1985: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 13:01, 28 mar 2018

Urania 2/1985, str. 58-60, Kronika PTMA - Obchody Kopernikowskie w Krakowie

Refleksje dotyczące nikłych efektów obchodów Pięćsetnej Rocznicy Urodzin Mikołaja Kopernika w naszym mieście były związane z poszukiwaniami przyczyn zaistniałej sytuacji. W wyniku dokonanych przemyśleń autor niniejszego jako sekretarz Zarządu Głównego PTMA zgłosił na jednym z posiedzeń Prezydium Zarządu w 1982 r. koncepcję zorganizowania obchodów Pięćsetnej Rocznicy Studiów Kopernika w Krakowie, która przypadnie na lata 1991—1995. Koncepcja ta wywołała kontrowersję wśród członków ówczesnego Prezydium ze względu na niespotykany w praktyce Towarzystwa charakter proponowanych obchodów, dotyczących nie jednego określonego wydarzenia, lecz długotrwałego, czteroletniego okresu. Przychylono się jednakże do propozycji zorganizowania wyprawy członków Krakowskich Oddziałów Polskiego Towarzystwa Astronautycznego i Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii Szlakiem Kopernika i Heweliusza po Ziemiach Zachodnich i Północnych w lipcu 1982 r.; wyprawa grupując ludzi zainteresowanych dziełem i działalnością Kopernika mogłaby przynieść propozycje rozwiązań w tym zakresie.
Wyprawa zaowocowała związaniem się z problematyką Obchodów dra Bolesława Gomółki, długoletniego, aktywnego członka zarówno PTMA, jak i PTA. pracownika Biblioteki Jagiellońskiej, autora publikacji związanych tematycznie z osobą i dziełem Mikołaja Kopernika.
W wyniku naszych rozmów w trakcie trwania wyprawy dr Gomółka zaproponował tematykę obchodów w Krakowie 510 Rocznicy Urodzin Mikołaja Kopernika w postaci kilku imprez w miejscach związanych z osobą Kopernika (placówki Almae Matris Jagiellonicae), Jego dziełem (Biblioteka Jagiellońska), lub kultem jego postaci i dzieła (pomniki Kopernika, placówki naukowe i wychowawcze Jego imienia). Projekt tenvprzybrał realny kształt w Zarządzie Krakowskiego Oddziału PTA, z modyfikacjami dotyczącymi ustalenia całorocznego cyklu comiesięcznych imprez i ustalenia ich dat na 19 każdego miesiąca. Zarząd Oddziału PTA wystąpił też do Krakowskich Oddziałów PTMA i Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika z propozycją delegowania przedstawicieli do powołanego przez siebie Krakowskiego Środowiskowego Zespołu Koordynacyjnego Obchodów 510 Rocznicy Urodzin Mikołaja Kopernika w którym funkcję Przewodniczącego podjął się pełnić dr Bolesław Gomółka. Działalność Zespołu spotkała się z życzliwym poparciem v-Prezesa Federacji Miast Kopernikowskich Jerzego S. Szwarca oraz została zaakceptowana przez Zarządy Główne wszystkich trzech Towarzystw. One to, jak również Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miasta Krakowa finansowały imprezy obchodów.
Imprezy obchodów realizowane w kolejnych miesiącach od lutego 1983 r. do lutego 1984 r. (z wyjątkiem miesięcy wakacyjnych) objęły następujące działania:

19 lutego 1983: Inauguracja w Auli Collegium Maius UJ z udziałem patrona honorowego Obchodów, prof. Eugeniusza Rybki i Jego wykładem "Związki Kopernika z Krakowem". Po wykładzie Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego udostępniło swe sale do zwiedzania. Przed uroczystością złożono kwiaty pod pomnikiem Mikołaja Kopernika na krakowskich Plantach przed siedzibą Uniwersytetu.

19 marca 1983: Wykład mgr Adama Fołtyna "Rola Kopernika i jego odkryć w ekonomii" w auli Zespołu Szkół Ekonomicznych im. Mikołaja Kopernika w Krakowie, oraz program artystyczny w wykonaniu młodzieży szkolnej.

19 kwietnia 1983: Wykłady: Jerzego Sokoła "Z historii ulicy Kopernika" w siedzibie PTMA oraz dra Jana Mietelskiego "Z dziejów Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego” w dawnym Obserwatorium Astronomicznym UJ w Ogrodzie Botanicznym. W drodze z siedziby PTMA do Obserwatorium zapoznano się z zabytkowymi obiektami ulicy Kopernika.

19 maja 1983: Otwarcie wystawy okresowej połączonej z prezentacją dzieła De revolutionibus Mikołaja Kopernika w pomieszczeniach Biblioteki Jagiellońskiej oraz wykładem dr. Bolesława Gomółki "Cenniejsze Copernicana w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej”

12 czerwca 1983 (termin imprezy przesunięty ze względu na pielgrzymkę Ojca Św. Jana Pawła II do Ojczyzny: Dyskusja w Planetarium Śląskim w Chorzowie prowadzona przez dra Henryka Chrupałę "Rola planetariów i obserwatoriów w dydaktyce i popularyzacji astronomii" z udziałem grupy zainteresowanych osób z Krakowa oraz zwiedzanie obiektów Planetarium.

