1961

Urania 1/1961, str. 24-25, Kronika PTMA - Sympozjum obserwatorów Słońca we Wrocławiu

W dniach 26 i 27 czerwca 1960 r. z inicjatywy prof. dr J. Mergentalera odbył się we Wrocławiu drugi Zjazd obserwatorów Słońca (pierwszy - 7 kwietnia 1956 r.). Konferencja zorganizowana została przez PTMA, wzięło w niej udział 13 osób.
Otwarcia zjazdu dokonał prezes miejscowego oddziału mgr inż. A. Szafkowski, życząc zebranym pomyślnych obrad. Następnie przybyłych na zjazd "słoneczników" powitał prof. Mergentaler, który przewodniczył obradom.
Przed rozpoczęciem obrad uczestnicy zapoznali się z instrumentarirum Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Wrocławskiego; szczęśliwym trafem pogoda dopisała i każdy z przyjezdnych mógł obserwować Słońce przez poszczególne instrumenty Instytutu.
Następnie poszczególni obserwatorzy składali sprawozdanie ze swej pracy obserwacyjnej. Głos zabierali w kolejności alfabetycznej: A. Barbacki - Nowy Sącz, S. Brzostkiewicz - Dąbrowa Górnicza, W. Jodłowski- Warszawa, B. Krygier - Bytom, A. Słowik - Kraków, W. Szymański - Dąbrowa Górnicza.
W sprawozdaniu swym p. Barbacki powiedział, że przykłada wielką wagę do zdobycia jak największej ilości obserwacji i na Słońce "poluje" przez cały dzień składaną lunetą, którą ma zawsze przy sobie. Dzięki temu od 8 lat przoduje wśród polskich "słoneczników", jeżeli idzie o ilość dni obserwacyjnych. Bardzo ciekawe sprawozdanie złożył najstarszy "stażem" obserwator, p. Szymański, który Słońce obserwuje od 9 lat. Pokazał on zebranym wykres "motylka", tj. zależność pojawiania się plam w różnych szerokościach heliograficznych w miarę upływu cyklu; wykres ten opracowuje dla 19 cyklu na podstawie własnych obserwacji.
Po sprawozdaniu obserwatorów zostały wygłoszone referaty. Mgr J. Jakimiec mówił o metodach fotograficznych i wizualnych obserwacji fotosfery. Drugi referat: "Niektóre nowsze instrumenty do obserwacji Słońca" wygłosił mgr B. Rompolt. Następnie wyłożeniem metod obserwacji chromosfery i korony zajął się mgr A. Stankiewicz. W ostatnim referacie prof. J. Mergentaler opowiedział o niektórych nowszych wynikach obserwacji Słońca. Po referatach wywiązała się ożywiona dyskusja; wszelkie niejasności wyjaśniali prelegenci. Prof. Mergentaler zaapelował do obserwatorów, aby zbierali materiał o natężeniu pól pochodni w poszczególnych kwadrantach tarczy słonecznej. Według takiej metody obserwuje pochodnie od stycznia 1960 r. nieobecny na zjeździe L. Wohlfeil z Gdańska. Pod koniec zjazdu prof. Mergentaler oświadczył, że w Instytucie rozważa się sprawę przyznania dyplomów, ewentualnie specjalnych odznak wytrwałym obserwatorom. Ciekawą propozycję dał p. Barbacki, występując z wnioskiem, aby "słonecznicy" umieścili na swych domach tablice, które informowałyby, że dokonuje się tu systematycznych obserwacji Słońca. Tablice takie chroniłyby obserwatorów przed sąsiadami, którzy często pracę tę uważają za dziwactwo i przyczyniłyby się również do popularyzacji działalności PTMA.
Zjazd zakończyło przemówienie prof. Mergentalera, w którym życzył wszystkim pomyślnych obserwacji. W imieniu "słoneczników" p. Szymański złożył podziękowanie za zorganizowanie zjazdu prof. Mergentalerowi, mgr inż. Szafkowskiemu, oraz prelegentom.
Stanisław R. Brzostkiewicz

