1931

Urania 1/1931

WŁADZE POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRZYJACIÓŁ ASTRONOMJI
ZARZĄD CENTRALNY
Prezes: prof. M. Kamieński. Vice-prezes: sen. R Szereszowski.
Członkowie Zarządu: .11. Biall{cki, prof. dr. S. Dickstein, dr. M. Łabanaw (skarbnik). dr. L. Orkisz, dr. E. Rybka (redaktor) W. Sulikowski (sekretarz).
Siedziba: Warszawa. Aleje Ujazdowskie 6/8. Obserwatorium Astronomiczne
Telefon 877-70, Konto w P. K. O. 1985.
WŁADZE ODDZIAŁÓW P. T. P. A.
Oddział Częstochowski.
Prezes: dyr. W. Płodowski, Vtce-prezes: prof. J. Alugulewicz, Członkowie Zarządu: Z. Bogusławski, A. Bratkowski. dyr. W. A1atuszkiewicz, Ks. B. Metler (sekretarz), J. Schleicher (skarbnik), prof. S. Slobodzian, prof. S. Szostek, Zastępcy: dyr. Frost. F. Krajewski.
Siedziba; Częstochowa, ul. N. M. Panny 56, I Gimnazjum Państwowe im. H. Sienkiewicza.
Oddział Lwowski.
Prezes: gen. A. Jasiński, (Batorego 11). Vice-prezes: dr. E. Stenz, (Marszałkowska 1. Inst. Geof. U. J. K)
Członkowie Zarządu: W. Szpunar, asyst. Polit. (Politechnika - skarbnik); M. Wojtowicz. asyst. U. J. K. (Długosza 8), (sekretarz).
Siedziba: Długosza 8, Zakład Astronomiczny U. J. K. Konto w P. K. O. 154.257.
Oddział Warszawski
Prezes: Dr. M. Łobanow. Vice-prezes: inż. Z. Chelmoński, inż. B. Ralalski.
Członkowie Zarządu: M. Bialęcki, P. Chomicz, K. Dembowski, prof. M. Dowgird, J. Grzymala-Pokrzywnicki. W. Opolski, dr. L. Orkisz, dr. E. Rybka. W. Sulikowski (sekretarz), inż. E. Szawdyn (skarbnik), J. Wasiutyński, L. Zajdler.
Siedziba: Warszawa. Chmielna 88, V piętro-mieści sekretariat, dostrzegalnię oraz bibliotekę. Konto czekowe w P. K. O. 5885.
Sekretarjat czynny w poniedziałki od godz. 18 do 20.- sekretarz W. Sulikowski.
Dostrzegalnia czynna w poniedziałki i środy w wieczory pogodne dla członków P. T. P. A. i publiczności. - Kierownik dostrzegalni M. Bialęcki.
Bibljoteka czynna w poniedziałki od godz. 18 do 20.- Bibliotekarz W. Opalski.

Uwaga: Składki członkowskie (12 zł. rocznie) należy wpłacać do właściwych Oddziałów przez P. K. O., lub na ręce skarbników.

Urania 3/1931, str. 51, Sprawozdanie z działalności Zarządu Centralnego Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Astronomii za rok 1930.

