Andrzej Woszczyk: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 14:44, 17 cze 2014

Felicjan Kępiński, foto: ze zbiorów Andrzeja Kępińskiego - kuzyna Profesora.

Felicjan Kępiński, w obserwatorium Berlin - Babelsberg, foto: ze zbiorów Andrzeja Kępińskiego - kuzyna Profesora.

Andrzej Stefan Woszczyk

Andrzej Stefan Woszczyk urodził się 2 marca 1935 r. w Chorzelach. W 1951 r. ukończył liceum ogólnokształcące w Sierpcu i podjął studia astronomiczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wśród jego wykładowców byli Władysław Dziewulski i Wilhelmina Iwanowska. Po ukończeniu studiów w 1955 r. podjął pracę na tej uczelni, wiążąc z nią całą swoją karierę zawodową.

W latach 1957–1959 odbył staż w Instytucie Astrofizyki Uniwersytetu w Liège pod kierunkiem Pola Swingsa. Efektem przeprowa­dzo­nych tam badań była praca doktorska zatytułowana Analiza widma komety 1957 d (MRKOS) w zakresie widmowym 4737–6882 Å, obroniona na UMK w 1962 r. (promotorem była Wilhelmina Iwanowska). W latach 1968–1969 przebywał w Obserwatorium McDonalda w Teksasie, pod opieką wieloletniego dyrektora, Harlana Smitha. Z grupą innych astronomów prowadził spektroskopowe obserwacje Marsa w poszukiwaniu wody w jego atmosferze. Wyniki tych pionierskich badań zostały opublikowane {DOI} w 1970 r. w „Science”, najbardziej prestiżowym obok „Nature”, piśmie naukowym na świecie. Również stopień doktora habilitowanego, uzyskany w 1971 r. na podstawie rozprawy Ciśnienie atmosferyczne i topografia Marsa w świetle analizy podczerwonych pasm CO2 jest wynikiem Jego pobytu w Teksasie. Wreszcie, w roku 1984 otrzymał tytuł profesora nauk fizycznych.

Pracował jeszcze w wielu obserwatoriach i ośrodkach astronomicznych na świecie, m.in. w USA, Francji, Niemczech i Chile. Znał osobiście większość najwybitniejszych astronomów swojej epoki, ale właśnie staże w Liège i McDonald oraz osobowości Swingsa i Smitha wydaje się, że wywarły największy wpływ na główne kierunki zainteresowań naukowych Profesora. Specjalizował się w astrofizyce małych ciał Układu Słonecznego, głównie spektroskopii komet i planet. Jego idée fixe na wiele, wiele lat stał się unikatowy Atlas Widm Kometarnych, opracowywany w gronie kolegów z całego świata. Fascynował się lotami międzyplanetarnych sond kosmicznych, które z łatwością weryfikowały z takim trudem uzyskiwane wcześniej, również przez Niego, wyniki spektroskopowych obserwacji z Ziemi.

Jako jeden z najzdolniejszych astronomów swojego pokolenia, ponad własną karierę przedkładał jednak zawsze pracę dla innych. Wraz ze słowackim astronomem Milanem Antalem, jest faktycznym współodkrywcą dziewięciu planetoid przy pomocy 90-cm teleskopu w Piwnicach, choć nie zadbał o obecność swojego nazwiska przy tych odkryciach. Tę skromność wynagrodził Mu belgijski przyjaciel, Henri Debehogne, który w Europejskim Obserwatorium Południowym, 2 marca 1990 r. — dokładnie w dniu 55 urodzin Profesora, odkrył inną planetoidę. W siedemdziesiątą rocznicę urodzin, na wniosek odkrywcy, decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej otrzymała oficjalną nazwę „14382 Woszczyk”. Wydarzenie to stało się inspiracją dla toruńskiej kompozytorki, Magdaleny Cynk, do napisania pierwszego utworu dedykowanego „polskiej” planetoidzie, którym obdarowała Profesora. On sam mawiał skromnie, że proponował koledze, by raczej nazwał planetoidę „Torunia” na cześć Jego miasta. Grupie uczniów Profesora udało się spełnić to marzenie, namawiając do tego amerykańskiego „łowcę” asteroid, Edwarda Bowella. Planetoida „12999 Toruń” ma dziś nawet swój pomnik na najbardziej prestiżowym placu miasta.