Urania 2/1961, str. 56-57, Kronika PTMA - O zajęciach obserwacyjnych na Turbaczu

W sierpniu i wrześniu br. odbyły się na szczycie Turbacza w Gorcach (powiat nowotarski) trzy turnusowe zajęcia obserwacyjne dla członków naszego Towarzystwa, poświęcone obserwacjom gwiazd zmiennych - zaćmieniowych.
Pragnę w kilku zdaniach poinformować ogół Członków Towarzystwa o organizacji i przebiegu tych zajęć.
Zajęcia zorganizowane zostały z inicjatywy Oddziału Krakowskiego, częściowo przez Oddział, częściowo przez Zarząd Główny.
Trzy turnusy zajęć (od 20-go do 30-go sierpnia, od 10-go do 20-go września i od 20-go do 30-go września) prowadzone były przez kolegów: mgr inż. Edwada Szeligiewicza, Macieja Mazura i autora niniejszej notaki.
Ogółem w zajęciach udział wzięło 38 obserwatorów reprezentujących 11 miejscowości z całego kraju. W ciągu 16 pogodnych nocy dokonano 3240 obserwacji gwiazd zaćmieniowych z czego uzyskano wyliczonych 155 momentów minimów blasku. Komisja Naukowa Oddziału Krakowskiego przygotowała szczegółowy program obserwacji dla każdej nocy, dostosowując go do posiadanych instrumentów i możliwości obserwatorów. Przygotowano także ponad 60 map dojść i okolic przewidzianych do obserwacji gwiazd zaćmieniowych.
Mapy te były podczas trwania zajęć kopiowane przez uczestników, którzy tym samym zbierali materiał do dalszych samodzielnych obserwacji.
Obserwacje prowadzono przy użyciu refraktora 203 mm (tzw. luneta ekspedycyjna), refraktora Zeiss 110 cm - przy czym oba te narzędzia wypożyczone zostały przez Obserwatorium Astronomiczne U. J. w Krakowie.
Jednocześnie do obserwacji oddany został cały sprzęt obserwacyjny Oddziału Krakowskiego, a więc: reflektor Zeiss o montażu paralaktycznym 80 mm, refraktor Zeiss 60 mm, refraktor Busch 70 mm i binar produkcji czechosłowackiej Somet 25 X 100.
Niezależnie od wymienionego sprzętu uczestnicy posiadali własny niewielki sprzęt obserwacyjny.
Wszyscy uczestnicy zajęć zaopatrzeni zostali w konieczne pomoce naukowe, oraz kalkę, papier milimetrowy, kancelaryjny itd.
Pierwszorzędne warunki zakwaterowania w schronisku na Turbaczu i wysoce troskliwe podejście personelu schroniska z Kierownikiem - p. E. Albertim na czele - niewątpliwie przyczyniły się do wytworzenia miłej atmosfery na wszystkich turnusach, czego dowodem są liczne listy uczestników zajęć kierowane do Zarządu Głównego i kolegów prowadzących poszczególne turnusy.
Niezwykle potrzebne okazały się wypożyczone z Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Krakowie kożuchy, w które zaopatrzeni zostali wszyscy obserwatorzy, jako że noce wrześniowe noc były zbyt ciepłe.
Należy wyjaśnić, że turnusy nie posiadały zupełnie "wczasowego" charakteru: codziennie godzina wykładu, 4 do 5-ciu godzin opracowywania wyników, ćwiczeń i przygotowywania się do obserwacji nocnych i wreszcie obserwacje trwające zwykle od godziny 20-tej do 5-tej rano oto tryb życia uczestników zajęć na Turbaczu.
W tym miejscu, jako jeden z organizatorów turnusów pragnę podziękować wszystkim uczestnikom za pomoc udzieloną w czasie trudnego i odpowiedzialnego transportu instrumentów, oraz za ofiarną i pełną wysiłku pracę podczas trwania turnusów.
Jednocześnie składam podziękowanie kierownikowi schroniska p. Albertiemu i całemu personelowi schroniska, za niezwykle gościnne przyjęcie i troskliwość.
Warto podkreślić, iż niezależnie od programowych zajęć uczestnicy turnusów przeprowadzili szereg pokazów nieba i prelekcji dla odwiedzających Turbacz turystów i wycieczek szkolnych.
Zdaniem organizatorów i uczestników turnusów organizowanie tego rodzaju imprez dla Członków Towarzystwa jest wysoce celowe, ponieważ oprócz korzyści naukowych i szkoleniowych ta nowa forma pracy w Towarzystwie umożliwia wymianę doświadczeń pomiędzy członkami poszczególnych Oddziałów i nawiązanie osobistych kontaktów pomiędzy Członkami Towarzystwa.
Janusz Rodziński - Kraków