Na zebraniu Delegatów Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Astronomii w dniu 17 stycznia 1930 r. wybrany został Zarząd Centralny w składzie następującym: prezes - prof. M. Kamieński, członkowie : prof. dr. S. Dickstein, dr. E. Rybka, dr. L. Orkisz, dr. M. Łobanow, senator R. Szereszowski, M. Białęcki, T. Neuman i W. Sulikowski; Komisja Rewizyjna: dr. L. Breneisen, dr. E. Taraszkiewicz, dr. J Gadomski i K. Dembowski.
Na pierwszem posiedzeniu Zarządu Centralnego w dn. 20 lutego 1930 r. Zarząd ukonstytuował się, jak następuje: prezes - prof. M. Kamieński, vice-prezes - senator R. Szereszowski, sekretarz - W. Sulikowski, skarbnik - dr. M. Łobanow, redaktor - dr. E. Rybka oraz zastępca redaktora - dr. L. Orkisz, administraor - T. Neuman.
W roku sprawozdawczym Zarząd Centralny nie mógł rozwinąć należycie swej działalności, a to z powodu nieotrzymania odpowiednich subsydjów, które były obiecane.
Wstrzymanie, względnie znaczne zredukowanie subsydjów nastąpiło wskutek ogólnego kryzysu gospodarczego w Państwie. Brak funduszów odbił się ujemnie przedewszystkiem na wydawnictwie miesięcznika "Uranja", bowiem po wydaniu 2-ch podwójnych numerów, w Nr. Nr. 1/2 i 3/4, Zarząd Centralny zmuszony był zawiesić zupełnie dalsze wydawnictwo.
Zarząd Centralny poczynił wszystko, co było w jego mocy, w kierunku uzyskania odpowiednich funduszów na len cel, jednakże dotąd sprawa otrzymania subsydjów nie została definitywnie załatwiona. Są jednakże mocne podstawy do przypuszczenia, że w pierwszej połowie 1931 roku po otrzymaniu obiecanych znacznych zasiłków będzie wznowione wydawnictwo "Uranja".
Pomimo tak ciężkich warunków i przy długu, jaki Towarzystwo w dalszym ciągu ma w drukarni, udało się jednak w grudniu oddać do druku "Kalendarz Astronomiczny" na rok 1931, który w ten sposób ukaże się na początku 1931 r. Ukazanie się "Kalendarza" należy zawdzięczać również wydatnej pomocy finansowej, jaką okazał vice-prezes Zarządu Centralnego, p. R. Szereszowski.
W roku sprawozdawczym P. T. P . A. pozostawało w dalszym ciągu w stosunkach z szeregiem pokrewnych Towarzystw Naukowych i naukowo - popularyzacyjnych, jak:
1) Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2) Polskie Towarzystwo Fizyczne, 3) Czeskie T-wo Astronomiczne w Pradze, 4) T-wo Miłośników Przyrody ("Mirowiedienje") w Leningradzie, 5) Kółko Niżegorodzkie Miłośników Fizyki i Astronomii (Rosja), 6) Obserwatorjum w Tacubaya (Meksyk) i t. d.
Przechodząc do spraw organizacyjnych, pragniemy zaznaczyć, że Oddział Warszawski liczy obecnie 226 członków (o 12 więcej, niż w 1929 r .), Oddział Lwowski - 65 (o 7 więcej, niż w 1929 r .), Oddział Częstochowski zaś 47 członków (w r. 1929 - w organizacji).
Nadmienić także należy, że Zarząd Centralny pertraktuje obecnie z działaczami oświatowymi na terenie miasta Łodzi w sprawie założenia tam Oddziału Łódzkiego P. T. P. A., co prawdopodobnie dojdzie do skutku przy poparciu Obserwatorium Astronomicznego U. W., które wypożyczy temu Oddziałowi jedną z lunet.
Na zakończenie uważamy za stosowne wspomnieć, że w roku sprawozdawczym Zarząd Centralny w osobie prezesa prof. M. Kamieńskiego uczestniczył w uroczystości, urządzonej w Uniwersytecie Warszawskim ku uczczeniu setnej rocznicy zgonu J. Śniadeckiego.
Uroczystość ta odbyła się w dniu 14 grudnia 1930 r.
Sekretarz: (-) W. Sulikowski.
Prezes: (-) M. Kamieński

Urania 3/1931, str. 51-52, Sprawozdanie z działalności Oddziału Częstochowskiego P. T. P. A.