19 sierpnia 1983: W tym dniu odbyła się nie planowana wcześniej impreza zorganizowana przez Śródmiejski Ośrodek Kultury: Otwarcie ekspozycji projektu pomnika Kopernika. wykonanego przez doc. Wincentego Kućmę z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

19 września 1983: Wykład dr. Macieja Winiarskiego w Obserwatorium Astronomicznym UJ im. Mikołaja Kopernika na Forcie Skała "Aktualny stan badań Obłoków Kordylewskiego", złożenie kwiatów w kopule obserwacyjnej najbardziej związanej z pracą odkrywcy Pyłowych Satelitów Ziemi, zwiedzanie obiektów Obserwatorium.

19 października 1983: Wykład dr. Henryka Brancewicza "Kopernik i wiek XX” w Bibliotece Czartoryskich oraz prezentacja rękopisów przez dr. Adama Homeckiego i starodruków przez dr. Tadeusza Frączyka.

19 listopada 1983: Wykład mgr. Józefa Piotrowicza "Żupa wielicka w czasach Kopernika" w Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce połączony ze zwiedzaniem Kopalni i złożeniem kwiatów pod pomnikiem Kopernika w komorze jego imienia.

19 grudnia 1983: Wykład prof. Konrada Rudnickiego na uroczystym otwartym Zebraniu Naukowym Krakowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika w Auli Collegium Novum UJ "Znaczenie przewrotu kopernikowskiego dla przyrodniczych poglądów na świat" oraz zapoznanie zebranych przez dra Kazimierza Nowackiego z wyposażeniem Auli, w tym z obrazem Jana Matejki "Kopernik we Fromborku".

19 stycznia 1984: Wykład d r med. Marii Schmidt-Pospuły w auli Akademii Medycznej w Collegium Nowodworskiego "Kopernik jako lekarz" w oparciu o opracowanie niedawno zmarłego kierownika Międzywydziałowej Katedry Historii Medycyny i Farmacji Akademii Medycznej prof. Mieczysława Skulimowskiego. Wykład poprzedziło złożenie kwiatów przy epitafium Kopernika w kolegiacie św. Anny.

19 lutego 1984: Wykład d-ra Stanisława Czareńskiego "Dziesięć odkryć począwszy od Kopernika, które zmieniły poglądy na budową Układu Planetarnego" wygłoszony wobec choroby autora na jego prośbę przez dr. Henryka Brancewicza na Otwartym Zebraniu Naukowym Krakowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Astronautycznego w Auli Polskiej Akademii Nauk. Wykład poprzedziło sprawozdanie z rocznej działalności Zespołu Koordynacyjnego Obchodów wygłoszone przez dr. Bolesława Gomółkę i złożenie kwiatów pod pomnikiem Kopernika w hallu budynku Polskiej Akademii Umiejętności, zaś po wykładzie odbyła się uroczystość zakończenia Obchodów.

W roku 510 rocznicy urodzin Kopernika została także zorganizowana w okresie od 16 do 31 lipca 1983 r. kolejna wyprawa popularnonaukowa Szlakiem Kopernika i Myśli Kopernikowskiej po Ziemiach Zachodnich od Kopernik do Szczecinka, w której rolę przewodnika pełnił Jerzy Sokół. W trakcie wyprawy nawiązano kontakty z działaczami ruchu kopernikowskiego w Kopernikach i Nysie, Wrocławiu, Kaliszu, Poznaniu i Kórniku oraz Borowcu, a wyprawę zakończono w Szczecinku. Szczególnie istotne znaczenie miały rozmowy przeprowadzone w Nysie-Kopernikach i Wrocławiu gdzie odżywa ruch kopernikowski, a miejscowości te mają poważne atuty przy staraniach o wejście w skład Federacji Miast Kopernikowskich.
Zorganizowane obchody 510 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika pokazały możliwość i sensowność działalności polegającej na długotrwałym, systematycznym przypominaniu idei i dzieła Kopernika oraz jego konsekwencji współczesnych; stanowią zatem potwierdzenie prawidłowości koncepcji oraz preludium do obchodów Pięćsetnej Rocznicy Studiów Kopernika w Krakowie. Po zakończeniu Roku Kopernika w Krakowie przewiduje się organizowanie dwa razy do roku imprezy wiążącej ze sobą dwa miasta kopernikowskie. I tak w maju 1984 r. zorganizowano Kopernikowski Dzień Torunia, a w. październiku Kopernikowski Dzień Nysy.
Stanisław Z. Czareński

Urania 4/1985, str. 120-122, Kronika PTMA - Wyprawa do źródeł naszej cywilizacji europejskiej