Urania 3/1961, str. 89, Kronika PTMA - Komunikat Sekcji Meteorytyki PTMA

Sekcja od kilku lat poszukuje adresu p. F. Rojkowskiego (ostatni adres w Łodzi), który w latach przedwojennych był znalazcą i posiadaczem znalezionnych przez siebie na Pomorzu przy eksploatacji kamienia poligonalnego (do budowy dróg) kilku okazów meteorytów żelaznych (patrz Problemy, Nr 12 z r. 1951, str. 860). Ponieważ dotychczas nie udało się Sekcji skomunikować się z p. Rojkowskim dla uzyskania bliższych danych, oraz z uwagi na wagę poruszonej sprawy dla nauki, Sekcja zwraca się do Zarządów Oddziałów, wszystkich członków i sympatyków PTMA z prośbą o przeprowadzenie ze swej strony poszukiwań p. Rojkowskiego i ewentualne skomunikowanie się z nim, lub o dostarczenie jego adresu Sekcji.
J. Pokrzywnicki

Urania 3/1961, str. 89, Kronika PTMA - Walne Zebranie Oddziału Warszawskiego PTMA

Dnia 19.I.1961 odbyło się pod przewodnictwem prof. dr. W. Zonna Walne Zebranie Oddziału Warszawskiego PTMA. Obrady poprzedził odczyt dr. J. Gadomskiego pt. "Rozmiary Kosmosu" i film naukowy.
Oddział liczy 473 członków. W r. 1960 zorganizowano 6 odczytów z frekwencją 575 osób, wydano i rozesłano do 309 obserwatoriów Dodatek Naukowy do Uranii nr 2. Ukończono rozprowadzenie wśród członków PTMA 26 teleskopów Maksutowa z PZO, 11 lunetek pryzmatycznych i 2 lornetek. Z Koła promieniowała silnym nurtem popularyzacja astronomii poprzez prasę, odczyty, radio i telewizję. Pokazów nieba odbyło się 33 przy udziale 585 osób. W Kole też ma siedzibę Redakcja Uranii, Redakcja Dodatku Naukowego do Uranii oraz Sekcja Gwiazd Zmiennych PTMA.
W pkresie sprawozdawczym pracowało 5 sekcji: l) Obserwacyjna (mgr A. Wróblewski) - 2000 obserwacji gwiazd zmiennych i 80 jasności komety Burnhama (1959 k), 2) Obserwacji specjalnych (dr M. Bielicki), 3) Meteorytyki (dr J. Pokrzywnicki), 4) Radioastronomii (inż. J. Kaniewski) i 5) Instrumentów i szlifowania zwierciadeł (inż. K. Czetyrbok) - 5 zwierciadeł o średnicy 15 cm.
Prezesem nowowybranego Zarządu Koła został dr. J. Gadomski, na wiceprezesów powołano prof. dr. F. Kępińskiego, prof. dr. W. Zonna, doc. inż. T. Adamskiego i mgr inż. K. Czetyrboka.
J. Gadomski