za okres od 5 marca do 31 grudnia 1930 r. przedłożone na Walnem Zebraniu Oddziału w dniu 10 marca 1931 r. w Częstochowie.
Zarząd, wybrany na Walnem Zebraniu w dniu 5 marca roku 1930 w osobach: prezes - dyr. Wacław Płodowski, vice-prezes - prof. Jarosław Augulewicz, sekretarz - ks. Bonawentura Metler, skrabnik - dyr. Wład. Matuszkiewicz; członkowie Zarządu : prof. Stefan Walentoski, Zygmunt Bogusławski, w ciągu roku zaproszona do Zarządu - Janina Schleicherowa, a po wyjeździe prof. Stefana Walentoskiego - prof. Stefan Słobodzian, który zajął się najpierw uczynieniem Obserwatorjum Astronomicznego w parku Staszica dostępnem dla Przyjaciół Astronomji, uskuteczniając całkowite zabezpieczenie kopuły i ganku Obserwatorium od złych wpływów atmosferycznych przez gruntowną izolację części betonowych i parokrotne pomalowanie części; metalowych.
Następnie Zarząd przedsięwziął remont dolnej części Obserwatorjum, usuwając zgniłą podłogę i grunt błotnisty z pod Obserwatorjum. Dalsze prace z powodu zimy zostały przerwane.
Dla możliwie sprawnego popularyzowania wiadomości astronomicznych na terenie Oddziału Częstochowskiego Zarząd zbierał się w okresie sprawozdawczym jedenaście razy.
Stale we środy i soboty, jak również po uprzedniem zgłoszeniu się w inne dni tygodnia, urządzane były w Obserwatorjum obserwacje naukowe nieba gwiaździstego przy pomocy refraktora z doskonałym objektywem - Apochromatem Zeissa - o średnicy 110 mm., darem mjr. Winc. Skrzywana. Obserwacje odbywały się pod kierownictwem dyrektora Obserwatorjum, ks. Metlera, podczas których wyjaśnień i praktycznych wskazówek udzielał w pierwszej połowie r. 1930 prof. Walentoski, po jego zaś wyjeździe obecnie to czyni z wielkiem zainteresowaniem i poświęceniem wolnych chwil prof. Słobodzian.
Proponowane przez Zarząd dla szerszej publiczności odczyty popularne w jednej z sal szkolnych, względnie miejskich, z powodów od Zarządu niezależnych nie mogły jeszcze ustalić się, natomiast podawane są w miejscowej prasie biuletyny obserwacji nieba na każdy nadchodzący miesiąc.
Przy końcu roku 1930 Oddział Częstochowski P. T. P. A. liczył członków 47, w tem: honorowych- 2, założycieli- 2, dożywotnich - 1. rzeczywistych - 33, zbiorowych - 9, razem - 47.
Mało jednakże członków wniosło swe składki, tak że suma wpisów (zł. 12.- ) i składek (zł. 231.-) wynosi za okres sprawozdawczy zaledwie - po odtrąceniu kosztu skasowania (zł. 13.60) - zł. 217 gr. 40.
Statutowy procent (60%) od składek członkowskich w ilości zł. 125.- odesłany został przekazem pocztowym w dniu 5 marca r. b. do Zarządu Centralnego P. T. P. A.
Sprawozdanie Zarządu za rok 1930 uzyskało absolutorjum Walnego Zebrania, poczem odbyły się wybory nowego Zarządu na r. 1931.
Przy tajnem głosowaniu większością głosów obecnych członków wybrano na: prezesa - dyr. Wacława Płodowskiego, vice-prezesa - prof. Jarosława Augulewicza, sekretarza - ks. Bonawenturę Metlera, skarbnika - Janinę Schleicherową; członków Zarządu: Aleksandra Bratkowskiego, kierown. Magistratu, Zygmunta Bogusławskiego, dyr. Wład. Matuszkiewicza, prof. Stefana Słobodziana, kierown. Stanisława Szostka; na zastępców. dyr. Frosta, kier. techn. Feliksa Krajewskiego; do Komisji Rewizyjnej wybrano : ławn Ludomira Nieprzeckiego, prof. Adolfa Nofera, Ojca Piusa Przeździeckiego. Sekretarz: (- ) B. Metler. Prezes: (-) W. Płodowski.

