii ku czci Kopernika dnia 12 lutego 1923 r. Adres powyższy został podpisany przez wszystkich członków Zarządu T.M.A. oraz komitet redakcyjny „Uranii”. W Toruniu złożyli ponadto swe podpisy wszyscy uczestnicy I-go Zjazdu Astronomów polskich, będący członkami Towarzystwa.

W dniach 18—20 lutego 1983 r. odbył się w Toruniu Walny Zjazd Delegatów Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii. Zjazd rozpoczął się Uroczystą Wieczornicą w 510 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika w zabytkowej Sali Mieszczańskiej Ratusza Staromiejskiego. Miłym akcentem było nadanie Miastu Toruniowi Złotej Honorowej Odznaki PTMA, którą na ręce prezydenta miasta przekazał Prezes Maciej Mazur. Upamiętniono w ten sposób Zjazd Astronomów w Toruniu w 1923 roku, na którym ówczesne Towarzystwo Miłośników Astronomii wręczyło Prezydentowi Miasta Torunia pamiątkowy dyplom. Dziękując za otrzymane wyróżnienia. Złotą Honorową Odznakę PTMA, a także medal Polskiego Towarzystwa Astronautycznego-, prezydent Torunia Romuald Bester powiedział m.in.:
Toruń dumny jest z faktu, że Okrywca prawdziwego obrazu Wszechświata tu się urodził i wychował i dumie tej daje wyraz w pielęgnowaniu i rozwijaniu idei kopernikowskich... Warto przypomnieć, Wieczornica, w której uczestniczymy, ma już przeszło sześćdziesięcioletnią tradycję. Zaczęła się w 1922 r. w Gimnazjum Toruńskim, z inicjatywy profesorów fizyki Józefa Zagórzańskiego i Jana Szyca (prof. Jan Szyc był po wojnie długoletnim prezesem toruńskiego Oddziału PTMA — przyp. C.I.), którzy zorganizowali ponadto kółka astronomiczne, odbywając regularnie zebrania naukowe. Z inicjatywy tego kółka szkoła otrzymała nazwę Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika i do dziś w rocznicę urodzin swego patrona organizuje uroczyste akademie.
Po przerwie wojennej trad y c ja ogólnomiejskich akademii Kopernikowskich została przejęta przez Polskę Towarzystwo Miłośników Astronomii i od dwudziestu lat jest kontynuowana wspólnie przez Muzeum Mikołaja Kopernika i PTMA...
Wielkie zasługi w szerzeniu kultu Kopernika ma powołana do życia w 1923 r. Książnica Miejska im. Mikołaja Kopernika...
Kulminacyjnym momentem aspiracji kopernikowskich Torunia było powołanie w naszym mieście w 1945 r. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, w którym rozwijał się znaczący ośrodek astronomiczny - Obserwatorium Astronomiczne, dobrze znane społeczeństwu z licznych wycieczek szkół i zakładów pracy... Wielki jubileusz kopernikowski przed dziesięciu laty sprowadził do Torunia wielu najwybitniejszych specjalistów, astronomów i historyków, którzy na międzynarodowych sympozjach i kongresach przedstawiali najnowsze wyniki badań otaczającego nas świata i dyskutowali nad konsekwencjami dzieła Wielkiego Syna Torunia... Miejsce szczególnego kultu Kopernika w Toruniu jest powołane do życia przed 22 laty Muzeum Mikołaja Kopernika, które przez swoje wystawy zbliża społeczeństwu postać naszego Uczonego...
Regularne odczyty organizowane w murach tego Ratusza Staromiejskiego przez PTMA popularyzują współczesny stan wiedzy o otaczającym nas świecie. Zdając sobie sprawę z możliwości popularyzacji, jakie stwarza Planetarium, PTMA podjęło sta ran ia o taką placówkę jeszcze w 1960 r. Dopiero obecnie idea ta jest bliska realizacji, mamy ju ż w Toruniu ap a ratu rę p laneta ryjną i trw a ją prace dokumentacyjne pomieszczeń, gdzie będzie zainstalowana. Toruńskie Planetarium ma być częścią składową Muzeum Mikołaja Kopernika. Złotą Honorową Odznakę Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii i Medale Polskiego Towrzystwa Astronautycznego przyjmujemy jako wyraz uznania polskiej społeczności astronomicznej dla wszystkiego tego, co robi społeczeństwo Torunia dla zachowania pamięci i rozwinięcia dzieła Mikoła ja Kopernika. Będzie ona nas zobowiązywała do jeszcze aktywniejszej pracy w te j dziedzinie”. Wobec nieobecności prezesa Polskiego Towarzystwa Astronomicznega doc. dr. Jerzego S t o d ó ł ' k i e w i c z a w imieniu tego towarzystwa głos zabrała prof, dr Wilhelmina I w a n o w s k a . Przypomniała, że właśnie przed 60 laty, 19 lutego 1923 r. zebrani na uroczystym posiedzeniu w Toruniu z okazji 450 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika as tro nomowie polscy zawiązali Polskie Towarzystwo