Urania 4/1961, str. 121-122, Kronika PTMA

Z "Trybuny Ludu" z dn. 5.II.1961 dowiadujemy się, że na międzynarodowej naradzie w Moskwie poświęconej obserwacji sputników, dorobek polskiej służby obserwacyjnej lotów sputników spotkał się z wysoką oceną uczonych radzieckich. Delegatowi polskiemu, inż. L. Cichowiczowi, kierownikowi służby obserwacji sztucznych satelitów w Polsce, wręczono specjalne dyplomy uznania dla 8 polskich stacji obserwacyjnych. Szczególne uznanie wyrażono dla stacji nr 161 w Gdańsku-Oliwie. Jak wiadomo stacja ta mieści się w Ludowym Obserwatorium PTMA. Obserwatorem jest jego kierownik Leon Wohlfeil.
J. Gadomski

Urania 5/1961, str. 156, Komunikat PTMA

Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii przypomina o uregulowaniu składki członkowskiej na rok 1961, oraz o wyrównaniu składek zaległych. Wysokość składki rocznej wynosi 36 zł. Wpłat należy dokonywać na konto: PKO I Oddz. M. w Krakowie Nr 4-9-5227.
Równocześnie podajemy do wiadomości, że są do nabycia:
l) płyty szklane do szlifowania zwierciadeł o średnicy 150 mm, grubości 22 mm cena 2 płyt 35 zł, plus koszty przesyłki od 9-15 zł (zależnie od odległości),
2) płyty szklane o średnicy 250 mm, grubości 23 mm, cena 2 płyt - 160 zł. plus koszty przesyłki od 12-21 zł,
3) karborund Nr 40, 60, 100, 300 - l kg - 40 zł, plus koszty przesyłki od 5-10 zł,
4) dwutlenek ceru angielskiego- l kg- 60 zł, plus koszty przesyłki od 5-10 z l.
5) tubusy bakelitowe, średnicy 170X180 mm, dług. 1920-1950 mm, waga od 6,40 do 6, 70 kg, cena za l kg 52 zł, plus koszty przesyłki od 12-21 zł,
6) "Niebo przez lornetkę" Dr J. Pagaczewskiego 5 zr,
7) odznaka członkowska emaliowana - 25 zł, plus koszty przesyłki 4 zł,
8) odznaka oksydowana dla członków kandydatów - 4,50 zł.
Ze względu na ograniczoną Ilość karborundu, dwutlenku ceru, oraz tubusów bakelitowych, prosimy zainteresowanych o możliwie najszybsze zgłoszenia, którebędziemy realizować w kolejności.

Urania 6/1961, str. 184-185, Kronika PTMA - Kurs obserwatorów gwiazd zmiennych

Wzorem roku ubiegłego Oddział Krakowski i Zarząd Główny PTMA przystępują do organizowania zajęć obserwacyjnych poświęconych obserwacjom gwiazd zmiennych, połączonych z Kursem obserwatorów gwiazd zmiennych zaćmieniowych.
10-cio dniowy kurs zorganizowany będzie na szczycie Turbacza w Gorcach (pow. Nowy Targ), w dniach od ?8 lipca do 7 sierpnia br.
W kursie mogą wziąć udział Członkowie PTMA pragnący zapoznać się z techniką prowadzenia obserwacji gwiazd zaćmieniowych. Organizatorzy gwarantują sprzęt obserwacyjny i wszelkie pomoce naukowe. Uczestnicy zostaną zakwaterowani w luksusowym schronisku PTTK na Turbaczu. Koszt noclegów pokrywa PTMA, wyżywienie we własnym zakresie - przy czym w schronisku czynna jest restauracja.
Ze względu na ograniczoną ilość miejsc, organizatorzy proszą o możliwie najszybsze nadsyłanie zgłoszeń na adres Zarządu Głównego PTMA, Kraków, ul. Solskiego 30/8, gdzie można też uzyskać wszelkie dodatkowe informacje.
Bliższe szczegóły podane zostaną w obszernym informatorze, który otrzymają wszyscy przyjęci na Kurs obserwatorzy.
Ponadto organizowane są w dniach 7-20 VIII. i 1-16 IX. br. dwa dwutygodniowe turnusy poświęcone obserwacjom gwiazd zmiennych zaćmieniowych, przeznaczone wyłącznie dla obserwatorów zaawansowanych.
Ilość uczestników ściśle ograniczona.