Urania 3/1931, str. 52-53, Sprawozdanie z działalności Zarządu Oddziału Lwowskiego P. T. P. A. za r. 1930.

Walne Zebranie członków Oddziału Lwowskiego P. T. P. A. w dniu 14 grudnia 1929 roku wybrało na rok 1930 Zarząd Oddziału w osobach: gen. Jasińskiego, dr. Stenza, Wojłowicza i Szpunara. Do Komisji Rewizyjnej wybrano dyr. Barczaka i inż. Tylko.
Z dezyderatów, wysuniętych przez Walne Zebranie, nie wypełniono organizacji pokazów nieba z powodów od Zarządu niezależnych. Obserwatorjum Zakładu Astronomicznego dostępne jest jedynie w lecie; późna pora czyni takie pokazy narazie niemożliwemi.
Zarząd odbył w roku 1930 sześć posiedzeń, na których przyjął 9 nowych członków rzczywistych, a wykreślił z listy członków 2 osoby. Posiedzeń dyskusyjnych urządził Zarząd 8. Jest to liczba rekordowa, jeśli weźmiemy pod uwagę zupełny brak prelegentów, co widać z poniższej tabelki. Dnia 25.I., prelegent M. Wojtowicz: Promieniowanie kosmiczne. - 1.III., prel. dr. Stenz: Działalność słońca a niektóre zjawiska społeczne. 1.III., prel. p. Łysakowski: Własności fizyczne gwiazd pewnego typu. - 29.III., prel. M. Wojtowicz : Budowa Drogi Mlecznej. - 26.IV., prel. gen. Wysocki: Legendy i nauka o Wszechświecie. - 10.V., prel. dr. Stenz: Odczyt o ś. p. prof. Birkenmajerze - 1.VI., prel. M. Wojtowicz: Jeansa teorja powstania układu słonecznego. - 2.XI., prel. dr. Stenz: Posiedzenie poświęcone .ś . p. prof. dr. Ernstowi. - 10.1., prel. M. Wojtowicz: Życie we Wszechświecie.
Sekretarjat Zarządu, jak zwykle, zajmował się rozsyłaniem "Uranji" i zaproszeń oraz korespondencją. Listów wpłynęło 4, wysłano 15. Liczba obecnych na zebraniach dyskusyjnych średnio 35 osób.
Sekretarz:
(-) M. Wojtowicz.
Prezes:
(-) A. Jasiński.

Urania 3/1931, str. 53-54, Sprawozdanie z działalności Oddziału Warszawskiego P. T. P. A. za r. 1930.