W Krakowskim Oddziale Polskiego Towarzystwa Astronautycznego splatają się czynniki, które doprowadziły do zorganizowania w sierpniu i wrześniu 1984 wyprawy popularno-naukowej do źródeł naszej cywilizacji europejskiej. Tutaj bowiem znalazły prawo obywatelstwa w okresie, gdy w latach 1957—1980 inspiratorem, a przez większą część tego okresu również kierownikiem poczynań Oddziału był prof. Kazimierz Kordylewski. Częste były wtedy działania związane z podróżowaniem: wycieczki do pobliskich placówek naukowych — Obserwatorium Astronomicznego UJ, Planetarium Śląskiego, Muzeum Lotnictwa i Astronautyki i innych, wyprawy popularno-naukowe np. do Obserwatoriów astronomicznych Czechosłowacji i Węgier, czy też ekspedycje naukowo-badawcze na statkach polskich do strefy równikowej Ziemi dla badania rozmieszczenia materii pyłowej na wokółziemskiej orbicie Księżyca i określania niektórych parametrów lotów sztucznych satelitów Ziemi.
W ostatnich latach Oddział zorganizował wspólnie ze Śląskim Oddziałem PTA i Krakowskim Oddziałem PTMA kilka wypraw popularnonaukowych: w r. 1981 Wyprawę z okazji Kongresu Astronautycznego w Rzymie, w r. 1982 Wyprawę Szlakiem Kopernika i Heweliusza po Ziemiach Zachodnich i Północnych a w r. 1983 Wyprawę Szlakiem Kopernika i Myśli Kopernikowskiej po Ziemiach Zachodnich od Kopernik do Szczecinka i wreszcie w r. 1984 wyprawę "Toruń ’84". Trzy ostatnie wyprawy były inspirowane przez rocznice kopernikowskie i heweliuszowskie; łącznie z cyklem comiesięcznych imprez "Roku Kopernika w Krakowie" obchodzonego od 19 lutego 1983 r. do 19 lutego 1984 r. stają się zaczynem obchodów pięćsetnej rocznicy studiów Kopernika w Krakowie, które przypadną na lata 1991-1995. Z tym ciągiem imprez związana jest zorganizowana w okresie od 25 sierpnia do 23 września 1984 r. przez Krakowskie Oddziały PTMA i PTA Wyprawa do Źródeł Naszej Cywilizacji Europejskiej, której program był inspirowany także przez działania Komisji Historii Wiedzy o Wszechświecie Zarządu Głównego PTA. Jej celem było sięgnięcie głębiej w epokę przedkopernikowską do najwcześniejszych europejskich prób stworzenia spójnego obrazu przestrzeni pozaziemskiej i zapoznanie się z reliktami tej epoki na terenach Krety, Peloponezu, Bałkanów i częściowo Azji Mniejszej. Próby te stanowią bowiem początek. ciągu poznawczego od starożytnych poglądów na Wszechświat poprzez uporządkowanie obrazu Wszechświata średniowiecznego przez Kopernika aż do współczesności. Celem bardziej dalekosiężnym było zdobycie przez grupę członków PTMA i PTA doświadczeń, które pozwolą na podniesienie poziomu działań popularyzatorskich inspirowanych przez obydwa Towarzystwa na rzecz upowszechnienia wiedzy w naszym społeczeństwie. Wyprawy, jako forma wspólnego spędzania wolnego czasu przez członków są czynnikiem wpływającym na powstawanie i pogłębianie więzi między członkami różnych Oddziałów, a także między członkami PTA i PTMA, Towarzystw będących członkami-założycielami Federacji Miast Kopernikowskich.
Bazę działalności Wyprawy stanowiły środki materialne i finansowe zgromadzone przez uczestników Wyprawy. Dla transportu uczestników i sprzętu służył wypożyczony z. Przedsiębiorstwa Sports-Tourist autokar wraz z kierowcą. Wyprawa prowadzona metodą trampingu wymagała zabrania ze sobą odpowiedniej ilości sprzętu turystycznego oraz żywności, a od uczestników wymagała odporności na trudy takiego sposobu podróżowania oraz umiejętności z zakresu trampingu, a przede wszystkim umiejętności współżycia w tak licznej grupie. W wyprawie, której kierownictwo zostało powołane przez Zarząd Krakowskiego Oddziału PTA uczestniczyło 40 osób, członków