Urania 6/1961, str. 184-185, Kronika PTMA - W 488 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika

Oddział Toruński PTMA wspólnie z Wydziałem Kultury MRN w Toruniu i Klubem Międzynarodowej Prasy i Książki urządził w dniu 20 lutego b.r. uroczysty obchód 488 rocznicy urodzin M. Kopernika.
Patronat nad tą uroczystością objęli I Sekretarz KM PZPR w Toruniu - Bolesław Różycki i Przewodniczący Prez. MRN w Toruniu Adam Lewandowski.
W pięknej sali Klubu MPiK ozdobionej popiersiem wielkiego syna Torunia, zebrali się liczni przedstawiciele miejscowego społeczeństwa, świata naukowego, kulturalnego i artystycznego, delegacje zakładów pracy i instytucji, szkół noszących imię Wielkiego Astronoma oraz członkowie i sympatycy naszego Towarzystwa.
Akademię zagaił Prezes Oddziału Toruńskiego PTMA mgr A. Woszczyk, przedstawiając zebranym postać Kopernika jako twórcy nowej epoki, zdając krótko sprawę z działalności Oddziału w ubiegłym roku i apelując do władz miejskich w Toruniu o szybki przydział lokalu.
(W rodzimym domu Kopernika urządzono Muzeum Kopernika i w konsekwencji PTMA musiało opuścić zajmowany tam lokal). W ostatnim fragmencie swego przemówienia, Prezes zaapelował do społeczeństwa Torunia i Pomorza o poparcie naszej inicjatywy w sprawie budowy w Toruniu Ludowego Obserwatorium Astronomicznego.
Przemawiający następnie I Sekretarz KM PZPR B. Różycki, Przewodniczący Prezez. MRN A. Lewandowski, Prezes Toruńskiego Towarzystwa Naukowego prof. K. Górski, Kierownik Obserwatorium Astromomicznego Uniwersytetu Toruńskiego prof. dr W. Iwanowska i przedstawiciel Towarzystwa Miłośników Torunia wprost entuzjastycznie ustosunkowali się do naszych wniosków, obiecując możliwie najdalej idącą pomoc w ich realizacji. Ponadto Przewodniczący A. Lewandowski w imieniu Prezydium MRN podziękował Towarzystwu za dotychczasową żywą działalność i inicjatywę budowy tak istotnej dla Torunia placówki, a prof. K. Górski złożył Oddziałowi życzenia najpomyślniejszych wyników w codziennej pracy. Audytorium liczące ponad 200 słuchaczy z uwagą wysłuchało bardzo interesujących odczytów prof. dr L. Jeśmanowicza pt. "Wpływ astronomii na rozwój matematyki" i dr K. Rudnickiego pt. "Ruch we Wszechświecie"*).
Obchód zakończyło przejście przez miasto i złożenie wieńców od PTMA, fabryk Toruńskich i harcerzy u stóp pomnika M. Kopernika na Rynku Staromiejskim w Toruniu.
Zarząd Oddziału PTMA - Toruń

Urania 6/1961, str. 184-185, Kronika PTMA - Pokaz filmów astronomicznych i astronautycznych w Krakowie

Staraniem Zarządu Oddziału Krakowskiego PTMA zorganizowano w dniu 23 marca br. pokaz filmów wypożyczonych z Ambasady U.S.A. Pokaz ten, urządzony w sali Klubu Dziennikarzy "Pod Gruszą", obejrzało kilkadziesiąt osób, członków PTMA członków Klubu Dziennikarzy i publiczności. Jedynie szczupłość sali nie pozwoliła na zaspokojenie wszystkich chętnych. Projekcja trwała ponad godzinę i objęła 3 filmy krótkometrażowe: "Wśród gwiazd", "Na 80 dni przed terminem" oraz "Echo w przestrzeni". Słowo wstępne wygłosił M. Mazur, zapoznając zebranych z postępami badań współczesnej astronomii i astronautyki. Aleksander Kuśnierz