Jakkolwiek w r. 1930 P. T. P. A. znalazło się w trudnej sytuacji finansowej, co spowodowało wiadomą członkom T-wa przerwę w wydawnictwie "Uranji" i opóźnienie wydania "Kalendarza", jednakże Oddział Warszawski T-wa nie zawiesił swej działałności w żadnym z dotychczas przyjętych warunków.
Stan liczebny członków Oddziału został w przybliżeniu zachowany, gdyż wobec liczby 231 członków przy końcu roku 1929, liczba członków w chwili obecnej wynosi 226 osób.
Ruch członków w roku sprawozdawczym jest następujący: przybyło 24 członków, zmarło - 4, wystąpił na własne żądanie - 1, skreślono za niepłacenie składek w myśl § 69 Statutu - 24.
Z liczby 226 członków jest: honorowych - 2, założycieli - 4, popierających 4, rzeczvwistych - 207, zbiorowych - 4, Koła Młodzieży - 5.
Należy jednak z żalem zaznaczyć, iż znaczna część wymienionych członków zalega z opłatą składek, co bynajmniej nie ułatwia sytuacji finansowej T-wa. Najbardziej ożywioną działalność rozwijał Oddział w kieruku propagandy odczytowej.
Odbyły się mianowicie 2 cykle publicznych odczytów astronomicznych w sali Muzeum Pedagogicznego, użyczonej T-wu niezmiernie życzliwie i zupełnie bezinteresownie przez dyrektora Muzeum, p. L. Paczóskiego.
Przytaczamy tytuły, daty i prelegentów:
Z cyklu I: dn. 17 marca: "Od Ziemi ku krańcom widzialnego Wszechświata" - dr J. Gadomski; dn. 21 marca: "Gwiazdy, ich budowa i ewolucja" - Dr. M. Łobanow; dn. 24 marca: "Warunki życia na planetach" - inż. Z. Chełmoński; dn. 28 marca: "Gromady kuliste gwiazd i wielki układ Drogi Mlecznej" - J. Wasiutyński; dn. 31 marca "Gwiazdy spadające" - prof. M. Kamieński.
Z cyklu II: dn. 28 listopada: "Wielkie obserwatoria astronomiczne świata" - dr. E. Rybka; dn. 5 grudnia: "Odkrycie Plutona - dziewiątej wielkiej planety systemu słonecznego" - dr. J. Gadomski; dn. 9 grudnia: "Gwiazdy - ich rodzaje, życie i społeczeństwa" - mgr. J . Wasiutyński ; dn. 16 grudnia: "Rozmiary układu słonecznego i wszechświata" - prof. M. Kamieński; dn. 18 grudnia: "Podróże międzyplanetarne - inż. Z. Chełmoński.
Odczyty były płatne, ceny biletów dla członków T-wa młodzieży zredukowane do połowy.
Pozatem inż . Z. Chełmoński wygłosił dwa odczyty popularno-astronomiczne w gimnazjach żeńskich.
Odczyty dyskusyjne, utrzymane na nieco wyższym poziomie, odbywały się, jak zwykle, w audytorjuro botanicznem Uniw. Warsz. Brak prelegentów w roku sprawozdawczym dał się odczuć szczególnie dotkliwie, skutkiem czego odbyły się zaledwie trzy odczyty tego rodzaju, a mianowicie : dn. 15 stycznia: "O kulistości ziemi" - prof. P. Chomicz; dn. 20 lutego: "Realność kanałów Marsa" - dr. M. Łobanow "O istocie t. zw. kanałów Marsa" - M. Białęcki; dn. 10 październiaka: "Odkrycie planety transneptunowej, Plutona" - dr. J. Gadomski.
Spadek liczby odczytów dyskusyjnych należy częściowo złożyć na karb pewnego przesunięcia środka ciężkości działalności odczytowej Oddziału w kierunku odczytów publicznych, które pochłonęły wiele wysiłku ze strony organizatorów i prelegentów.
Obserwatorjum Oddziału Warszawskiego P. T. P. A. rozwijało swą działalność w dwu kierunkach : obserwacyjno-naukowym i popularyzacyjnym. Rozpoczęte w roku 1927 przez kierownika Obserwatorjuro M. Białęckiego systematyczne obserwacje powierzchni planety Jowisza wykonywane były i podczas zimy roku 1929/30, a wyniki ich ogłoszono w "Uranji" Nr. 1/2 r. 1930. Nadzieja, że pod koniec roku znów będzie można obserwować tę planetę, zawiodła zupełnie. Warunki atmosferyczne okazały się tak niesprzyjające, jak rzadko którego roku, nie udało się bowiem wykonać ani jednej obserwacji.