PTA i PTMA, w tym 31 osób z Oddziałów Krakowskich, 4 ze Śląska, 4 z Warszawy i 1 z Torunia. Kierownictwo Wyprawy stanowili: kierownik - mgr Bogusława Rabiasz, z-ca kierownika - mgr Maria Warmus, sekretarz — mgr inż. Anna Filo, skarbnik - mgr Wiesława Porębska-Kulik, instruktor trasy mgr inż. Roman Tomaszewski. Opiekunem ze strony władz obu Towarzystw i przewodniczącym Rady Programu Wyprawy był dr inż. Stanisław Czareński. Do prac Rady Programu zaproszono red. Krzysztofa Borunia oraz mgr Krystynę Kurpas, która pełniła funkcję sekretarza Rady.
Wyprawa wyruszyła z Krakowa autokarem kierowanym przez p. Tadeusza Małka 25 sierpnia, a powróciła 23 września 1984 r. Przebyto w tym czasie około 6500 km autokarem i około 330 mil morskich promami "Ariadna" i "Knossos" z Pireusu do Heraklionu i z powrotem.
W trakcie Wyprawy realizowano program zatwierdzony przez Zarząd Krakowskiego Oddziału PTA i przyjęty przez Zarządy Główne PTMA i PTA. Uzyskane poparcia Zarządów Głównych obu Towarzystw a także pomoc ze strony Wojska Polskiego umożliwiły właściwe przygotowanie i przeprowadzenie wyprawy. Na uwagę zasługuje duże zaangażowanie znacznej części uczestników w realizację programu wyprawy. Cykle prelekcji związanych tematycznie z programem wygłaszali w autokarze: red. Krzysztof Boruń: "Wszechświat zamieszkały w mitach, filozofii i literaturze greckiej i rzymskiej" , dr Stanisław Czareński: "Gwiazdozbiory naszego nieba" , mgr Jerzy Florczyk: "Informator geograficzny", dr inż. Andrzej Kubicz: "Informator geologiczny", mgr Krystyna Kurpas: "Mitologia nieba", mgr Marek Szerszeń: "Wybitni przedstawiciele filozofii i nauki greckiej" . Zostały wygłoszone ponadto prelekcje o następujących tematach: dr inż. Stanisław Czareński: "Pyłowe satelity Ziemi", mgr Anna Filo: "Kultura Minojska", mgr Marta Kobylińska: "Nauka arabska" , mgr Anna Szaleniec: "Style architektoniczne obiektów zwiedzanych w Grecji". Powyższy zestaw prelekcji został uzupełniony o kilka nie planowanych wcześniej wystąpień mgr. Andrzeja Donimirskiego związanych tematycznie z obiektami okolic przez któreprzebiegała trasa Wyprawy, kulturą i historią tych terenów. Uczestnicy zetknęli się z reliktami źródeł naszej cywilizacji europejskiej na terenie zwłaszcza Aten, Koryntu, Delf na Półwyspie Bałkańskim, w Heraklionie, Knossos i Faistos na Krecie oraz w Istambule (Konstantynopol) w Azji Mniejszej. Momentem o dużym ładunku emocjonalnym były odwiedziny miejscowości Polonezkoy (d. Adampol) w Turcji, spotkania z kilkoma je j mieszańcami, odwiedziny cmentarza polskiego i kościoła na terenie tej miejscowości.
Wyprawa była przygotowana od strony turystycznej przez uczestników:przejazdy, campingowanie, przewodnictwo po obiektach kultury stanowiły domenę działania uczestników Wyprawy. Opiekę lekarską sprawowała w stosunku do uczestników jak i napotkanych ofiar wypadków uczestnicząca w Wyprawie dr Barbara Wołczek, która pełniła równocześnie funkcję kierownika jednego z sześciu zespołów na jakie został podzielony ogół uczestników Wyprawy. Kierownikami pozostałych zespołów byli: mgr Maria Marek, mgr Anna Szaleniec, mgr Maria Schier, mgr Ewa Donimirska i mgr Marta Kobylińska. Zarówno osiągnięcia, jak i niedostatki Wyprawy, których odbiciem jest prowadzona przez uczestników przy zaangażowaniu organizacyjnym mgr Barbary Karamańskiej kronika Wyprawy, stanowią materiał który może być nadzwyczaj przydatny przy podejmowaniu działań dla zorganizowania podobnych imprez w przyszłości.
Wyprawa wykazała zasadność i owocność podejmowania tego typu wysiłków dla dalszego rozwoju działań naszych Towarzystw.
Stanisław Z. Czareński