W sprawach naszego obserwatorium w Piwnicach był prawdziwym alfą i omegą. Budował obydwa czynne do dziś teleskopy, 90-cm Schmidta-Cassegraina (1962) i 60-cm Cassegrain fotometryczny (1990). Był niezastąpiony przy wszelkiego rodzaju zmianach optyki, remontach i wszelkich eksperymentach. Jeszcze w roku 2004 korzystaliśmy z Jego doświadczenia przy demontażu, montażu i justacji teleskopów podczas operacji aluminizacji. Był cierpliwym i wyrozumiałym nauczycielem w sprawach obserwacji, a Jego pięknego białego mercedesa przywiezionego z Ameryki my, studenci, mogliśmy traktować jak bezpłatną taksówkę. W roku 1975 implementował i testował pierwszy w Polsce spektrograf gwiazdowy (Canadian Copernicus Spectrograph). Nowe możliwości, uzyskane dzięki temu instrumentowi, rozbudziły w Nim zainteresowanie spektroskopią gwiazd osobliwych: magnetycznych, nowych, symbiotycznych i innych. Wielu z nas podchwyciło te pasje, wielu z nas wykształcił: w sumie kilkudziesięciu magistrów i około dziesięciu doktorów astronomii. Traktował wszystkich jak pełnoprawnych partnerów, czasem beształ, ale też niewidzialną ręką ochraniał i pomagał, zwłaszcza w okresie stanu wojennego. Obdarzał zaufaniem, pełną naukową i twórczą swobodą, co doprowadziło do szerokiego rozwoju tematyki badawczej w toruńskim ośrodku. Był dla nas nie tylko Mistrzem, ale przede wszystkim Przyjacielem.

Profesor Andrzej Woszczyk był członkiem Komitetu Astronomii Polskiej Akademii Nauk i Komisji Astrofizyki Polskiej Akademii Umiejętności. W roku 1973 współorganizował obchody 500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Nadzwyczajne Sympozjum Międzynarodowej Unii Astronomicznej w Polsce. Był animatorem ruchu naukowego i swobodnego dialogu uczonych w mieście, współorganizując m.in. tzw. Colloquia Torunensis. Od 2003 roku aż do śmierci był Prezesem Towarzystwa Naukowego w Toruniu. W latach 1971–2006 pełnił wielokrotnie funkcje zastępcy dyrektora i dyrektora Instytutu Astronomii UMK oraz kierownika Katedry Astronomii i Astrofizyki Instytutu, a po zmianie nazwy, Centrum Astronomii. Przez dwie kadencje zasiadał w Senacie Uczelni. Za całokształt osiągnięć zawodowych został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a za osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze Medalem Edukacji Narodowej.

Od 1995 roku był Redaktorem Naczelnym wydawanego przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne wespół z Polskim Towarzystwem Miłośników Astronomii czasopisma popularnonaukowego „Urania–Postępy Astronomii”. Przez kilkanaście lat wyniósł pismo na bardzo wysoki poziom merytoryczny i edytorski, zmieniając jednocześnie jego charakter, z kwartalnika na dwumiesięcznik. Dbał o kontakt z młodzieżą, pełniąc przez wiele lat funkcję Przewodniczącego Jury Ogólnopolskiego Młodzieżowego Seminarium Astronomicznego w Grudziądzu. Ostatnie lata poświęcił w znacznej mierze zachowaniu pamięci o astronomach swojego i starszego pokolenia, przekazując tę wiedzę młodszym kolegom w dwóch zredagowanych przez siebie książkach. Za całokształt działań popularyzujących wiedzę o Wszechświecie, w 2007 r. prof. Andrzej Woszczyk został uhonorowany przez PTA Medalem im. Włodzimierza Zonna. Na posiedzeniu w dniu 19 maja 2011 r., w Niepołomicach, Zarząd Główny PTA podjął jednomyślną decyzję desygnowania Andrzeja Woszczyka do najwyższej godności Towarzystwa — Członkostwa Honorowego. Walne Zebranie PTA na rozpoczynającym się XXXV Zjeździe w Gdańsku powinno pośmiertnie zatwierdzić ten tytuł.