Wycieczki, organizowane przez Wydział Kultury i Oświaty Magistratu m. Warszawy, rzadko wypadały szczęśliwie, bo niebo było wciąż zachmurzone. Ażeby choć w części powetować te niepowodzenia, kierownictwo Obserwatorjum zwiększyło ilość dni obserwacyj dla publiczności, tak, że obecnie pokazy odbywają się i w środy . W razie zupełnej niepogody urządzane są w Obserwatorjum odczyty. W roku sprawozdawczym Obserwatorjum zwiedziło i obserwowało 141 osób.
Bibljoteka Oddziału, mieszcząca się przy Obserwatorium na ul. Chmielnej Nr. 88, dostępna była dla członków w każdy wieczór poniedziałkowy.
Bibliotekarzem był in.i: E. Szawdyn.
Ogólna liczba książek treści astronomicznej, geofizycznej, matematycznej, przyrodniczej lub technicznej, a także otrzymywanych czasopis astronomicznych wynosi 276. Wobec braku środków na zakup i małej ofiarności społeczeństwa, przybyło w roku ubiegłym tylko 19 tytułów w katalogu bibljotecznym.
Na czytelników bibljoteki zapisane były 22 osoby, jednakże faktycznie korzystało z niej tylko 9 osób.
Zwyczajem lat ubiegłych, P. T. P. A. wysyłało "Uranję" niektórym zagranicznym Stowarzyszeniom o tym samym charakterze i wzamian otrzymywało cd kilku z tych Stowarzyszeń ich publikacje, jednakże liczba nadsyłanych czasopism w roku sprawozdawczym zmalała, wobec żądania opłaty za wysyłkę.
Oddział Warszawski posiada liczny komplet przeźroczy, dotyczący planet, słońca, gwiazd, gromad, Drogi Mlecznej, mgławic meteorów i komet, obserwatorium astronomicznych, ekspedycyj i t. p., w ogólnej liczbie około 280 przezroczy. W roku sprawozdawczym przybyło przeszło 30 egzemplarzy, dotyczących planety "Plutona", fotometrów fotoelektrycznych, obserwatorjów astronomicznych, mgławic i t. p.
Przezrocza były stale używane przez członków Zarządów T-wa do odczytów popularnych, dyskusyjnych i naukowych, wygłaszanych w Warszawie, częściowo także do propagandowych na prowincji.
Koło Naukowe Oddziału Warszawskiego, utworzone przy końcu ubiegłego roku sprawozdawczego pod protektoratem Obserwatorjum Warszawskiego, a mianowicie przy łaskawem poparciu i niezmiernie życzliwej czujności nad jego pracami prof M. Kamieńskiego, rozwijało się niemal wyłącznie w Dziale referatów naukowo-sprawozdawczych.
Dział obserwacyjny pozostał dotychczas nieczynny, częściowo wobec małej ilości zgłoszeń, jednakże prawdopodobnie rozpocznie swą działalność w roku bieżącym.
Zebrania Działu naukowo-sprawozdawczego (kierownik mgr. J. Wasiutyński) odbywają się w Bibljotece Obserwatorjum Astr. Uniw. Warsz., niestety, bardzo nieregularnie, wobec nierównomiernego napływu zgłoszeń do referatów. Zawiadomienia o zebraniach rozsyłane są tym członkom T-wa, którzy dokonają zgłoszenia u kierownika Działu.
W roku sprawozdawczym wygłoszono referaty: Komórka fotoelektryczna i jej zastosowanie w astrofotometrii - J. Wasiutyński; Metody i wyniki astrofotometrii fotoelektrycznej - tenże; Poglądy Jeans'a na ewolucję gwiazd - dr. S. Szczeniowski; Mgławice pozagalaktyczne - W. Opalski; Źródła energji gwiazd - dr. M. Łobanow, Obserwatorjuro w Lejdzie - dr. E. Rybka.
Jakkolwiek w ostatnich miesiącach aktywność działu referatów bardzo osłabła, kierownictwo ma nadzieję ożywienia działalności Koła w najbliższym czasie. Kierownictwo przypomina, iż zadaniem działu naukowo-sprawozdawczego jest zjednoczenie wszystkich tych, którzy śledzą za rozwojem nowoczesnej astronomji i szukają, tak pożądanej na tern polu, a tak dotkliwia brakującej u nas wymiany myśli naukowej.
J. W. i L. Z.