Urania 10/1985, str. 283-284, Kronika Historyczna - Felicjan Kępiński (1885-1966)

W 1985 r. wypada stuletnia rocznica urodzin profesora Felicjana Kępińskiego, znanego astronoma i zasłużonego popularyzatora astronomii. Urodzony w Piotrkowie Trybunalskim 29 kwietnia 1985 r. ukończył tam w 1903 r. gimnazjum klasyczne, a następnie podjął studia na wydziale matemtyczno-fizycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W wyniku udziału w strajku studenckim w 1905 r. opuścił Warszawę i dalsze studia kontynuował w Lipsku, Getyndze i Berlinie, gdzie w 1913 r. uzyskał doktorat. Szczególnie ważny był okres getyński, w którym znaczny wpływ wywarł tamtejszy profesor Karl Schwarchild (1873-1916). W tym czasie spotęgowało się u Kępińskiego pochodzące jeszcze z wczesnej młodości zamiłowanie do astronomii.
W latach pierwszej wojny światowej Kępiński pracował jako asystent w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Berlińskiego w Babelsbergu. Po wojnie wrócił do Warszawy, gdzie otrzymał stanowisko adiunkta w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego.
W tym czasie podjął też pracę dydaktyczną w gimnazjum im. Reja.
Z pracą dydaktyczną w tym gimnazium łączą się początki działalności popularyzatorskiej Kępińskiego. Otóż zgrupowało się wokół niego grono uczniów zainteresowanych astronomią. Grupka ta przybrała nazwę Koła Miłośników Astronomii i rozpoczęła wydawanie własnego litografowanego pisma Uranja. Koło stało się zalążkiem założonego w 1921 r. już ogólnopolskiego Towarzystwa Miłośników Astrononii, którego pierwszym prezesem został Kępiński. On też jako pierwszy objął funkcję redaktora Uranii.
W ten sposób rozpoczął się wieloletni związek Kępińskiego z miłośniczym ruchem astronomicznym. Wyrażał się on aktywną działalnością w Towarzystwie i licznymi funkcjami w Zarządzie Głównym. W 1925 r. Kępiński habilitował się w Uniwersytecie Wileńskim. Tematem pracy habilitacyjnej, podobnie zresztą jak i doktorskiej, były problemy związane z ruchem planetoid. W tym samym roku rozpoczął pracę jako docent na Politechnice Warszawskiej. W dwa lata później został mianowany profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Obserwatorium Astronomicznego Politechniki. W 1938 r. uzyskał stopień profesora zwyczajnego. Na tym stanowisku na Politechnice pozostał do przejścia na emeryturę, to jest do 1960 r.Główne prace Kępińskiego dotyczyły ruchów planetoid i komet.
Z nich światową sławę przyniosły mu obliczenia ruchu komety okresowej Kopffa, dzięki wspaniałej zgodności z obserwacjami przeprowadzonymi w 1939 r. Kontynuacja prac nad tą kometą pozwoliła Kępińskiemu obliczyć jej pozycje na 1957 r., to jest na czas jej kolejnego pojawienia się. Sprawa była tym razem o tyle skomplikowana, że w 1954 r. kometa zbliżyła się n a odległość 0,17 jednostki astronomicznej do Jowisza, co radykalnie zmieniło jej orbitę. Groziło to zagubieniem komety i tylko dzięki obliczeniom Kępińskiego została ona odnaleziona. Również obserwowanie te j komety w latach 1963—1965 oparte było na obliczeniach Kępińskiego.
Kępiński dał się też poznać jako dobry obserwator. Obserwował komety, planety, planetoidy oraz zakrycia gwiazd przez Księżyc. W 1933 r. Obserwatorium Politechniki pod jego kierownictwem uczestniczyło w międzynarodowej kampanii pomiarów długości geograficznej. Zasadniczą tematyką związaną z Obserwatorium Astronomicznym Politechniki była jednak astronomia geodezyjna. W związku z tym Kępiński opracował dwa podręczniki, z których jeden dotyczył astronomii sferycznej, drugi — praktycznej. Opublikował też szereg prac na temat wyznaczania długości i szerokości geograficznej oraz azymutu. Kępiński był też inicjatorem i wieloletnim redaktorem Rocznika Astronomicznego wydawanego od 1921 r., początkowo przez Wojskowy Instytut Geograficzny, zaś potem przez In sty tu t Geodezji i Kartografii.
W okresie późniejszym przystąpił też do wydawania Efemeryd Nautycznych. Kępiński nie ograniczał się do pracy na Uniwersytecie, a potem na Politechnice. Wykładał też w Wolnej Wszechnicy w Warszawie i w Oficerskiej Szkole Topografów. Działał też w licznych towarzystwach i organizacjach naukowych, jak Akademia Nauk Technicznych, oddział astronomii Głównego Urzędu Pomiarów Kraju, Komitet Astronomii PAN, Rada Naukowa Instytutu Geodezji i Kartografii, Toruńskie Towarzystwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Astronomiczne, Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii, Międzynarodowa Unia Astronomiczna. Swe czynne i owocne życie profesor Felicjan Kępiński zakończył 8 kwietnia 1966 r.
Przemysław Rybka

Urania 11/1985, str. 313-314, Kronika PTMA - Informacja o działalności Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii w 1984 roku