Astronomiczne. Następnie zebrani wysłuchali dwóch wykładów; „Potrzeba historii w XV i XVI wieku” prof. dr. Aleksandra G i e y s z t o r a , prezesa Polskiej Akademii Nauk, oraz „Wszechświat współczesnego astronoma” doc. dr. Andrzeja Wo s z c z y k a , dyrektora Insty tu tu Astronomii UMK w Toruniu. W części artystycznej Wieczornicy wystąpił Chór Chłopięcy ' z Bouhaix we Francji. Właściwe obrady Zjazdu Delegatów rozpoczęły się w sobotę 19 lu tego 1983 r. w siedzibie Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Po przemówieniu prezesa Macieja Mazura, życzeniach składanych przez prezydenta Torunia Romualda Bestera i skarbnika Polskiego Towarzystwa Astronomicznego dr. Andrzeja K u s a , przystąpiono do nadania honorowych odznaczeń PTMA. Honorowe członkostwo PTMA nadano L u dw ikowi Z a j d l e r o w i , redaktorowi Uranii od 1965 r. Złote Honorowe Odzjiaki PTMA otrzymali: Jacek B u r d a , Stanisław’ C z i a r e ń s k i , Roman F a n g o r , Jan H a n a s z , Leliks L a m p a r c z y k , Andrzej L i s i cki , Jan M i e t e l s k i , Marek Z a w i 1 s k i. Srebrne Honorowe Odznak i PTMA otrzymali: Karol B r z e z i ń s k i , Juliusz D o m a ń s k i , Zbigniew G a 1 ę c k i, Longin G l a d y s z e w s k i , Cecylia I w a n i s z e w - s i a , Jerzy K r e i n e r, J a n K w a ś n i e w i c z , Edyta P i l s k a , Maria R a f i ń s k a , Stanisław S t e c i a k, zaś dyplomy honorowe otrzymali Andrzej C u g o w s k i , S. K u n a , Dariusz Li s , Jan M a s ł y k , Janina M a z u r k i e w i c z , Helena N e u g e b a u e r , Zbigniew P a p r o t n y , Z. R&d z i s z o w a , Antoni S t i l l e r , Marek S z c z e p a ń s k i , Tadeusz R e w a j . Medale wybite z okazji 15-lecia Oddziału PTMA i 10-lucia Planetarium w Grudziądzu wręczone zostały Zarządowi Głównemu PTMA i Zarządowi Oddziału w Toruniu. Delegaci wysłuchali następnie bogato ilustrowanego przezroczami wykładu doc. dr. Andrzeja Woszczyka „Współczesne badania Układu Słonecznego”. W samo południe, przy dźwiękach hejnału z wieży ratuszowej odbyło się uroczyste składanie kwiatów pod pomnikiem Mikołaja Kopernika na Rynku Staromiejskim, a następnie otwarcie wystawy „Kopernik w pamięci narodów” w Muzeum Mikołaja Kopernika. Tego samego dni3 odbyło się również w Toruniu powołanie Federacji Miast Kopernikowskich. Uroczysty akt podpisywali prezydenci Fromborka, Grudziądza, Krakowa, Lidzbarka Warmińskiego, Olsztyna, Torunia i Włocławska, a także prezesi PTMA, Polskiego Towarzystwa Astronomicznego i P o lskiego Towarzystwa Astronautycznego. Po południu delegaci wysłuchali sprawozdań poszczególnych organów PTMA, udzielili absolutorium ustępującemu Zarządowi, a po dysk u sji dokonali wyboru nowych władz Towarzystwa. Prezesem został Roman J a n i c z e k (Częstochowa), wiceprezesami — Henryk C h r u p a ł a (Chorzów) oraz Krzysztof Z i o ł k o w s k i (Warszawa, jednocześnie redaktor naczelny Uranii), sekretarzem — Stanisław C z a r e ń s k i (Kraków), skarbnikiem — Zbigniew D w o r a k (Kraków), członkami Zarządu — Lech B a r s k i (Szczecin), Juliusz D o m a ń s k i (Toruń), J e rzy K r e i n e r (Kraków), Andrzej L i s i c k i (Gdańsk), Kazimierz S c h i l l i n g (Olsztyn), zaś zastępcami członków Zarządu — Jerzy C yg a n (Wrocław), Jan H a n a s z (Toruń), Mirosław K u b i a k (Grudziądz). Radę Naukową tworzą: Maciej B i e l i c k i (Warszawa), Honorata K o rp i k i e w i c z (Poznań), Tomasz K w a st (Warszawa), Jan M i e t e l s k i (Kraków), Konrad R u d n i c k i (Kraków), natomiast Główną Komisję Rewizyjną tworzą: przewodniczący — Leszek M a r s z a ł e k (Kraków), wiceprzewodniczący — Karol B r z e z i ń s k i (Gdańsk), sekretarz — Andrzej F i c h t n e r (Wrocław), członkowie — Andrzej C u g o w s k i (Kielce), Tatiana M a r k i e w i c z (Białystok) oraz zastępcy członków — Tadeusz G r z e s ł o (Kraków), Dariusz K o w a l s k i (Kielce), Edmund We s o ł y (Kraków). W niedzielę 20 lutego delegaci brali udział w wycieczce do Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Piwnicach oraz zebrali się na sesji plenarnej dla przyjęcia proponowanych uchwał i wniosków. Zadymką i śniegiem żegnał Gród Kopernika rozjeżdżających się około 100 delegatów z 27 Oddziałów Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii. C E C Y L I A I W A N I S Z E W S K A