Wybrany na Walnym Zjeździe Delegatów PTMA w Toruniu w dniu 20 lutego 1983 r. Zarząd Główny PTMA kontynuował działalność w niezmienionym składzie osobowym pod kierownictwem prezesa PTMA prof, dr inż. Romana Janiczka (patrz Urania nr 6/1983) Główna Rada Naukowa PTMA pod przewodnictwem prof, dr hab. Konrada Rudnickiego odbyła posiedzenie w dniu 25 lutego 1984 r., na którym ustalono plan działalności i konsultantów naukowych dla poszczególnych Oddziałów Towarzystwa. Z dniem 1 lutego 1983 r. funkcję przewodniczącego Głównej Komisji Rewizyjnej PTMA objął mgr Karol Brzeziński. W końcu 1984 r. Towarzystwo posiadało 26 Oddziałów i 6 sekcji terenowych, które zrzeszały łącznie 3068 członków, w tym 928 młodzieży. Zarządy Oddziałów PTMA odbyły łącznie 123 zebrania, których przedmiotem obrad były sprawy organizacyjne i programowe dotyczące realizacji statutowych zadań Towarzystwa. W 1984 roku zorganizowano: 311 odczytów i prelekcji dla 6200 słuchaczy, 390 pokazów nieba przez lunety dla 9317 uczestników i 70 projekcji filmów dla 3200 osób. Ponadto urządzono 4 wystawy astronomiczne w Oddziałach w Puławach i Fromborku. W ramach działalności naukowej zorganizowano w dniach 4-6 maja 1984 r. V Ogólnopolskie Seminarium Sekcji Obserwacji Pozycji i Zakryć, pod kierownictwem dr. Marka Zawilskiego, przy czynnej pomocy organizacyjnej i finansowej Miejskiego Ośrodka Kultury i Kopalni Węgla Brunatnego w Bełchatowie. W dniach 16-31 sierpnia 1984 r. Sekcja Obserwacji Gwiazd Zmiennych PTMA przy współpracy z Ogniskiem Pracy Pozaszkolnej w Niepołomicach przeprowadziła turnus obserwacyjny na Lubomirze w paśmie Łysiny. W ekspedycji obserwacyjnej uczestniczyło 8 osób, zaś stronę organizacyjną i programową opracował Aleksander Trębacz — członek krakowskiego Oddziału PTMA. W dniach 17 i 18 listopada 1984 r. zorganizowano we Wrocławiu statutową konferencję prezesów Oddziałów PTMA, o której piszemy odrębnie. Zarząd Główny PTMA odbył 5 protokołowanych zebrań plenarnych, co zapewniło kolegialne kierowanie całością działalności Towarzystwa i jego biura wykonawczego.
W zakresie działalności wydawniczej Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Oddział w Krakowie wydał dla potrzeb Towarzystwa 10 zeszytów miesięcznika Urania w łącznym nakładzie 31715 egzemplarzy. Opracowano i wydano nową ulepszoną wersję Obrotowej Mapy Nieba Andrzeja Słowika i Macieja Mazura, z ochronną powłoką plastikową, w nakładzie 4000 egz. Mapę wykonano w Łodzi. Opracowano i przygotowano do druku nową wersję popularnej Obrotowej Mapy Nieba w planowanym nakładzie 10000 egz. z inicjatywy oraz pod nadzorem wykonawczym Zarządu Oddziału PTMA w Grudziądzu. Opracowano i przygotowano do druku folder-informator o Komecie Halleya w planowanym nakładzie 6000 egz. a realizowany z inicjatywy i pod nadzorem Zarządu Oddziału PTMA w Toruniu. Opracowano i oddano do druku Astronomical Reports, vol. VI pod redakcją prof. dr hab. Konrada Rudnickiego i Materiały z III Konferencji Seminarium Dydaktyki i Popularyzacji Astronomii pod redakcją doc. dr hab. Jerzego Kreinera. Opracowano również nowe broszurowe wydanie Instrukcji budowy instrumentów optycznych dla amatorskich obserwacji nieba Bolesława Aksaka. Własną działalność wydawniczą Towarzystwa ograniczają braki materiałów papierniczych, niedostateczne środki finansowe, duże trudności w uzyskaniu usług poligraficznych, a nade wszystko brak wyspecjalizowanej służby edytorskiej, która współpracowałaby ze społeczną Komisją Wydawniczą Zarządu Głównego PTMA, której przewodniczy Maciej Mazur. W 1984 roku Komisja ta odbyła dwa posiedzenia, na których opiniowano wydawnictwa PTMA do druku. Ponadto z ważniejszych zadań, akcji i imprez w 1984 roku wymienić należy:
- współdziałanie Oddziałów PTMA we Fromborku, Grudziądzu, Krakowie, Olsztynie i Toruniu w tzw. akcji kopernikowskiej i organizacji "Dni Astronomii i Astronautyki" przy współudziale Federacji Miast Kopernikowskich,
- kontynuowanie przez Oddział PTMA w Gdańsku współpracy z zespołem do spraw opracowania programu obchodów 300-nej rocznicy śmierci Jana Heweliusza,
- współpraca Oddziału PTMA w Łodzi z władzami oświatowymi w zakresie kontynuowania budowy i wyposażenia dwóch planetariów w Piotrkowie Trybunalskim i w Łodzi,
- współpraca Oddziału PTMA w Toruniu w organizacji XI konkursu astronomicznego dla młodzieży szkolnej, wycieczek do Obserwatorium UMK w Piwnicach itp.
Reasumując działalność PTMA prowadzona była w 1984 roku na miarę sił, środków i możliwości przy wsparciu finansowym Polskiej Akademii Nauk.
Tadeusz Grzesło

Urania 11/1985, str. 314-317, Konferencje i zjazdy - Konferencja Prezesów Oddziałów PTMA w 1984 roku

W dniach 17 i 18 listopada 1984 r. odbyła się doroczna statutowa konferencja Prezesów Oddziałów Towarzystwa. Obrady odbywały się w siedzibie Oddziału PTMA we Wrocławiu na Wzgórzu Partyzantów przy ul. Piotra Skargi 18a. W konferencji uczestniczyły 32 osoby reprezentujące władze centralne i terenowe Towarzystwa. Konferencją otworzył Prezes PTMA prof, dr inż. Roman Janiczek. Informacją o działalności Zarządu Głównego PTMA i jego biura wykonawczego za okres od marca 1983 r. do października 1984 r. przedstawił z upoważnienia Prezydium ZG PTMA autor niniejszego sprawozdania. Sekretarz ZG PTMA dr inż. Stanisław Czareński - przewodniczący Komisji Statutowej PTMA powołanej zgodnie z uchwałą Walnego Zjazdu Delegatów PTMA w Toruniu 20 lutego 1983 r. - przedstawił projekt nowego Statutu Towarzystwa.
Po dyskusji i wniesieniu poprawek ustalono, że projekt nowego Statutu PTMA zostanie przesłany w ustalonej wersji do wszystkich Zarządów Oddziałów PTMA, władz nadzorujących i członków komisji do dalszej konsultacji. Po uwzględnieniu stanowiska nowy projekt Statutu PTMA zostanie przedstawiony na najbliższym Walnym Zjeździe Delegatów PTMA do zatwierdzenia.

W pierwszym dniu konferencji referaty wygłosili:
- prof. dr Jan Mergentaler - "Reakcje jądrowe w atmosferze Słońca", (Po referacie prof. Mergentaler — Członek założycieł PTMA a zarazem Członek Honorowy Towarzystwa — podzielił się swoimi wspomnieniami z początków działalności, tj. od założenia Koła Miłośników Astronomii w Warszawie w 1919 roku do podjęcia statutowej już działalności Towarzystwa — jako organizacji społecznej o ogólnopolskim zasięgu - począwszy od listopada 1921 roku. Przedstawił też charakterystykę działalności w latach międzywojennych, wskazując na inne jakościowo znacznie korzystniejsze warunki pracy Towarzystwa po 1945 roku, a w szczególności od 1952 r., kiedy to PTMA zostało afiliowane przez Polską Akademię Nauk, jako stowarzyszenie popularnonaukowe III Wydziału PAN);
- doc. dr Tadeusz Jarzębowski - "Obserwacje astronomiczne w przestrzeni kosmicznej",
- prof, dr Roman Janiczek - "Układy współrzędnych i katalogi gwiazd",
- doc. dr hab. Jerzy Kreiner - "Znaczenie miłośniczych obserwacji astronomicznych".
W przerwie uczestnicy konferencji zwiedzili ekspozycję amatorskich instrumentów astronomicznych zbudowanych pod kierownictwem dr Tadeusza Kozara w pracowni wrocławskiego Oddziału PTMA. Stanowi ona jego dorobek w pracy z młodzieżą, która korzysta z jego instruktażu i pomocy w budowie narzędzi obserwacyjnych w tej pracowni. Drugi dzień obrad poświęcono na wymianę doświadczeń i wzajemną informację na temat aktualnej działalności Oddziałów PTMA. W długiej i wnikliwej dyskusji wypowiadali się kolejno: mgr Juliusz D o m a ń s k i — prezes ZO Toruń, doc. dr Andrzej L i s i c k i — prezes ZO Gdańsk, doc. dr Kazimierz C z e r e p k o — prezes ZO Białystok, mgr Jan Wi e c z o r e k — prezes ZO Częstochowa, inż. Piotr J a n i c k i — prezes ZO Radom, inż. Edward K o w a l — prezes ZO Łódź, mgr Tadeusz R o s t a ń s k i — prezes ZO Olsztyn, mgr Marian W a s y l e n k o — prezes ZO Opole, prof, dr Bohdan K i e ł c z e w s k i — prezes ZO Poznań, Bogdan S z e w c z y k — prezes ZO Puławy, Jan K m i t a — członek ZO Szczecin, Piotr D u n i n — członek ZO Gdańsk, dr Henryk C h r u p a ł a — prezes ZO katowickiego w Chorzowie, mgr Jerzy Cyg a n — prezes ZO Wrocław i mgr Alfred N e u m a n n — prezes ZO Telenia Góra. W dyskusji akcentowano konieczność większego zaangażowania Towarzystwa w przygotowaniach do obchodów 300-nej rocznicy śmierci •Tana Heweliusza, w których wiodącą rolę podjął społeczny komitet w Gdańsku. Wskazywano na różnorodne formy i inicjatywy Oddziałów PTMA w zakresie popularyzacji wiedzy astronomicznej w społeczeństwie, a szczególnie wśród młodzieży. Przy organizowaniu i prowadzeniu tej działalności występują znaczne braki w sprzęcie obserwacyjnym oraz audiowizualnym, zbyt ograniczone środki materialne i skromna liczebnie kadra popularyzatorów — działaczy społecznych. Od lat poważne trudności występują w zakresie działalności wydawniczej zarówno ze względu na ograniczone środki finansowe i brak papieru jak też w usługąch poligraficznych. Skutki tego wystąpiły również w pracy PTMA. Szczególnie brak jest popularnych atlasów nieba, „vademcum” astronomicznego, instrukcji specjalistycznych dla obserwatorów nieba, a szczególnie instrukcji do budowy amatorskich lunet astronomicznych. W kraju nie ma możliwości kupna gotowych lunet produkcji fabrycznej. Zarząd Główny Towarzystwa czyni w miarę swoich możliwości starania o przezwyciężenie tych trudności. Podjęto wydanie nowej edycji map obrotowych nieba, wznowiono wydanie instrukcji dla obserwatorów gwiazd zmiennych i meteorów. Przygotowano do druku nową instrukcję budowy amatorskich narzędzi obserwacyjnych. Stale podejmowane są starania 0 zakup części optycznych do budowy lunet w PZO na zaopatrzenie członków Towarzystwa. W sumie są to jednak działania na skalę możliwości Towarzystwa, a nie potrzeb społeczeństwa w tym zakresie — nasze warunki krajowe znacznie odbiegają na naszą niekorzyść od możliwości zaopatrzenia w wydawnictwa i sprzęt astronomiczny np. w NRD czy CSRS. Określone warunki w naszym życiu publicznym w ostatnich latach wpłynęły w znacznym stopniu na spadek aktywności wielu Oddziałów Towarzystwa, a w kilku przypadkach wystąpił jej całkowity zanik. Zaznaczył się znaczny spadek liczby członków PTMA (zarówno rzeczywistych jak i młodzieżowych) oraz prenumeratorów Uranii. Zarząd Główny PTMA podejmuje działania dla zaktywizowania słabiej działających jednostek organizacyjnych. Ale są Oddziały, które wyróżniają się jak np. ZO Toruń, który prowadzi przy pomocy Wydziału Kultury RN 1 pokrewnych towarzystw planową akcję odczytów, czy też wycieczek do Obserwatorium Astronomicznego w Piwnicach, ZO w Łodzi, który przy współpracy z władzami oświatowymi doprowadził do budowy planetariów w Piotrkowie Trybunalskim i w Łodzi, ZO w Puławach, który jest inicjatorem adaptacji wieży wodnej na obserwatorium astronomiczne przy czym inwestorem jest Kuratorium Oświaty i Wychowania w Lublinie. Dyskusja poza uwidocznieniem licznych braków w działalności ogniw organizacyjnych Towarzystwa wskazała również na wiele niezaprzeczalnych osiągnięć. Wskazywano na konieczność inicjowania i nawiązywania współpracy z lokalnymi władzami terenowymi, szkołami i organizacjami młodzieżowymi. W ośrodkach uniwersyteckich i szkół wyższych niezbędne jest utrzymywanie stałych kontaktów z pracownikami nauki dla pozyskania ich pomocy dla realizacji celów statutowych Towarzystwa. W podsumowaniu Prezes PTMA prof, dr Roman Janiczek wskazał na szereg cennych informacji z działalności poszczególnych Oddziałów.Przez wymianę doświadczeń wzbogaciła się wiedza o różnorakich możliwościach działania. Niezbędna jest stała współpraca Zarządów Oddziałów z Wydziałami Kultury Rad Narodowych oraz Kuratoriami Oświaty i Wychowania gdzie Towarzystwo może uzyskać pomoc merytoryczną, rzeczową i finansową. Przy ich pomocy Towarzystwo może w szerszym zakresie realizować swoje zadania, a w szczególności rozwijać pracę z młodzieżą w szkołach i placówkach kulturalno-oświatowych. Zgodnie z postulatami oraz wypowiedziami dyskutantów Prezes PTMA zapowiedział podjęcie działań organizacyjnych na rzecz urealnienia struktury i sieci terenowej Oddziałów Towarzystwa, zaktywizowania słabo działających jednostek organizacyjnych, naboru nowych członków jak też zwiększenia ilości prenumeratorów czasopisma Urania. Oddziały w których liczba członków uległa zmniejszeniu poniżej statutowego wymogu 20 osób (członków rzeczywistych) i nie przejawiające aktywności w działaniu będą z natury rzeczy przekształcane w sekcje terenowe PTMA względnie ulegną likwidacji. Zamykając obrady konferencji Prezesów Oddziałów PTMA prof. Janiczek podziękował obecnym za czynny udział i wykazaną troskę o dalszy rozwój Towarzystwa, jak też życzył dalszych sukcesów i satysfakcji osobistej z pracy społecznej na rzecz Towarzystwa, i na polu poularyzacji wiedzy astronomicznej w kraju. Następnie po krótkiej przerwie odbyło się plenarne zebranie Zarządu Głównego PTMA, na którym m. in. dokonano oceny konferencji i wynikających z uchwał i wniosków propozycji do planu działalności Towarzystwa na rok 1985

Tadeusz Grzesło